Habzburška Nizozemska
Habzburška Nizozemska (hol. Habsburgse Nederlanden), naziv je za teritoriju sedamnaest nizozemskih provincija koje su u periodu od 1482. do 1581. godine bile u sastavu države Habzburgovaca, odnosno u personalnoj uniji sa Svetim rimskim carstvom. Zauzimale su prostore današnjeg Beneluksa i severne Francuske.
| Habzburška Nizozemska Habsburgse Nederlanden | |||
|---|---|---|---|
 Zastava
 Grb
| |||
 Habzburška Nizozemska 1548. godine | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Prestonica | Brisel | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | holandski, francuski, zapadno donjosaksonski, zapadnofrizijski, valonski, luksemburški | ||
| Religija |  katolicizam, protestantizam (kalvinizam)
| ||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | Novi vek | ||
| — Osnivanje | 1482 | ||
| — Ukidanje | 1581 | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Habzburške Nizozemske | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
|
| ||
Istorija uredi
Habzburzi su postali vladari nizozemskih zemalja ženidbom nadvojvode Maksimilijana Habzburškog Marijom Burgundijskom. Nakon Marijine smrti (1482), Maksimilijan je ovladao Nizozemskom kao regent. Maksimilijanu je nedostajalo političke mudrosti za rešavanje naraslih društvenih suprotnosti koje su vladale po nizozemskim zemljama. Sa njima se nije mogla nositi ni nizozemska Skupština staleža (Staten-Generaal). Maksimilijan se skoncentrisao na to kako da povrati teritorije i gradove koje je izgubio nakon 1477. godine, pa je nastavio bezuspešno ratovati. Ratovi su bili skupi, te je Maksimilijan stalno dizao poreze i smanjivao dotadašnja prava, što je dovelo do teške ekonomske krize. Takva politika izaziva otpor koji se najpre rasplamsao po Flandriji, a kasnije se prelio i na holandske provincije Brabant i Utreht. Maksimilijan je na to odgovorio brutalnom upotrebom vojne sile zbog čega izbija desetogodišnji građanski rat. Maksimilijanov sin i naslednik, Filip I (1493-1506), nastavio je sprovoditi politiku centralizacije, obnovivši burgundski Veliki savet iz Mehelena (De Grote Raad der Nederlanden te Mechelen) sa stalnom komisijom koja se bavila aktuelnim političkim i finansijskim problemima.
Sudbina sedamnaest provincija, koja je već usko bila povezana sa Austrijom, još više se zakomplikovala 1504. godine kada su Filip i njegova žena, Huana od Kastilje, nasledili špansku krunu. Od tada su te zemlje postale samo deo mnogo veće imperije, pa je njihova sudbina od tada označena borbom špansko-austrijskog carstva za hegemoniju nad Evropom. Nizozemske provincije morale su se nekoliko puta žrtvovati u brojnim ratovima protiv Francuske, naročito tokom vladavine Karla V koji je 1519. godine svojim titulama dodao i titulu nemačkog cara. Karlo V je odredio da nizozemskim provincijama vlada generalni guverner. Za prvog guvernera postavio je svoju tetku Margaritu, a nakon nje svoju sestru Mariju. Staleška skupština nije mogla ništa učiniti, sem pružanja pasivnog otpora, koji se uglavnom svodio na finansijske manipulacije. Ona je ipak imala određeni uticaj, kao mesto susreta predstavnika provincija, jer je svojim protivljenjem ojačala neku vrstu zajedništva. Na kraju je i sam car uvideo da će nizozemskim teritorijama moći vladati jedino ako potčini svojoj volji sve provincije, pa i one koje su se tome opirale, što mu je i uspelo između 1522. i 1528. godine. Nakon toga je uspeo nakratko zavladati i biskupijom Utreht. Puno više napora stajalo ga je ponovno preuzimanje kontrole nad Helderlandom što mu je uspelo tek 1543. godine. Potom je Karlo V izdao pragmatičnu sankciju koja je regulisala pitanje nasleđivanja u svih sedamnaest provincija na isti način, što je praktično značilo da se moraju tretirati kao jedinstvena teritorija i da se ne mogu razdvajati.
Proces centralizacije je u međuvremenu dostigao svoju odlučujuću fazu osnivanjem posebnih saveta (neka vrsta ministarstava) 1531. godine, koja su potpuno odvojena od skupštine. Pored Saveta za finansije, osnovan je i Državni savet u kom su njegovi članovi (visoko plemstvo) mogli savetovati guvernera i Tajni savet, sa stalnim službenicima koji su se bavili svakodnevnim upravnim problemima, donoseći odluke samostalno bez čekanja saveta. Sva administracija provincija smestila se u Briselu koji je nezvanično bio glavni grad Habzburške Nizozemske. Centralni sud ostao je u Mehelenu.
Karla je 1555/6. godine nasledio sin Filip II koji je nastavio sa politikom centralizacije. Taj proces kulminirao je uvođenjem nove crkvene hijerarhije koja je do tada bila pod jurisdikcijom nadbiskupa iz Kelna i Remsa. Nakon izdavanja papske bule (1559), Filip je dobio pravo da reorganizuje nizozemsku crkvu. Njome su od tada direktno upravljala trojica nadbiskupa i 15 biskupa. Ovaj potez izazvao je žestok otpor višeg plemstva, ali i običnih opata, koji su se bojali da će na teret njihovih manastira pasti i troškovi novih biskupija. Visoko plemstvo predvodili su Vilijam Oranski i vojvoda od Egmonda. Vrhunac nezadovoljstva izazvan je dolaskom kardinala Granvela na čelo nizozemske crkve. Nezadovoljno plemstvo prisililo je Margaretu od Parme da odstrani Granvela iz zemlje. Kako oni nisu znali vladati, Margareta ih je uklonila i na njihovo mesto postavila niže plemiće, sastavljene pretežno od kalvinista koji su, nakon potpisivanja peticije protiv verskih progona, stekli naziv "Geze" (prosjaci) 1566. godine. Geze će tokom Nizozemske revolucije odigrati značajnu ulogu kao prve organizovane vojne snage.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- Enciklopedija Britanija — Habzburška Nizozemska