Википедија

Austrougarska okupaciona vojna uprava u Srbiji

(preusmereno sa Царска и Краљевска војна управа у Србији)

Carsko i kraljevsko vojno generalno guvernerstvo u Srbiji (njem. K. u. k. Militärverwaltung in Serbien, mađ. K. u. k. katonai igazgatás Szerbiában) bila je vojna uprava koju je uspostavila Austrougarska vojska tokom okupacije Kraljevine Srbije u Prvom svjetskom ratu. Guvernerstvo je postojalo od 1. januara 1916. do 1. novembra 1918. godine. Zajedno sa bugarskom okupacijom Srbije, bilo je jedna od dvije odvojene okupacione zone nastale nakon invazije i podjele Kraljevine Srbije od strane Centralnih sila.

C. i kr. vojno generalno guvernerstvo u Srbiji
k.u.k. Militärgeneralgouvernement Serbien  (nemački)
Zastava

Karta Vojnog guvernerstva u Srbiji
Datum osnivanja1916.
Rasformirano1918.
TipTeritorija pod austrougarskom vojnom upravom
SedišteBeograd

Istorija uredi

Tokom neuspješne srpske kampanje 1914, austrougarska vrhovna komanda je uspostavila prvo vojno guvernerstvo u Beogradu. U novembru je za vojnog guvernera postavljen feldmaršal Stjepan Sarkotić, zapovjednik Vražije divizije.[1] Srpska vojska je kontraofanzivom mjesec dana kasnije oslobodila zemlju, prekidajući kratkotrajnu okupaciju. Nakon srpske kampanje Centralnih sila 1915. i povlačenja Srpske vojske, zemlja je podijeljena na tri zone kontrole, austrougarsku, njemačku i bugarsku.[2]

Austrougarska zona obuhvatala je sjeverozapadni dio Srbije, sa Beogradom kao administrativnim središtem, do sjeveroistočnog ugla Negotina. Oblasti istočno od Morave, sama Makedonije i veći dio Kosova i Metohije, potpali su pod bugarsku okupaciju. Nijemci su odlučili da ne traže teritoriju za sebe, već su preuzeli kontrolu nad željeznicama, rudnicima, šumarstvom i poljoprivrednim resursima u obje okupacione zone; u oblasti istočno od Velike Morave, Južne Morave na Kosovu i doline Vardara.[3] Austrougarski okupatori su uspostavili sličnu vojnu upravu na teritoriji Kraljevine Crne Gore.[4]

Austrougarsko vojno guvernerstvo u Srbiji zvanično je počelo sa djelovanjem 1. januara 1916. naredbom austrougarske vrhovne komande.[5]

Uprava uredi

Vidi još: Spisak upravnika okupirane Srbije tokom Prvog svjetskog rata

Vojno generalno guvernerstvo u Srbiji bilo je neposredno potčinjeno Vrovnoj komandi Austrougarske vojske pod Francom Konradom fon Hecendorfom i kasnije Arturom Arcom fon Štrausenburgom.[6]

Generala Johana Urliha fon Salis-Zevisa, Hrvata po nacionalnosti, car je imenovao za vojnog generalnog guvernera krajem 1915, a na funkciju je stupio 6. januara 1916. godine.[7] Generalnog guvernera je podržao načelnik generalštaba, potpukovnik Oto Gelinek, koji je prije rata bio vojni ataše u Beogradu.[8]

Generala Salis-Zevisa je 6. jula 1916. zamijenio general Adolf Frajher fon Remen, dok je pukovnik Hugo Kerhnave naslijedio potpukovnika Ota Gelineka.[9]

Ugarska vlada je imenovala civilnog komesara za pomoć vojnom generalnom guverneru. Dr Lajoš Taloci, ugarski istoričar i stručnjak za Balkan, stupio je na dužnost 17. januara 1916. godine. Poslije pogibije u decembru 1916, naslijedio ga je Teodor Kušević u januaru 1917. godine.[6]

Vojni guverneri Mandat
Feldmaršallajtant Johan Urlih fon Salis-Zevis 1. januar 1916 — 6. jul 1916.[6]
General-pukovnik Adolf Frajher fon Remen 6. jul 1916 — oktobar 1918.[9]
Feldmaršal Hermann Kövess von Kövessháza oktobar 1918 — 1. novembar 1918.[10]
Civilni komesari Mandat
Lajoš Taloci 17. januar 1916 — 1. decembar 1916.[6]
Teodor Kušević januar 1917 — 1. novembar 1918.[6]

Uspostavljena su četiri upravna odjela: vojno, ekonomski, sudski i političko, a na čelu ekonomskog bio je budući ustaški čelnik Slavko Kvaternik.[11]

Administrativna podjela uredi

Administrativne podjele su u početku činile pet okružnih komandi ili pokrajina, zasnovanih na predratnim srpskim okruzima, uspostavljenih tokom kratkotrajne okupacije 1914. godine. Poslije marta 1916. podjele su došlo do ukupno dvanaest pokrajina plus grad Beograd:[5] na čelu svake od dvanaest pokrajina (njem. Kreise) bio je pokrajinski komandant (njem. Kreiskonimandanten) koji je bio odgovoran za sve vojne i civilne poslove. Pokrajine su dodatno podijeljene na šezdeset četiri okruga (njem. Bezirkskommandos).[12] Civilnu upravu u varošima i selima vršio je predsjednik, vođa zajednice izabran iz redova mjesnog stanovništva.[13]

 
Karta administrativne podjele Vojnog generalnog guvernerstva u Srbijie, 1916. godine.
Pokrajina Stanovništvo (zasnovano na popisu Generalnog guvernatorstva) Napomena
Grad Beograd 9000[a] od 1. januara 1916.
Beogradska pokrajina 179.173
Valjevska pokrajina 117.502
Šabačka pokrajina 161.569
Gornjomilanovačka pokrajina 70.029
Kragujevačka pokrajina 155,461
Smederevska pokrajina 117.254
Kruševačka pokrajina 195.655 Od 11. februara 1916.[5]
Čačanska pokrajina 114.783 Uspostavljena 1. januara 1916. i uključena u Vojno generalno guvernerstvo u februaru iste godine, sa sljedećeim okruzima: Čačanski, Kraljevski, Ivanički, Gučevski, Ušćanski i (od avgusta 1917) Rašanski.[15]
Užička pokrajina 114.061
Prijepoljska pokrajina 37.826 Od 15. marta 1916.[16]
Novopazarska pokrajina 71.746
Kosovskomitrovačka pokrajina 45.912

Poslije austro-bugarske konfrontacije u aprilu 1916, Prizren i Priština su podrijeđeni austrougarskom guvernerstvu.[16]

Raspuštanje uredi

Sredinom oktobra 1918, savladan savezničkom ofanzivom koju su predvodile srpske i francuske trupe, guverner Herman fon Keves je naredio povlačenje svih poreostalih austrougarskih trupa iza rijeka Dunav, Save i Drine; Beograd je oslobođen 30. oktobra, čime je okončano Vojno generalno guvernerstvo u Srbiji.[17]

Vidi još uredi

Napomene uredi

  1. ^ Od predratne populacije od 82.498.[14]

Reference uredi

  1. ^ Wawro 2014, str. 195.
  2. ^ Luthar 2016, str. 75.
  3. ^ Mitrović 2007, str. 183.
  4. ^ Mitrović 2007, str. 204.
  5. ^ a b v Mitrović 2007, str. 201.
  6. ^ a b v g d Mitrović 2007, str. 203.
  7. ^ Buttar 2016, str. 43.
  8. ^ Herwig 2014, str. 13.
  9. ^ a b Schweizerische Offiziersgesellschaft 1968, str. 386.
  10. ^ Rauchensteiner & 2014, str. 987.
  11. ^ Jarman 1997, str. 261.
  12. ^ Gumz 2014.
  13. ^ Jungerth 1918, str. 35.
  14. ^ Goebel & Keene 2011, str. 102.
  15. ^ Trifunović 2010.
  16. ^ a b Mitrović 2007, str. 202.
  17. ^ Herwig 2014, str. 421.

Literatura uredi

Dodatna literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Аустроугарска_окупациона_војна_управа_у_Србији&oldid=27535495”