Crikvenica
Crikvenica je grad u Hrvatskoj, u Primorsko-goranskoj županiji. Prema rezultatima popisa iz 2011. u gradu je živelo 11.122 stanovnika, a u samom naselju je živelo 6.860 stanovnika.[1]
| Crikvenica | |
|---|---|
 Crikvenica, pogled sa mora | |
 Zastava | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Hrvatska |
| Županija | Primorsko-goranska |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  6.860 |
| Aglomeracija (2011.) | 11.122 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 10′ 25″ S; 14° 41′ 29″ I / 45.17360299530372° S; 14.69150484167795° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 11 m |
  Crikvenica Crikvenica na karti Hrvatske | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Damir Rukavina (HDZ) |
| Poštanski broj | 51260 |
| Pozivni broj | 051 |
| Registarska oznaka | RI |
Geografski položaj
urediCrikvenica je smeštena je na hrvatskoj obali Jadranskog mora, u Kvarnerskom zalivu, oko 35 km kilometara od Rijeke, središta Primorsko-goranske županije.
Grad Crikvenica se, kao lokalna samouprava, sastoji od mesta (od sjevera prema jugu): Jadranovo, Dramalj, Crikvenica i Selce.
Istorija
urediStarom Crikvenicom smatra se naselje Kotor, smešteno na vrhu obližnjeg istoimenog brežuljka. Najstarije materijalne tragove prisustva čoveka ostavilo je ilirsko stanovništvo, a od Rimljana ostao je naziv Ad Turres, koji su Sloveni po doseljavanju u ove krajeve preveli kao Kod tor (kod tornjeva).
Kotor je bio veliko naselje sa župnom crkvom i pet manjih crkava. Godine 1776. veliki požar je uništio je celi Kotor. Župnik i deo crkvenih vrednosti našli su utočište u Pavlinskom manastiru u Crikvenici. Najveći deo stanovništva preselio se bliže moru, a nakon požara u Kotor se vratilo samo nekoliko porodica. Danas je on u ruševinama i napušten.
Istorija Crikvenice povezana je i uslovljena istorijom susedne plodne doline Vinodol. Iz ove velike zelene kolevke, tokom vekova izrasla su naselja uz obalu, prvo kao trgovačke luke, a zatim kao ribarska naselja, i na kraju gradići i turistička mesta.
Kontinuitet ljudskog življenja na ovim prostorima se može pratiti unatrag više od 30 vekova. O tako dugoj naseljenosti svedoče arheološki nalazi mačeva, kopalja, nakita i ostaci brojnih praistorijskih naseobina, smeštenih na zaravnjenim vrhovima brežuljaka nadomak mora. Njihovi graditelji i stanovnici, prvo Japodi, a od 4. veka p. n. e. Liburni, s ovih uzvisina su nadzirali uski kanal između kopna i ostrva Krka, a s druge strane su kontrolisali prastari putni pravac kroz Vinodol.
Prirodno zaštićene uvale pružale su utočište i rimskim trgovačkim brodovima, a jedna od takvih sigurnih luka bila je smeštena u nekad plovnom, širokom ušću crikveničke rečice Dubračine. Tek površne arheološke procene otkrivenih nalaza daju naslutiti da su luka i naselje stari najmanje 2.000 godina.
U doba kasne Antike, duž morske obale vodio je jedan ogranak važne rimskog puta, koja je polazila iz Akvileje u severnoj Italiji, preko Senije do rimske provincije Dalmacije i u unutrašnjost.
Kasnoantički geograf Peutinger (4. vek nove ere) je zabeležio na ovim prostorima naselje Ad Tures, po kojem je u novije vreme nazvano poznato turističko naselje u Crikvenici.
U 8. veku ove predele naseljavaju Sloveni i u Vinodolu organizuju svoju župu koja se sastojala od slobodnih opština. Doseljenici su se bavili zemljoradnjom, stočarstvom i ribarstvom, a od zatečenog romanskog stanovništva prihvatili su veštinu uzgoja vinove loze te su i sam latinski naziv plodne udoline, Vallis vinearia, preveli u dolina vina. Vinodolom se u starija vremena nazivala ne samo udolina, kao danas, nego mnogo širi prostor, uključujući i predele uz morsku obalu. Nedaleko od Crikvenice nalazi se nekropola Stranče — Gorica.
U srednjem veku, prostori današnje Crikvenice pripadali su župi Vinodol kojom su gotovo 450 godina vladali krčki knezovi poznatiji kao Frankopani. Godine 1225. ova kneževska porodica dolazi u posed župe Vinodol i vlada njome sve do pogubljenja Petra Zrinskog i Frana Krste Frankopana u Bečkom Novom Mestu 1671. godine.
U okrilju knezova Frankopana, a zaslugom slobodnih stanovnika vinodolskih gradova, nastao je 1288. godine Vinodolski zakon. Vinodolski zakon se primenjivao na prostoru župe Vinodol, a bio je pisan narodnim jezikom i glagoljicom.
Osnivačem današnje Crikvenice smatra se knez Nikola Frankopan. On je daleke 1412. godine naredio da se sagradi manastir Sv. Pavla Pustinjaka na ušću rečice Dubračine u more, uz srednjovekovnu crkvu — od čega je izveden naziv Crikvenica. Manastirska zgrada povezala je okolna ribarska naselja i postala središte javnog i kulturnog života. U novije vreme u ovom istorijskom zdanju je uređen hotel Kaštel.
U crikveničkom manastiru je prvo znanje stekao Đulio Klovio, čuveni sitnoslikar, rođen 1498. godine u Vinodolu, nedaleko od Crikvenice.
U srednjem veku Crikvenica je bila luka frankopanskog kaštela Grižane. Njeni stanovnici su se bavili pretežno ribolovom, a u jednom dokumentu iz 1609. godine spominje se tunolov uz potok Dubračinu. Vekovima su crikvenički ribari lovili u Kvarneru, a sredinom 19. veka u potrazi za novim lovištima počeli su se iseljavati na druge kontinente. Mesto od 18. veka pripada Modruško-riječkoj županiji.
U Crikvenici je 1921. zabeleženo 306 osoba ruskog porekla, većinom izbeglica iz Sovjetske Rusije; u mestu je 3. februara 1924. osvećena ruska crkva.[2][3] U vreme Kraljevine SHS Crikvenica je u Primorsko-krajiškoj oblasti, sedište Karlovac, a zatim u Savskoj pa Banovini Hrvatskoj.
U vreme okupacije Jugoslavije u Drugom svetskom ratu, Crikvenica je u tzv. NDH, u velikoj župi Vinodol-Podgorje. Mesto je oslobođeno tokom završnih operacija za oslobođenje zemlje, 16. aprila 1945.
Stanovništvo
urediNa popisu stanovništva 2011. godine, grad Crikvenica je imao 11.122 stanovnika, od čega u samom Crikvenici 6.860. Na popisu stanovništva 2001. godine, grad Crikvenica je imao 11.348 stanovnika, od čega u samom Crikvenici 7.121.
Popis 1991.
urediNa popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Crikvenica je imalo 5.763 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Reference
uredi- ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. Pristupljeno 23. 03. 2016.
- ^ Ruska zajednica i crkva u Crikvenici. hr.rbth.com 08. PRO 2020.
- ^ "Ilustrovani list"; 1924, br. 8; str. 11
Literatura
uredi- Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.
