Crkva Svetog Josipa u Kragujevcu
Crkva Svetog Josipa u Kragujevcu najstarija je katolička crkva u Srbiji. Osnovana je 1883. godine,[1] a posvećena je Svetom Josipu,[a] zaručniku Blažene Device Marije.[3]
| Crkva Svetog Josipa | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Tip | Crkva |
| Osnivanje | 1883. |
| Posvećen | Svetom Josipu |
| Lokacija | |
| Mesto | Kragujevac |
| Država |  Srbija |
| Koordinate | 44° 0′ 33.786″ N 20° 54′ 55.8504″ E / 44.00938500° S; 20.915514000° I |
  Crkva Svetog Josipa Crkva Svetog Josipa na karti Kragujevca | |
.png)
Iako katolički sveštenik u Kragujevcu službuje od samog osnivanja crkve, zgrada crkve ne postoji, već se za službu od samog početka koristi kapelica smeštena u za to posebno namenjenoj sobi župnikovog doma.[4] Nalazi se u samom centru Kragujevca, nedaleko od trga Kod krsta,[3] u ulici Kneginje Ljubice 1.[5]
Župa Svetog Josipa, sa sedištem u Kragujevcu, osnovana je 1923. Pokriva Šumadiju i deo pomoravskog kraja.[3] Pripada Niškom dekanatu.
Istorija
urediKada se Srbija oslobodila i počela da razvija svoju industriju, u koju su se u velikom broju uključivali stručnjaci katolici iz inostranstva, u Kragujevcu je već u drugoj polovini 19. veka bio organizovan pastoralni centar.
Prvi sveštenici
urediPrvi stalni sveštenik u Kragujevcu bio je otac Čezare Tondini de Kvarengi (Cesare Tondini de Quarenghi), kojeg je 1883. godine, na molbu biskupa Štrosmajera u Srbiju uputila Sveta stolica. Odlično je vladao ruskim jezikom, a pre primanja službe pola godine je proveo kod biskupa Štrosmajera u Đakovu, kako bi dobro naučio srpski i preuzeo brigu za katolike u unutrašnjosti Srbije, izvan Beograda. Bile su mu bliske Štrosmajerove ideje o zbližavanju katolicizma i pravoslavlja.[6]
Nastanio se u Kragujevcu, gde je tada u fabrikama bilo zaposleno preko 600 stručnjaka i radnika katoličke veroispovesti, uz mnoge koji su živeli u drugim mestima. Kao svom delegatu biskup mu je dao velika ovlašćenja (vicem gerens).[1] Za francuske radnike jedno vreme došao je kao ispomoć otac Marbo (Marbeau), ali o njemu nema tačnijih podataka. Matične knjige službeno počinju da se vode 1885. godine, pa od tada postoje i pouzdaniji podaci.
Otac Tondini je opsluživao i katolike u Nišu, njih oko 200 stalno nastanjenih, za koje je 1884. podigao kapelu, a sledeće godine i osnovnu školu. Takođe je brinuo i za oko 1000 radnika angažovanih na izgradnji pruge prema Sofiji i u raznim rudnicima. Međutim, već 1885. godine je, zbog otpora u Srbiji, bio prinuđen da svoju misiju nastavi u Crnoj Gori.[3] Zamenio ga je Antun Vj. Edinger.
Sadašnji župnik Stjepan Vinojčić opslužuje katoličke vernike koji žive u 40 gradova centralne Srbije.[4]
Period između dva svetska rata
urediTokom Prvog svetskog rata katolička crkva u Srbiji pretrpela je štetu kao i ostatak zemlje, pa je posle rata trebalo početi sve iz početka. Neko vreme je o katolicima u unutrašnjosti Srbije (izvan Beograda) vodio računa apostolski administrator Srbije Ferdinand Hrdi (Hrdy), ali se od 1923. kao dušebrižnik u Kragujevcu pominje Ivan Vinodolac. Zato se prilikom osnivanja Beogradske nadbiskupije navodilo da Nadbiskupija ima tri župe: Beograd, Niš i Kragujevac, iako nijedna tada nije bila pravno osnovana župa. Do toga je došlo tek 1927, kada su prema kanonskim propisima pravno postavljeni prvi župnici.[4]
Drugi svetski rat
urediZa vreme Drugog svetskog rata bilo je u Kragujevcu i okolini mnogo katoličkih izbeglica, naročito Slovenaca, ali oni su se posle rata vratili u Sloveniju. Danas se ne zna čak ni približan broj vernika.[4]
Zgrada crkve
urediPo dolasku u Kragujevac otac Tondini je imao skromnu kapelu u privatnoj kući. Ni on ni njegovi naslednici do danas nisu uspeli da sagrade crkvenu zgradu, uprkos tome što je inicijativa o podizanju crkve u Kragujevcu postojala je i pre i posle Drugog svetskog rata. Poslednja inicijativa za rešenje problema prostora Rimokatoličke crkve u Kragujevcuu 20. veku bila je pokrenuta 1966. godine, kada je bilo reči o tome da se Crkva Svetog Josipa izmesti u zgradu ženskog dispanzera u Ulici Svetozara Markovića, takođe u centru grada, ali se od te ideje, iz nekog razloga, odustalo.[3]
Danas se Crkva Svetog Josipa nalazi u jednoj prostoriji župnikovog doma, objektu koji je do 1925. bio bolnica i koji je nagrižen zubom vremena.[3] Nedavno je ponovo bio postignut sporazum o građevinskoj lokaciji. Godine 2018. beogradski nadbiskup Stanislav Hočevar i predstavnici lokalne samouprave razgovarali su i o mogućnosti rekonstrukcije kuće u kojoj se nalazi kapela.[1]
Napomene
uredi- ^ Sveti Josif je svetac koga slave i pravoslavci i katolici. Pravoslavna crkva ga naziva Pravedni Josif, a katolička Sveti Josip iz Nazareta ili Sveti Josip Radnik. Njegov praznik u Srpskoj pravoslavnoj crkvi praznuje se 31. decembra po julijanskom kalendaru, dok ga katolici slave čak dva puta — 19. marta i 1. maja. Bio je to pokušaj Vatikana iz 1955. da se Crkva približi radnicima, ali i da se komunistima oduzme monopol nad Praznikom rada.[2]
Reference
uredi- ^ a b v Nikolić, Jovanka (2023-12-24). „Crkva Svetog Josipa u Kragujevcu najstarija katolička crkva u Srbiji, čija se rekonstrukcija najavljuje decenijama”. Glas Šumadije. Pristupljeno 2024-10-02.
- ^ „Molitva radnika Sv. Josipu za posao”. B92. 1. 5. 2013. Pristupljeno 8. 4. 2021.
- ^ a b v g d đ Kartalović, Brane. „Katolici žele rekonstruisanu ili novu crkvu u Kragujevcu”. Politika Online. Pristupljeno 2024-10-02.
- ^ a b v g „Sv. Josip, Kragujevac”. Beogradska nadbiskupija. Pristupljeno 2024-10-02.
- ^ Dzenopoljac, Kristina. „Crkve”. GTO Kragujevac. Pristupljeno 2024-10-02.
- ^ Priante, Monica (2007). Dabrowska-Partyka, Maria; Czerwinski, Maciej, ur. „Od začetaka ekumenskog dijaloga: otac Cesare Tondini de’Quarenghi i mons. Josip Juraj Strossmayer” (na jeziku: hrvatski): 191—207. ISBN 978-83-60163-24-5.