Crkva Svetog Save u Bileći

Saborna Crkva Svetog Save u Bileći
Saborna Crkva Svetog Save u Bileći
	Crkva Svetog Save u Bileći
Osnovni podaci
Status	Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine
Tip	crkva
Eparhija	Eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska
Osnivanje	19. vek
Posvećen	Svetom Savi
Arhitektura
Stil	romansko-gotski
Lokacija
Mesto	Bileća
Država	Republika Srpska
Koordinate	42° 52′ 32.382″ N 18° 25′ 44″ E / 42.87566167° S; 18.42889° I
	Saborna Crkva Svetog Save u Bileći Saborna Crkva Svetog Save u Bileći na karti Bosne i Hercegovine

Saborna Crkva Svetog Save je hram Srpske pravoslavne crkve koji se nalazi u Bileći^[1] u Republici Srpskoj, BiH i pripada Eparhiji zahumsko-hercegovačkoj.^[2] Crkva se nalazi se u centru Bileće i kroz svoju istoriju bio je veliko duhovno sedište srpskog naroda u ovom gradu i u celoj Istočnoj Hercegovini. Nacionalni je spomenik Republike Srpske.

Istorijat

Saborna Crkva Svetog Save sagrađena je u vreme vladavine Austrougarske vladavine u Bosni i Hercegovini, sredinom 19. veka. U teško vreme okupacije zemlje, Srbi iz Bileće i njene okoline su se dogovarali o projektu crkve i tražili adekvatno mesto na kojem bi ovo zdanje moglo da se sazida. Kada se napokon dogovorilo o mestu izgradnje crkve, u samom centru grada, krenulo se sa gradnjom uz pomoć Zemaljske Vlade iz Sarajeva, kao i prilozima i donacijama srpskog naroda iz Bileće. Crkva je trebalo da bude sagrađena u vizantijskom stilu, ali protivljenjem Austrougarske, to im ipak nije dozvoljeno. Meštanima Bileće stigao je dopis Zemaljske Vlade iz Sarajeva da će projekat za izgradnju crkve stići iz Beča, kao i da je to jedini način da crkva bude izgrađena. Projektom iz Beča, Austrougarske vlasti su zahtevale da se crkva ne sagradi u vizantijskom stilu, već u romansko-gotskom stilu, arhitekturi koja je tipična za Katoličku crkvu. Srbi su tada napravili pobunu, ali uzaludnu jer su vlasti poručile da je izgradnja u romansko-gotskom stilu uslov da se crkva gradi. Narod je popustio i crkva je sagrađena po projektu iz Beča, sa kamenom iz okoline Bileće.^[3] Crkva je trebalo da se osvešta na praznik Preobraženje, što su austrougarske vlasti pozdravljale, zbog simobile rođenja Franja Josifa na taj dan. Srbi tada ipak nisu popustili, pa su napunili crkvu građevinskim materijalom i rekli da zdanje nije dovršeno, kako bi odložili osveštanje. Po pisanju mitropolita Leontija Radulovića, crkva je osveštana 1896. godine na Malu Gospojinu i posvećena Svetom Savi.^[4]

Crkva je posle Drugog svetskog rata pretvorena u magacin i nekoliko godina nije radila. Danas Saborna Crkva Svetog Save radi normalno, služi redovne liturgije i jedan je od simbola grada Bileće, kao i duhovni, kulturni i istorijski spomenik.

Arhitektura i unutrašnjost

Crkva Svetog Save u Bileći je jednobrodni hram sa pripratom, naosom i oltarskim prostorom. Dimenzija je, mereno spolja 9,5 x 22 metara, dok je unutrašnji prostor crkve dimenzija 15,3 x 8 metara. U funkcionalnom smislu crkveni prostor je podeljen na prostor priprate, naosa i oltarski prostor. Naos je dimenzija 13,1 x 8, metara, a dimenzije priprate su 2,5 x 8 m. Priprata je zidom odvojena od naosa, a iznad nje je galerija.^[5]