Crnogorsko narodno pozorište
Crnogorsko narodno pozorište (CNP) je reprezentativna pozorišna kuća Crne Gore i umetnička ustanova od nacionalnog značaja. Osnovano je 1953. godine kao titogradsko Gradsko narodno pozorište, nakon premeštanja administrativnog centra Narodne Republike Crne Gore iz Cetinja u Titograd (današnja Podgorica).
 Crnogorsko narodno pozorište | |
| Lokacija | Stanka Dragojevića 18 Podgorica  Crna Gora |
|---|---|
| Koordinate | 42° 26′ 31″ S; 19° 15′ 37″ I / 42.44191° S; 19.2602° I |
| Otvoreno | 1953. (5. maj 1956) |
| Period aktivnosti | 1953 — danas |
| Veb-sajt | |
| www | |
Istorija
urediPedesetih godina 20. veka doneta je odluka da se administrativni centar Narodne Republike Crne Gore preseli iz Cetinja u Titograd. Odmah posle ove odluke, početkom 1953. godine, osniva se i Gradsko narodno pozorište. Za prvog upravnika postavljen je reditelj Vasilije Šćućkin, a novoosnovano pozorište je u početku koristilo prostorije bioskopa „Kultura”. Ansambl je bio formiran od glumaca koji su došli u Titograd iz drugih jugoslovenskih republika, kao i iz redova najboljih amatera crnogorskih kulturno-umetničkih društava. U početku, novoosnovano pozorište je radilo bez matične zgrade, što je bilo uzrok nizu tehničkih, materijalnih i drugih problema. Zbog ograničenih izvođačkih mogućnosti i nevelikih umetničkih potencijala ansambla, na repertoaru su bili česti dramski komadi folklornog karaktera čiji je primarni cilj bio zabava, ali su se igrali i komadi svetskih klasika.
Početkom 1955. godine ukinuto je Narodno pozorište na Cetinju kao centralna teatarska kuća u Crnoj Gori i umetnička ustanova od republičkog značaja, pa je veći deo njegovog ansambla prešao u titogradsko Gradsko narodno pozorište. Dolaskom profesionalnih glumaca i reditelja kadrovska situacija u ovoj kući se popravila. Ubrzo zatim, 5. maja 1956, otvarena je i nova pozorišna zgrada i tada Gradsko narodno pozorište menja ime u Narodno pozorište.
Godine 1958. doneta je odluka o ukidanju svih do tada postojećih profesionalnih pozorišta u Crnoj Gori, osim titogradskog.[a] Ostavši jedino profesionalno pozorište u republici, uz Pionirsko pozorište, Narodno pozorište u Titogradu dobilo je republički značaj. U sezoni 1965/66, za vreme upravnika Nika Pavića, pokrenuta je Mala scena, kamerni prostor namenjen prezentovanju avangardnih formi.
Status Crnogorskog narodnog pozorišta kao teatra od nacionalnog značaja i reprezentativne pozorišne kuće Crne Gore potvrđen je 1969. godine, kada je naziv promenjen u „Crnogorsko narodno pozorište” (CNP). Godine 1972. godine proglašeno je institucijom od republičkog značaja koja će imati poseban tretman u raspodeli sredstava za pozorišnu delatnost, čime je konačno definisan i način finansiranja ustanove. U tom periodu zgrada pozorišta je renovirana. Godine 1973. godine pozorište je prvi put gostovalo u inostranstvu. Predstave „Lažni car Šćepan Mali” Petra II Petrovića Njegoša i „Koštana” Borislava Stankovića izvedene su u ukrajinskim gradovima Kijevu i Odesi.
Krajem 1989. godine zgrada pozorišta je izgorela, posle čega je usledilo više od sedam godina tokom kojih pozorište gotovo da i nije funkcionisalo. U godinama obnove, posle useljenja u novu zgradu 1997. godine, pozorište u svoj rad uvodi mnoge novine. Odmah po otvaranju nove zgrade, u sezoni 1998/99, ustanovljena je nova scena Studio, kao mala scena namenjena mladim profesionalcima i manjim scenskim formama. Tada je takođe osnovan je i Dokumentacioni centar i pokrenuta izdavačka delatnost, čime je Crnogorsko narodno pozorište preuzelo ulogu koju u većini zemalja imaju pozorišni instituti i muzeji.
Godine 2005. u Podgorici je osnovana pozorišne asocijacije NETA - Nova evropska teatarska akcija, sa ciljem produbljivanja međuteatarske komunikacije. Tom prilikom okupilo se preko 30 pozorišta kao i pozorišnih festivala iz srednje i jugoistočne Evrope. Od tada do danas, Crnogorsko narodno pozorište u ovoj asocijaciji ima aktivnu ulogu, kroz redovno učešće na njenim pozorišnim festivalima i u koprodukcijama. Od 2008. godine, Crnogorsko narodno pozorište je punopravni član evropske pozorišne mreže ETC Evropske teatarske konvencije.[1]
Prve predstave
urediU prvoj deceniji postojanja obavezan deo repertoara činili su, između ostalog, komadi svetskih klasika, od kojih su najznačajniji bili „Mletački trgovac” i „Otelo” Vilijama Šekspira, Molijerov „Žorž Danden”, Gogoljeva „Ženidba“, Goldonijev „Lažljivac”, Šilerova „Spletka i ljubav”, Rasinova „Fedra” i drugi. Ubrzo je uočena potreba da se podstakne domaće dramsko stvaralaštvo, pa je Savet za prosvetu i kulturu 1955. godine raspisao konkurs za dramu sa tematikom iz crnogorskog života. Pored toga počelo se i sa dramatizacijama romana crnogorskih autora pa je tako, krajem prve decenije, postavljen na scenu roman „Hajka“ Mihaila Lalića.
Prvi važan iskorak titogradskog Narodnog pozorišta bila je premijera Njegoševog „Gorskog vijenca” u Zagrebu 1960. godine, povodom obeležavanja stogodišnjice Hrvatskog narodnog kazališta. Ova izvedba „Gorskog vijenca” imala je značajan odjek u drugim sredinama, pa je sa njom Pozorište gostovalo u gotovo svim jugoslovenskim republikama.
Šezdesetih godina 20. veka u Crnogorskom narodnom pozorištu još uvek je preovlađivao takozvani laki repertoar, koji je publika volela dok je kritika negodovala, smatrajući da nacionalno pozorište izneverava svoju misiju. Pored domaćih reditelja Nikole Vavića i Blagote Erakovića, Ilije Dode Nikolića, jedno vreme u pozorištu je radila i sovjetska rediteljka Cisana Murusidze. Od gostujućih reditelja najveći broj premijera u tome periodu režirali su Vida Ognjenović i Radomir Šaranović.[1]
Nova zgrada pozorišta
urediU požaru koji je izbio 10. novembra 1989. godine dotrajala zgrada Crnogorskog narodnog pozorišta je izgorela, kada se ova institucija našla u najtežoj situaciji od osnivanja. Pozorište se preselilo u neadekvatan prostor Doma omladine „Budo Tomović”, pa je gostovanjima nastojalo održati kontinuitet delovanja. Iako su aktuelizovani planovi za izgradnju nove zgrade pozorišta, opere i baleta, urađeni dvadesetak godina ranije, ipak je odlučeno da se obnovi i proširi stara zgrada. Obnova je trajala sedam godina. Nova zgrada otvorena je 25. maja 1997. godine, kada je premijerno izvedena predstava „Gorski vijenac”, u režiji Branislava Mićunovića. U ovoj predstavi su prvi put igrali i studenti prve generacije glume sa cetinjskog Fakulteta dramskih umetnosti.[1]
Festivali
urediU periodu od 1975. do 1981. godine, pod upravom Vladimira Popovića, u Crnogorskom narodnom pozorištu pokrenut je i prvi festival - Jugoslovenski pozorišni susreti, koncipiran da prezentuje aktuelne produkcije jugoslovenskih nacionalnih teatara. Festival je održan tri puta.
Osim pozorišnog segmenta ovo pozorište se u svojoj produkciji bavi i afirmacijom likovnog, filmskog i naročito muzičkog stvaralaštva. U saradnji sa Muzičkim centrom Crne Gore u Crnogorskom narodnom pozorištu se od 2001. godine održava muzički festival A tempo.[1]
Godine 2007. osnovan je nacionalni pozorišni festival Festival crnogorskog teatra. Od 2008. godine redefinsan je kao Bijenale crnogorskog teatra. Ovaj festival ustrojen je kao događaj takmičarskog karaktera, koji okuplja i vrednuje najbolja dostignuća iz pozorišne produkcije u prethodne dve godine u Crnoj Gori. Potreba za ovakvim Festivalom se pojavila odavno, a konačno ustanovljenje je obogatilo kulturnu mapu Crne Gore.[2]
U junu 2018. Crnogorsko narodno pozorište po prvi put je realizovalo festival pod naslovom Maštanije – Festival narodnih pozorišta. Ovaj festival je zamišljen kao regionalna i revijalna teatarska manifestacija.[3]
Nagrade
urediOd 1. novembra 1998. godine obeležava se Dan Crnogorskog narodnog pozorišta, povodom koga su ustanovljene i nagrade za najznačajnije umetničke i organizacione rezultate u radu pozorišta.[1]
Od 2007. godine, u okviru Festivala crnogorskog teatra, dodeljuju se nagrade za najbolja dostignuća iz pozorišne produkcije u prethodne dve godine u Crnoj Gori: Nagrada za žensku ulogu, Nagrada za mušku ulogu, Nagrada za režiju, Nagrada za najbolju predstavu, Nagrada za epizodnu žensku ulogu, Nagrada za epizodnu mušku ulogu, Nagrada za autora saradnika, Specijalna nagrada Žirija, Nagrada za domaći tekst i Nagrada za autorsko ostvarenje.[2]
Izdavačka delatnost
urediU pozorišnoj sezoni 1998/99. Crnogorsko narodno pozorište je u okviru svog delovanja pokrenulo izdavačku delatnost, čime je preuzelo ulogu koju u većini zemalja imaju pozorišni instituti i muzeji. U okviru ove delatnosti CNP objavljuje publikacije u okviru četiri edicije:
Upravnici pozorišta
uredi- Vasilij Ivanovič Šćućkin (1953 - 1955)
- Junuz Međedović (1955 - 1958)
- Niko Pavić (1958 - 1968)
- Mirčeta Pešić (1968 - 1971)
- Milorad Bošković (1971 - 1975)
- Vladimir Popović (1975 - 1981)
- Milorad Stojković (1981 - 1990)
- Blagota Eraković (1990 - 1994)
- Stevan Kordić (1994 - 1997)
- Branislav Mićunović (1997 - 2003)
- Branimir Popović (2003 - 2007)
- Branislav Mićunović (2007 - 2008)
- Janko Ljumović (2008 - 2015)
- Branimir Popović (2016 - 2018)
- Željko Sošić (od 2018)[1]
Scenski umetnici CNP-a
urediDo novije generacije glumaca, od kojih je među aktivnima najviše onih koji su se školovali na Fakultetu dramskih umjetnosti na Cetinju, repertoar Crnogorskog narodnog pozorišta ostvarivala je plejada scenskih umetnika, među kojima su: Petar Begović, Mirko Simić, Ana Nikolić-Kačanik, Boro Begović, Nada Blažević-Kalember, Predrag Stojković, Danilo Radulović, Miloš Jeknić, Mira Simić, Branko Obradović, Ljubica Šarkić, Drago Malović, Nada Petričević, Veljko Mandić, Vladimir Popović, Stevo Matović, Dušanka Todić, Sunčica Todić, Petar Perišić, Zlata Raičević, Ivo Martinović, Gojko Kovačević, Dragica Tomas, Petar Tomas, Grozdana Lengold, Petar Vujović, Čedo Vukanović, Budimir Sekulović, Stanko Bogojević, Veska Maričić, Dragan Garić, Branislav Vuković, Gojko Burzanović, Ljubica Barać-Vujović, Zef Dedivanović, Dragan Račić, Slobodan Marunović, Momčilo Pićurić, Branimir Popović, Olivera Vuković, Jadranka Mamić, Mirko Vlahović, Žaklina Oštir, Varja Đukić i drugi.[1]
Napomene
uredi- ^ Organizovani i kontinuirani pozorišni život u Crnoj Gori koji se pod pokroviteljstvom državne vlasti odvijao od 1884. godine. Prvo pozorište, Knjaževsko crnogorsko narodno pozorište, otvoreno je na Cetinju. Prvih godina posle Drugog svetskog rata profesionalna gradska pozorišta bila su formirana u Kotoru, Nikšiću i Pljevljima, dok se pozorišni život Podgorice još uvek temeljio na aktivnostima lokalnih amaterskih društava i gostovanjima trupa i teatara iz drugih centara.
Reference
uredi- ^ a b v g d đ e „O nama”. Zvanični veb-sajt. Crnogorsko narodno pozorište. Pristupljeno 12. 6. 2020.
- ^ a b „Festival crnogorskog teatra 2007.”. Zvanični veb-sajt. Crnogorsko narodno pozorište. Pristupljeno 13. 6. 2020.
- ^ „Maštanije 2018.”. Zvanični veb-sajt. Crnogorsko narodno pozorište. Pristupljeno 13. 6. 2020.
- ^ „Edicija Zetski dom”. Zvanični veb-sajt. Crnogorsko narodno pozorište. Pristupljeno 13. 6. 2020.
- ^ „Edicija Premijera”. Zvanični veb-sajt. Crnogorsko narodno pozorište. Pristupljeno 13. 6. 2020.
- ^ „Edicija Dramska baština”. Zvanični veb-sajt. Crnogorsko narodno pozorište. Pristupljeno 13. 6. 2020.
- ^ „Edicija Nagrađene drame”. Zvanični veb-sajt. Crnogorsko narodno pozorište. Pristupljeno 13. 6. 2020.
Literatura
uredi- Radojević, Milovan (2013). „PRVE DVIJE DECENIJE CRNOGORSKOG NARODNOG POZORIŠTA” (PDF). Matica. Matica crnogorska: 339—426. Pristupljeno 13. 6. 2020.
Spoljašnje veze
uredi- Zvanični veb-sajt
- Milunović, Ljiljana (25. 5. 2012). „Pozorište u crnogorskoj periodici 1909-1915”. Portal Montenegrina. Pristupljeno 12. 6. 2020.
- „TAG: CRNOGORSKO NARODNO POZORIŠTE”. Vijesti. Pristupljeno 13. 6. 2020.
- „Gradsko pozorište u svojoj zgradi za najviše tri godine”. Cafe del Montenegro. 21. 1. 2017. Pristupljeno 13. 6. 2020.
