Čukotsko more
Čukotsko more (rus. Чуко́тское мо́ре)[2][3] deo je Severnog Ledenog okeana između Čukotskog poluostrva i Aljaske. Beringov moreuz na jugu ga povezuje sa Beringovim morem i Tihim okeanom, na zapadu je povezano sa Istočnosibirskim morem preko Longovog prolaza, a na istoku je povezano sa Boforovim morem. Ima površinu od oko 595.000 km², i plovno je samo tokom četiri meseci godišnje. 56% Čukotskog mora nije dublje od 50 m, a najveća dubina mu je 1.526 m. Najveća luka u Čukotskom moru je Uzlen u Rusiji.
| Čukotsko more | |
|---|---|
 | |
| Lokacija | Arktički okean |
| Koordinate | 69° S; 172° Z / 69° S; 172° Z |
| Zemlje basena | Rusija i Sjedinjene Države |
| Površina | 620.000 km2 (240.000 sq mi)[1] km2 |
| Pros. dubina | 80 m (260 ft) m |
| Zapremina | 50.000 km3 (4,1×1010 acre⋅ft) km3 |
  Čukotsko more | |
| Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi | |
Geografija uredi
More ima približnu površinu od 595.000 km2 (230.000 sq mi) i plovno je samo četiri meseca u godini. Glavna geološka karakteristika dna Čukotskog mora je basen Houp dug 700 km-long (430 mi), koji je na severoistoku vezan Heraldovim lukom. Dubine manje od 50 m (160 ft) zauzima 56% ukupne površine.
Čukotsko more ima vrlo malo ostrva u poređenju sa drugim morima Arktika. Ostrvo Vrangel leži na severozapadnoj granici mora, ostrvo Herald se nalazi pored Vearing tačke na Vrangel ostrvu, blizu severne granice mora. Nekoliko malih ostrva leži duž sibirske i aljaske obale.
More je dobilo ime po Čukučkom narodu, koji žive na njegovim obalama i na Čukotkom poluostrvu. Obalski Čukuči se tradicionalno bave ribolovom, kitolovom i lovom na morževe u ovom hladnom moru.
Opseg uredi
Međunarodna hidrografska organizacija definiše granice „Čukotskog mora“ na sledeći način:[4]
Na Zapadu. Istočna granica Istočnog Sibirskog mora [od najsevernije tačke Vrangelovog ostrva preko ovog ostrva do Blosom pojnta, odatle do rta Jakan na kopnu (176°40′I)].
Na severu. Linija od Pojnt Barou, Aljaska (71° 20′ N 156° 20′ W / 71.333° S; 156.333° Z) do najsevernije tačke ostrva Vrangel (179°30'Z).
Na jugu. Arktički krug [66°33′46″S] između Sibira i Aljaske. [Severna granica Beringovog mora.]
Uobičajena upotreba je da je južni deo južnije, na najužem delu Beringovog moreuza koji se nalazi na 66. severnoj paraleli.
Čukotski morski prag uredi
Čukotski morski pojas je najzapadniji deo kontinentalnog praga Sjedinjenih Država i najistočniji deo kontinentalnog pojasa Rusije. Unutar ovog praga, 50 mi (80 km) Čukutski koridor deluje kao prolaz za jednu od najvećih migracija morskih sisara na svetu. Vrste za koje je dokumentovano da migriraju kroz ovaj koridor uključuju grenlandskog kita, belugu, pacifičkog morža i bradate foke.[5][6][7]
Fauna uredi
Polarni medvedi koji žive na ledu Čukotskog mora su jedna od pet genetski različitih evroazijskih populacija ove vrste.[8]
Fitoplankton uredi
Godine 2012, naučnici iz Laboratorije za istraživanje i inženjering hladnih regiona objavili su nalaze koji opisuju otkriće najvećeg poznatog okeanskog fitoplanktonskog cvetanja algi na svetu. Nalazi su bili neočekivani, jer se ranije verovalo da plankton raste tek nakon topljenja sezonskog leda, ali su neke alge otkrivene ispod nekoliko metara netaknutog morskog leda.[9]
Anderson et al 2021 dokumentuju dva ležišta dinoflagelata Alexandrium catenella u zalivu Ledjard i kanjonu Barou unutar Čukotskog mora.[10] Iako se ležišta sastoje od A. catenella u stanju mirovanja, ako su uslovi životne sredine ispravni, onu mogu proklijati i stvoriti štetno cvetanje algi. U svom aktivnom stanju, A. catenella proizvodi saksitoksin, snažan neurotoksin koji je odgovoran za paralitičko trovanje školjkama (PSP) ako se konzumiraju. Toksin se može bioakumulirati kroz lanac ishrane i predstavlja pretnju za lokalne zajednice koje se oslanjaju na mrežu morske hrane za opstanak.[11]
Ukupna površina ležišta je 145.600 km², što je uporedivo sa površinom države Ajova. Ova korita su šest puta veća od prethodno prijavljenih ležišta u drugim oblastima, a koncentracija u sedimentu je među najvišima u svetu. Klijanje se može desiti samo u nekoliko gornjih milimetara ležišta, pošto su neophodni oksigenski uslovi da bi plankton ušao u svoju aktivniju životnu fazu u kojoj je reprodukcija moguća.[10]
Pri temperaturama vode na dnu od približno 3 °C, A. catenella je potrebno oko 28 dana da proklija, a na temperaturi dna vode od 8 °C vreme klijanja se skraćuje na 10 dana. In situ cvetanje 2018. i 2019. pripisano je ovim ležištima i dešavalo se u julu i avgustu. Sa toplijim letnjim temperaturama vode i sve više destabilizovanim okeanskim strujama povezanim sa klimatskim promenama, početak cvetanja je napredovao za tri nedelje u poslednje dve decenije, i vremenski okvir za štetno površinsko cvetanje je produžen.[10]
Resursi nafte i gasa uredi
Veruje se da se na Čukotskom pragu nalaze rezerve nafte i gasa do 30 Gbbl (4,8×109 m3). Nekoliko naftnih kompanija se nadmetalo za zakup ove oblasti, a 6. februara 2008. američka vlada je objavila da će uspešni ponuđači platiti US$ 2,6 milijardi za prava na eksploataciju. Aukcija je izazvala značajne kritike ekologa.[12] U maju 2015. Biro za upravljanje energijom okeana Obamine administracije dao je uslovno odobrenje za Šel Ojlu da buši u plitkim (140 ft [43 m] dubokim) vodama Čukotskog mora.[13] U septembru 2015, Šel je objavio da okončava svoja istraživanja nafte u regionu, navodeći ogromne troškove i pad cena nafte.[14] Šel je obećao da će se vratiti, ali je na kraju odustao od svih korporativnih zakupa na Arktiku osim jednog.[15]
Reference uredi
- ^ Stein, R. (2008). Arctic Ocean Sediments: Processes, Proxies, and Paleoenvironment. Elsevier. str. 37. ISBN 9780080558851.
- ^ „education.rec.org Seas and Oceans: The Chukotsk Sea”. Arhivirano iz originala 17. 10. 2021. g. Pristupljeno 11. 03. 2023.
- ^ „Race against time to save ice-bound ships”. The Times (61664). London. 15. 10. 1983. col D, pp. 6.
- ^ „Limits of Oceans and Seas” (PDF) (3rd izd.). International Hydrographic Organization. 1953. Arhivirano iz originala (PDF) 8. 10. 2011. g. Pristupljeno 28. 12. 2020.
- ^ Quakenbush L., R. Small, and J. Citta, "Satellite tracking of bowhead whales: Movements and analysis from 2006 to 2012", Bureau of Ocean Energy Management Outer Continental Shelf Study, 2013. Retrieved 16-09-2016.
- ^ Suydam R., F. Lowry, and K. Frost, "Distribution and Movements of Beluga Whales from the Eastern Chukchi Sea Stock During Summer and Early Autumn" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. jun 2016), Coastal Marine Institute and US Department of Interior, Minerals Management Service, 2005. Retrieved 16-09-2016.
- ^ Berchok C., J. Crance, E. Garlan, J. Mocklin, P. Stabeno, J. Napp, B. Rone, A. Spear, M. Wang, and C. Clark, "Chukchi Offshore Monitoring In Drilling Area (COMIDA): Factors Affecting the Distribution and Relative Abundance of Endangered Whales and Other Marine Mammals in the Chukchi Sea", Bureau of Ocean Energy Management Outer Continental Shelf Study, 2015. Retrieved 16-09-2016.
- ^ C. Michael Hogan (2008) Polar Bear: Ursus maritimus, Globaltwitcher.com, ed. N. Stromberg Arhivirano decembar 24, 2008 na sajtu Wayback Machine
- ^ „Huge algae blooms discovered beneath Arctic ice - The Times of India”. timesofindia.indiatimes.com. Arhivirano iz originala 2012-06-12. g.
- ^ a b v Anderson, Donald M.; Fachon, Evangeline; Pickart, Robert S.; Lin, Peigen; Fischer, Alexis D.; Richlen, Mindy L.; Uva, Victoria; Brosnahan, Michael L.; McRaven, Leah; Bahr, Frank; Lefebvre, Kathi; Grebmeier, Jacqueline M.; Danielson, Seth L.; Lyu, Yihua; Fukai, Yuri (12. 10. 2021). „Evidence for massive and recurrent toxic blooms of Alexandrium catenella in the Alaskan Arctic”. Proceedings of the National Academy of Sciences. 118 (41): e2107387118. Bibcode:2021PNAS..11807387A. doi:10.1073/pnas.2107387118.
- ^ „There's a Toxic, California-Sized Algae Bed Creeping into the Arctic”.
- ^ „'Chukchi Sea Lease Sale Is a Risky Fix for Our Oil Addiction' (Anchorage News, February 8, 2008)”. Arhivirano iz originala 19. 7. 2009. g. Pristupljeno 13. 5. 2008.
- ^ Davenport, Coral (11. 5. 2015). „Administration Gives Conditional Approval for Shell to Drill in Arctic”. The New York Times. Pristupljeno 11. 5. 2015.
- ^ Krauss, Clifford; Reed, Stanley (28. 9. 2015). „Shell Exits Arctic as Slump in Oil Prices Forces Industry to Retrench”. The New York Times.
- ^ „As firms abandon Arctic drilling, Obama comes under pressure to do more to avert dangerous warming there”. The Washington Post.
Literatura uredi
- Stein, R. (2008). Arctic Ocean Sediments: Processes, Proxies, and Paleoenvironment. Elsevier. str. 37. ISBN 9780080558851.
- Polyak, Leonid, Dennis A Darby, Jens F Bischof, and Martin Jakobsson. 2007. "Stratigraphic Constraints on Late Pleistocene Glacial Erosion and Deglaciation of the Chukchi Margin, Arctic Ocean". Quaternary Research. 67, no. 2: 234.
- Albert Hastings Markham. Arctic Exploration, 1895
- Armstrong, T., The Russians in the Arctic, London, 1958.
- William Barr, Discovery of the wreck of the Soviet steamer Chelyuskin on the bed of the Chukchi Sea
- Early Soviet Exploration
- History of Russian Arctic Exploration
- Niven, J., The Ice Master, The Doomed 1913 Voyage of the Karluk.
- Polynyas in the Chukchi Sea: [1]
- Polar bear protection in the Chukchi Sea: Polar bears shared by US, Russia to be managed jointly
- Vinogradov V.A., Gusev E.A., Lopatin B.G. Structure of the Russian Eastern Arctic Shelf: [2]
- Oliver, James A. (2007). The Bering Strait Crossing. Information Architects. ISBN 978-0-9546995-6-7. Arhivirano iz originala 2019-07-13. g. Pristupljeno 2019-10-14.
- „Russia Plans World's Longest Undersea Tunnel”. Daily Tech. 2007-04-24. Arhivirano iz originala 2008-04-24. g. Pristupljeno 2008-01-11.
- Demuth, Bathsheba (2020). Floating Coast: An Environmental History of the Bering Strait. New York: W. W. Norton & Company. ISBN 0-393-63516-3. OCLC 1091237096.
- Fagundes, Nelson J.R.; Kanitz, Ricardo; Eckert, Roberta; Valls, Ana C.S.; Bogo, Mauricio R.; Salzano, Francisco M.; Smith, David Glenn; Silva Jr., Wilson A.; et al. (3. 3. 2008). „Mitochondrial Population Genomics Supports a Single Pre-Clovis Origin with a Coastal Route for the Peopling of the Americas”. American Journal of Human Genetics. 82 (3): 583—92. PMC 2427228
. PMID 18313026. doi:10.1016/j.ajhg.2007.11.013. - Hoffecker, John F.; Elias, Scott A. (2007). Human ecology of Beringia. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13060-8. Pristupljeno 2016-04-10.
- Hoffecker, JF; Elias, SA; O'Rourke, DH (2014). „Anthropology. Out of Beringia?”. Science. 343 (6174): 979—80. Bibcode:2014Sci...343..979H. PMID 24578571. S2CID 19479091. doi:10.1126/science.1250768.
- Hey, Jody (2005). „On the Number of New World Founders: A Population Genetic Portrait of the Peopling of the Americas”. PLOS Biology. 3 (6): e193. PMC 1131883 . PMID 15898833. doi:10.1371/journal.pbio.0030193.
- Pielou, E. C. (1992). After the Ice Age: The Return of Life to Glaciated North America. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-66812-3.
- Pringle, Heather (2014). „Welcome to Beringia”. Science. 343 (6174): 961—63. Bibcode:2014Sci...343..961P. PMID 24578560. doi:10.1126/science.343.6174.961.
- British Columbia: From the Earliest Times to the Present, Vol .2, Chapter XXVII "The Sealing Industry and the Behring Sea Arbitration", E.O.S. Scholefield and F.W. Howay, S.J. Clarke Publ. Co, Vancouver, 1914.
Clark, George A. (mart 1899). „The Scientific Expert and the Bering Sea Controversy”. Popular Science Monthly. 54.- Ovaj članak uključuje tekst iz publikacije koja je sada u javnom vlasništvu: Crackanthorpe, Montague Hughes (1911). „Bering Sea Arbitration”. Ur.: Chisholm, Hugh. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 3 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 776—777.
- Kroll, C. Douglas (2002). Commodore Ellsworth P. Bertholf: First Commandant of the Coast Guard. Naval Institute Press, Annapolis, Maryland. ISBN 978-1-55750-474-6.
- Strobridge, Truman R. and Dennis L. Noble (1999). Alaska and the U.S. Revenue Cutter Service 1867–1915. Naval Institute Press, Annapolis, Maryland. ISBN 978-1-55750-845-4.
Spoljašnje veze uredi
- Ecological assessment Arhivirano 2006-09-30 na sajtu Library of Congress Web Archives|Web Archives
- Audubon Alaska's Arctic Marine Synthesis: Atlas of the Chukchi and Beaufort Seas
