Šajkaši
Šajkaši (nem. Tschaikisten) su bili deo dunavskih mornaričkih snaga u sastavu rečne flotile Ugarske, a potom i carske Austrije. Kao vojnici, Šajkaši su imali poseban status.
Glavni brodovi Šajkaša bile su šajke, veslački brodovi ili lađe slične malim galijama, sa jednim jarbolom ili bez jarbola, i obično sa jednim topom naoružane.
Istorija uredi
Šajkaši dobijaju na značaju u vremenu kada Turci počinju da upadaju na područje tadašnje južne Ugarske. To je navelo ugarskog kralja Matiju Korvina da preduzme korake u pravcu reorganizacije šajkaške flotile. Njen sastav pojačalo je srpsko stanovništvo posle pada srpske despotovine. Uvažavajući njihov način života u staroj postojbini, Matija Korvin organizuje Šajkaše po načelu porodične zadruge ili družine. Zadruzi su pripadale one porodice čiji su članovi služili na rekama „sa mačem ili veslom“ pod zastavom šajkaškog kapetana.
Šajkašima je bilo dozvoljeno da sa porodicama žive u logorima, pa su ih i u ratovima pratile žene i deca.
U miru, Šajkaši su bili gospodari u svojim naseljima, autonomno upravljajući poslovima i uživajući određene plemićke povlastice. Najpoznatije šajkaške stanice su bile na Dunavu i Savi: Komoran, Požun, Estergom, Đur, Sentandreja, Slankamen, Šabac i Beograd.
Govoreći o Šajkašima, istoričar Gavrilo Vitković je naglasio: „Junaštvom i durašnošću nadmašili su i same Špartance.“ Matiji Korvinu je dobrodošla pomoć ratobornih Srba, „koji su se odlikovali građenjem ubojnih lađa i veštinom vojevanja na vodi“.
U bici kod Petrovaradina 1526. godine, uoči Mohačke bitke, Šajkaši su pod komandom despota Radiča Božića uspešno pobedili osmansku flotilu. Smatra se da je jedan od razloga turskog osvajanja Beograda 1521. godine taj što su Šajkaši pod komandom Petra Ovčarevića odbili da se bore zato što im godinama nisu bile isplaćivane plate.
Posle osvajanja Ugarske od strane Turaka, Austrija, koja je nasledila deo Ugarske, preselila je znatan broj Šajkaša u Gornju zemlju u današnjoj Slovačkoj i sa njima pokrenula svoju dunavsku flotilu.
Šajkaši su bili u sastavu austrijske rečne flote na Dunavu sve do 19. veka.
Zanimljivosti uredi
Po Šajkašima je oblast Šajkaška u današnjoj Bačkoj dobila ime.
Po jednom predanju, šajkača potiče od Šajkaša i prvo je bila njihova kapa.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Ivić, Aleksa (1929). Istorija Srba u Vojvodini. Novi Sad: Matica srpska.