Википедија

Šibensko-kninska županija

Šibensko-kninska županija je jedna od 20 županija Republike Hrvatske. Nalazi se u središnjoj Dalmaciji, a njeno sedište je u Šibeniku. Ostala veća mesta su Knin, Drniš i Skradin. Administrativno se sastoji od 5 gradova i 15 opština, nastalih iz nekadašnjih velikih opština Šibenik, Knin i Drniš. U današnjim granicama Županija postoji od 1997. godine, te danas zauzima površinu od 2.994 km². Prema podacima iz 2001. godine u njoj je živeo 112.891 stanovnik, dok je na popisu 2011. godine broj opao na 109.320 stanovnika. Prema preliminarnim rezultatima popisa iz 2021. u županiji je živelo 96.624 stanovnika.[1]

Šibensko-kninska županija
Položaj Šibensko-kninske županije
Država Hrvatska
Admin. centarŠibenik
ŽupanGoran Pauk (HDZ)
Površina2.994 km2
 — broj st.96.624
 — gustina st.32,27 st./km2
 — ISO 3166-2HR-15
Pozivni broj022
Zvanični veb-sajt Izmenite ovo na Vikipodacima

Nalazi se na kraškom području, a u svom jadranskom delu, teritorijalno obuhvata 285 ostrva, ostrvaca i hridi. Uz to, i vrlo razvedenu obalu, kao i brojne kulturno-istorijske znamenitosti, Županija je jedno od vrlo razvijenih turističkih područja Hrvatske. Osim turizma, u plodnim kraškim poljima razvijena je i poljoprivreda, a u gradskim središtima i preduzetničkim zonama i industrija. U njoj se sa 1.831 m visine nalazi najviši vrh Hrvatske — Dinara, na istoimenoj planini, kao i nacionalni parkovi Kornati i Krka. Uz njih, područje Županije delimično zahvata i dva parka prirode Vransko jezero i Velebit.

Položaj uredi

 
Svetionik Vela Sestrica na ostrvu Sestrica Vela je najzapadnija tačka Županije

Šibensko-kninska županija je smeštena u središnjoj Dalmaciji, na obali Jadranskog mora i u Dalmatinskoj zagori. Obuhvata kraški reljef sa brojnim ostrvima. Županija se proteže pravcem zapad—istok između 15° 12‘ 22“ i 16° 32‘ 33“ istočne geografske dužine. Najzapadnija tačka Županije je svetionik Vela Sestrica na ostrvu Sestrica Vela u opštini Murter-Kornati, a najistočnija tačka je na granici sa Bosnom i Hercegovinom na planini Dinari u opštini Civljane oko 9 km istočno od sela Cetina. Pravcem sever—jug položaj je sledeći: između 44°12‘56“ i 43°29‘13“ severne geografske širine. Najsevernija tačka je na granici sa Bosnom i Hercegovinom, 7,5 km severozapadno od graničnog prelaza Strmica u blizini Knina, a najjužnija tačka je u uvali Kanica u opštini Rogoznica na granici sa Splitsko-dalmatinskom županijom i Trogirom.[2] Prostiranje Županije pravcem sever—jug iznosi 42‘ 43“, tj. 82 km, a pravcem zapad—istok 1° 20‘ 11“, tj. 107 km, od čega na kopnu — 59‘ 06“, odnosno 78 km. Saobraćajni, kao i ekonomski položaj Županije je takođe dobar, naročito sa aspekta tranzitne povezanosti lučkih središta — Šibenika, Rogoznice i Skradina.[3] Šibensko-kninska županija ima dobar položaj prema ostatku Dalmacije,[4] stoga je i važna raskrsnica između juga i severa Hrvatske.

Geologija uredi

 
Kornati, pogled s ostrva Žut

Županija leži na karbonatnim stenama, na kojima se razvila pedološka podloga u obliku crvenice poznata i pod nazivom terra rossa. Najstarije naslage na područje Županije su iz mlađeg paleozoika, tj. perma, a pronađene su na nekoliko lokacija u Kosovom, Petrovom i Kninskom polju. Naslage iz mezozoika, tj. trijasa su pronađene u području izvora reke Krke, dok se jurske naslage najviše mogu pronaći u gorskom okviru Kninskog polja. Kredne naslage izgrađuju središnji deo sliva reke Krke,[5] kao i ostrvski deo Županije.[6] Srednji, od Bilušića buka, i donji deo sliva, tj. najveći deo Severnodalmatinske zaravni, izgrađuju naslage iz tercijara. Osim paleogenih, zastupljene su i kvartarne naslage, koja ispunjavaju dna polja. Među kvartarnim naslagama posebno mesto zauzima bigar — važan za formiranje brojnih slapova na reci Krki.[5]

U Županiji se prema prirodnim obeležjima mogu izdvojiti dve[7] različite funkcionalne i prostorne oblasti: primorje s pripadajućim ostrvima i kraška Zagora, koju čine Drniška i Kninska zagora. Glavni oblici reljefa su uzdužni krečnjački grebeni, dolomitsko-laporovite udoline, krečnjačka zaravan i poprečna dolina reke Krke. Primorje obuhvata obalski pojas od Pirovca do Rogoznice sa pripadajućim ostrvskim skupinama, pobrđima i visovima u zaleđu. U toj oblasti za poljoprivrednu proizvodnju su značajna područja poput Skradinskog polja građena od mekših stena poput laporca, ali su njihove površine najmanje. Druga oblast se prostire od primorskih planina sve do Dinare i granice sa Bosnom i Hercegovinom. Obuhvata najveći deo Županije i deo je prostrane Severnodalmatinske krečnjačke zaravni, tj. Miljevačkog platoa i Zagore. Ovde se nalaze brojne planine — Promina, Kozjak, Dinara, Svilaja, Moseć između kojih se pružaju prostrana i plodna kraška polja — Kosovo, Petrovo i Kninsko polje, ispresecana brojnim rekama.

Prema genetskoj klasifikaciji, obala Županije spada u ingresiono nabrani tip.[8] Nastala je tangencijalnim, tj. horizontalnim ubiranjem, kao deo susednog dinarskog kopna, a svoj današnji izgled obala je dobila nakon poslednjeg ledenog doba, kada su potapanjem udolina između reljefnih uzvišenja nastali morski kanali, dok su nepotopljena reljefna uzvišenja između njih postala ostrva. Takav tip obale, u kojem su ostrva izdužena i pružaju se paralelno s obalom i reljefnim strukturama na kopnu, se često naziva i dalmatinski tip obale. Na području Županije nalazi se 285 ostrva, ostrvaca i hridi. Sva su izgrađena od krečnjaka. Prema klasifikaciji, spadaju u kontinentalna ostrva, nastala tektonskim ubiranjem.[9]

Seizmološki ovo je vrlo aktivan prostor, kao posledica izraženih tektonskih pokreta. Najveći deo Zagore nalazi se u području seizmiteta od 6 °C po Merkalijevoj skali. Područje gradova Knina i Drniša, kao i obalni pojas se nalaze u zoni seizmiteta od 7 °C, dok se ostrva Šibenskog arhipelaga nalaze u zoni od 8 °C Merkalijeve skale.[10]

Geografija uredi

Reljef uredi

Obala Županije je izuzetno razuđena sa brojnim zalivima i uvalama. Vazdušna dužina između krajnjih obalnih tačaka na kopnu iznosi 56 km, a stvarna čak 810 km, što čini da koeficijent razuđenosti iznosi visokih 14,5.[11] U uvalama su se razvila naselja i gradovi Pirovac, Vodice, Tribunj, Tisno, Šibenik, Primošten i Rogoznica. Iznad ovih naselja izdižu se blaga uzvišenja krečnjačkog porekla — Mačkat, Kozara, Lozovac, Trtar, Kamenar, Sveti Mikul i dr.[12]

Najveća ostrvska skupina u Županiji su Kornati. To je grupa od oko 150 ostrva različite površine, čiji je jedan deo, zajedno sa pripadajućim vodama proglašen za nacionalni park.[13] Nalaze se u okviru opštine Murter-Kornati, dok su ostala ostrva raspoređena između opština Vodice, Tisno, Šibenik, Primošten i Rogoznica. Između Kornatskog arhipelaga i ostrva Murter, koje je podeljeno između opština Murter-Kornati i Tisno, nalazi se prostrano Murtersko more. U okviru grada Vodica nalaze se četiri veća ostrva — Prvić, Tijan, Zmajan, Lupanj. Šibensku skupinu čine: Zlarin, Drvenik, Vela Sestrica, Veli i Mali Mišjak, Kaprije, Kakan i Žirje (razdvojeni Žirjanskim kanalom). Nedaleko od obala Primoštena su ostrva Tmara, Smokvica, Maslinovik i Grbavac, a blizu Rogoznice su Svilan i Smokvica.

Najviši vrh Republike Hrvatske, a ujedno i Šibensko-kninske županije je Sinjal ili Dinara na planini Dinari, visine 1.831 metar u opštini Kijevo.[14]

 
Planina Dinara blizu izvora reke Cetine

Klima uredi

Šibenik
Klimatogram
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
 
 
70
 
 
10
2
 
 
68
 
 
11
2
 
 
60
 
 
14
5
 
 
60
 
 
18
9
 
 
56
 
 
23
13
 
 
51
 
 
27
17
 
 
46
 
 
30
19
 
 
35
 
 
30
19
 
 
85
 
 
21
16
 
 
99
 
 
21
11
 
 
128
 
 
15
8
 
 
119
 
 
12
5
Prosečne maks. i min. temperature u °C
Ukupne padavine u mm
Izvor: Sibenik Weather Averages

Prema Kepenovoj klasifikaciji klimata na području Županije se može naći nekoliko podtipova umereno-tople klime (C). Obalski pojas s ostrvima ima umereno toplu vlažnu klimu s vrućim letom (Csa), tj. sredozemnu klimu, gde je srednja temperatura najtoplijeg meseca u godini veća od 22 °C. Niži delovi Zagore imaju vlažno suptropsku klimu (Cfa), dok viši delovi imaju nešto svežija leta, pa je to područje umereno tople vlažne klime s toplim letom (Csb), gde je temperatura najtoplijeg meseca niža od 22 °C. Samo najviši delovi dinarskih planina iznad 1.200 m imaju umereno-hladnu klimu (D), tj. njen podtip, vlažnu borealnu klimu (Df).[15] Režim padavina je mediteranski sa zimskim maksimumom i letnjim minimumom, pa su česte letnje suše.[16] Prosečna godišnja količina padavina se kreće od skoro 800 mm u Šibeniku do 1262 mm u Kninu.[16][17] Sneg je vrlo redak u obalnom području, dok se gotovo redovno javlja u unutrašnjosti i na vrhovima planina.[16][17] Bura, koja duva u hladnijoj polovini godine i maestral, koji duva u toplijoj polovini godine su najučestaliji vetrovi na području Županije.[18] Na prostoru Šibensko-kninske županije nalaze se dve meteorološke stanice, i to u Šibeniku i Kninu i jedna klimatološka stanica u Drnišu. Državni hidrometeorološki zavod Republike Hrvatske u svojim godišnjacima i redovnim publikacijama objavljuje podatke i vrednosti za područje grada Šibenika.

Hidrografija uredi

Županija ima dobro razvijenu mrežu rečnih tokova. Najvažnija reka je Krka duga 72 km, koja izvire kod Knina i uliva se u Jadransko more kod Šibenika. Njen prirodni početak je potok Krčić, a važnije pritoke su Radljevica, Butižnica i Orašnica sa desne, i Kosovčica, Marčinkovica i Prašnica sa leve strane. Najveća leva pritoka Krke je reka Čikola duga 47 km sa Vrbom u izvorišnom delu, koja se u nju uliva nizvodno od Miljevca.[19] Osim sliva reke Krke, na prostoru Županije teče još jedan važan tok — Zrmanja, i to u severozapadnom delu Županije, dok reka Cetina izvire u njenom severoistočnom delu, pored sela Cetina.

U Dalmaciji, a ujedno i Šibensko-kninskoj županiji nalaze se dva od tri najveća jezera u Hrvatskoj: Vransko jezero površine 30 km² između Pirovca i Biograda, na granici između Zadarske i Šibensko-kninske žipanije, i Prokljansko, površine 11,5 km², na reci Krki, blizu Šibenika.[20]

  •  
    Vodopad Krčić kod Knina
  •  
    Reka Krka
  •  
    Skradinski buk na reci Krki
  •  
    Krka u donjem delu toka
  •  
    Izvor reke Cetine

Živi svet uredi

 
Alepski bor

U Šibensko-kninskoj županiji je velika prirodna raznovrsnost staništa, flore i faune. Na njenoj teritoriji prostiru se dva bioma — biom umerenih širokolisnih šuma i sredozemni biom,[21] koji su ovde predstavljeni sa tri ekoregiona: dinarskim mešovitim šumama u severnim delovima Županije i na većim nadmorskim visinama, ilirskim listopadnim šumama u priobalju i na padinama planina i tirensko-jadranskim šumama rasprostranjenim na ostrvima Županije.

Od biljnih vrsta u primorskom pojasu, u ekoregionu ilirskih šuma, raste zimzeleno drveće — crnika, alepski bor i dalmatinski crni bor. Naročito je karakteristična vegetacija obalskog pojasa od Pirovca do Rogoznice, gde raste makija i gariga, tj. mediteranska vegetacija žbunova. Od poljoprivrednih kultura gaje se: masline, agrumi i vinova loza.[22] U kontinentalnom delu Županije sreću se u ilirskim šumama i hrast medunac, crni i beli grab. Na visinama preko 1.000 metara u dinarskim šumama javljaju se hrastovi, bukva i kleka. Biljni svet ostrva je tipično mediteranski, sa crnikom, alepskim borom i sklerofilnim žbunovima. More i morske obale nastanjuje veliki broj algi.

Fauna Županije je izuzetno bogata. Na kopnu živi veliki broj ptica, gmizavaca, tj. veliki broj guštera i sisara, pre svega vukova i medveda. Morska prostranstva nastanjuju brojne vrste riba, a ima i morskih pasa, kao i drugih karakterističnih stanovnika vodenih dubina.[23]

Stanovništvo uredi

 
Starosna piramida Šibensko-kninske županije prema popisu stanovništva 2011.

Prema popisu iz 2011. u županiji je živelo 109.375 stanovnika.

Popis 2011.[24]‍
Hrvati
  
 95.582 87,39%
Srbi
  
 11.518 10,53%
Albanci
  
 379 0,35%
Austrijanci
  
 4 0,00%
Bošnjaci
  
 204 0,19%
Bugari
  
 8 0,01%
Vlasi
  
 0 0%
Mađari
  
 64 0,06%
Makedonci
  
 76 0,07%
Jevreji
  
 8 0,01%
Italijani
  
 42 0,04%
Nemci
  
 72 0,07%
Poljaci
  
 19 0,02%
Romi
  
 22 0,02%
Rumuni
  
 10 0,01%
Rusi
  
 32 0,03%
Rusini
  
 6 0,01%
Slovaci
  
 38 0,03%
Slovenci
  
 159 0,15%
Turci
  
 2 0,00%
Ukrajinci
  
 19 0,02%
Crnogorci
  
 66 0,06%
Česi
  
 33 0,03%
ostali
  
 172 0,16%
regionalna pripadnost
  
 106 0,10%
verska pripadnost
  
 87 0,08%
neraspoređeno
  
 7 0,01%
neizjašnjeni
  
 416 0,38%
nepoznato
  
 224 0,20%
ukupno: 109.375

Prema popisu iz 1991. na prostoru Županije je živelo 152.477 stanovnika[25], a 2001. godine 112.891 stanovnik. Poređenjem ovih podataka zapaža se pad broja stanovnika u periodu od 10 godina za skoro 40.000, no, prema preporukama Ekonomske komisije UN-a i Statističkog ureda Evropske unije — Eurostata, promenjena je i metodologija načina popisivanja stanovništva.[26][n 1][n 2] Glavni razlog depopulacije jeste rat, razaranja, iseljavanje stanovnika i smanjeni prirodni priraštaj. Najviše je iseljavanja s prostora ostrva i zagorskog dela Županije, pa se danas Županija smatra izrazito emigracionim i depopulacionim područjem unutar Republike Hrvatske.[27] Gustina naseljenosti iznosi 37,8 stanovnika po km².[28] Najnaseljeniji je primorski deo Županije, sledi ga Kninska zagora, dok je najmanja po broju i gustini stanovništva Drniška zagora.[27]

U Šibensko-kninskoj županiji 2001. je živelo 54.666 muškaraca, odnosno 48,42%, i 58.225 žena, odnosno 51,58%.[28][29][n 3] Prosečna starost stanovništva Županije iznosi 41,04 godina.[28] Prema godinama, broj stanovnika je najveći u starosnim grupama 40—44 (8.162), i 45—49 godina (7.906).[30][n 4]

Stanovništvo Šibensko-kninske županije prema polu (Popis iz 2001)‍
Žene
  
 5.158 0%
Muškarci
  
 4.842 0%

Prema nacionalnom sastavu po poslednjem popisu iz 2001. godine, većinu stanovništva čine Hrvati (88,44%), koje slede Srbi (9,06%), Albanci (0,29%), Slovenci (0,13%) i Bošnjaci (0,13%).[31][n 6] Prema popisu stanovništva iz 1991. godine, Hrvata je bilo 61,7%, a Srba 34,2%.[25]

Nacionalni sastav Šibensko-kninske županije (Popis iz 2001)‍
Hrvati
  
 8.844 0%
Srbi
  
 906 0%
Ostali
  
 25 0%
112.891 stanovnika
Nacionalni sastav Šibensko-kninske županije (Popis iz 1991)‍
Hrvati
  
 617 0%
Srbi
  
 342 0%
Ostali
  
 41 0%
152.477 stanovnika

Prema maternjem jeziku 97,99% stanovništva govori hrvatski, 0,73% srpski, kojeg slede albanski sa 0,23%, srpsko-hrvatski sa 0,13%, slovenački sa 0,12% i hrvatsko-srpski sa 0,08%.[32][n 5] Najveći deo Dalmacije, pa i Šibensko-kninske županije, služi se štokavskim narečjem hrvatskog,[32][n 5] i u manjoj meri srpskog jezika,[32][n 5] i to ikavskog i ijekavskog izgovora. Pa je tako mleko — mliko ili mlijeko, belo je bilo ili bijelo, svet — svit ili svijet, itd. Obalni i otočni deo županije se služi čakavskim narečjem hrvatskog jezika. U govornom jeziku velik je uticaj italijanskog jezika — pomidor (od ital. pomodoro) je paradajz, fruti (od ital. frutto) je voće, pašta (od ital. pasta) je testenina itd.[33]

Prema veroispovesti, stanovništvo se na popisu 2001. godine izjasnilo na sledeći način. Apsolutnu većinu čine rimokatolici sa 86,27%, nakon čega idu pravoslavci sa 8,87%,[n 7] dok ostatak najvećim delom čine agnostici i neizjašnjeni (1,97%), ateisti (1,77%) i muslimani (0,34%).[34][n 8]

Kretanje broja stanovnika na teritoriji Županije prema popisima[35] prikazano je u sledećoj tabeli:

Godina popisa 1857. 1869. 1880. 1890. 1900. 1910. 1921. 1931. 1948. 1953. 1961. 1971.
Br. stanovnika 85.163 89.831 92.854 103.302 118.310 130.238 134.215 147.166 148.360 157.405 164.757 161.199
Godina popisa 1981. 1991. 2001. 2011.
Br. stanovnika 152.477 152.128 112.891 109.375

Administrativna podela uredi

Položaj gradskih ( ), opštinskih sedišta ( ) i seoskih mesta ( ) na karti Šibensko-kninske županije

Politika uredi

 
Administrativna karta Šibensko-kninske županije

Upravna tela Županije su Županijska skupština, koja je predstavničko telo i sastoji se od 41 većnika.[n 9] Izvršna tela su župan i Županijsko poglavarstvo, dok su upravna tela upravne službe, odeli i zavodi.[traži se izvor]

Županijska skupština kao predstavničko telo, koje se bira svake četiri godine na lokalnim izborima, donosi Statut Županije, njen proračun i odluke o njegovom izvršenju, odluke o Županijskim porezima, naknadama i drugim prihodima, bira i razrešuje dužnosti predsednika i potpredsednika Županijske skupštine, članove Županijskog poglavarstva itd.[traži se izvor]

Župan je telo izvršne vlasti, bira se svake četiri godine na neposrednim izborima većinom od 50% +1 glas birača izašlih na izbore. Ima dva zamenika. Župan izvršava odluke Županijske skupštine, vrši nadzor nad zakonitošću rada upravnih tela Županije, ima pravo veta na opšti akt Skupštine, ako oceni da je njime povređen Zakon ili neki drugi propis itd.[traži se izvor]

Županijsko poglavarstvo je izvršno telo vlasti koje čini 13 članova. Predsednik poglavarstva je župan, a njegova dva zamenika su zamenici predsednika poglavarstva. Članovi poglavarstva se biraju iz redova Skupštine.[36] Poglavarstvo obavlja izvršne poslove, poput utvrđivanja predloga Statuta i proračuna Županije, donosi predloge opštih akata, upravlja imovinom Županije itd.[traži se izvor]

Prema rezultatima poslednjih lokalnih izbora održanih 17. maja 2009. godine Županijska skupština ima sledeći sastav: 17 većnika je iz redova HDZ-a, 8 većnika ima Nezavisna lista Stipe Petrine, 6 većnika ima koalicija SDP—HNS, 4 koalicija HSP—HRZ—HP, 4 su većnika SDSS-a i dva iz HSS-a.[n 10]

Županija ima svoj grb i zastavu, čiji su izgled i upotreba regulisani zakonom. Grb Županije je crveni štit na kome se nalazi zlatna stilizovana kruna iz perioda starih hrvatskih vladara i uspravljeni starohrvatski mač, čija je drška zlatne, a oštrica srebrne boje.[37] Zastava je u razmeru 1:2 i morsko plave je boje, koja simbolizuje Jadransko more, a u gornjem i donjem delu su dve uzane horizontalne srebrne trake, koje simbolizuju reku Krku.[38] Dan Županije je 17. maj, i predstavlja sećanje na 17. maj 1997. godine kada je održana prva konstitutivna sednica Šibensko-kninske županije.[traži se izvor]

Istorija uredi

Glavni članak: Istorija Dalmacije

Prema Zakonu o područjima županija, gradova i općina iz 1992. godine, kojim su stvorene županije, od nekadašnjih velikih opština Šibenik[n 11] i Drniš[n 12] formirana je Šibenska županija. Nekadašnja velika opština Knin[n 13] je istim Zakonom pripala Zadarsko-kninskoj županiji u kojoj je s ostalim opštinama sa srpskom većinom činila Kotar Knin. Takva teritorijalna organizacija nikada nije zaživela, jer su u periodu od 1991—1995. godine, za vreme rata u Hrvatskoj, Knin i veći deo Severne Dalmacije i Dalmatinske zagore činili deo Republike Srpske Krajine, te su tako de facto bili van kontrole vlasti u Zagrebu. U današnjim granicama Županija postoji od 1997. godine, kada je teritorija nekadašnje opštine Knin izdvojena iz Zadarske županije i pripojena Šibensko-kninskoj županiji. Ustavnim odredbama iz 2000. godine, kotar kao oblast je prestao da postoji,[39] pa su u današnjoj teritorijalnoj organizaciji Republike Hrvatske osnovne jedinice samouprave: županija, grad i opština. Danas Šibensko-kninska županija zahvata ukupnu površinu od 5.670 km², od čega je 2.994 km² u kopnenom delu. Podeljena je na 5 gradova i 15 opština, koji su sačinjeni od ukupno 194 naselja. Sedište je grad Šibenik.[14]

Privreda uredi

 
Poljoprivredna delatnost je moguća u plodnim kraškim poljima, na slici — Petrovo polje

Privreda Šibensko-kninske županije je u razvoju.[40] Najzastupljenije grane su poljoprivreda, industrija i turizam. Zahvaljujući stranim investicijama i Vladinim programima vezanih za privredne delatnosti, napravljeni su planovi o izgradnji industrijskih i privrednih zona u okviru većih županijskih centara.[41] Privredno najrazvijeniji gradovi u Županiji su Šibenik i Drniš. Najveći broj stanovništva je zaposlen u tercijarnom sektoru, slede primarni, pa sekundarni sektor.[42]

Primarnim sektorom dominira poljoprivreda, koja je u Županiji dobro razvijena. U plodnim kraškim poljima se uzgajaju prehrambene kulture poput pšenice, ječma, ovsa, kukuruza, krompira, paradajza, a na ostrvima i primorju je pogodna klima za bavljenje voćarstvom, posebno za uzgoj južnog voća, zatim maslinarstvom, kao i vinogradarstvom, pa na prostoru Županije ima nekoliko vinarija od kojih je najpoznatija Vinoplod iz Šibenika.[40] Stočarstvo je zastupljeno u severnom delu Županije u opštinama gde se pružaju visoke planine dinarskog krasa — Moseć, Kozjak, Promina, Dinara. Šumarstvo je grana kojom se intenzivno bave stanovnici s područja Zagore, tj. Ružića, Unešića, Promine, Ervenika i Knina. Ribolov je važna grana za Šibensko-kninsku županiju. Osim morskog ribolova, on je zastupljen i na rekama — Krki i Čikoli, a lov je dobro razvijen u dinarskom pojasu, gde se mogu sresti manji sisari i zveri — zečevi, srne, lisice, fazani.

 
Na području Županije se uzgajaju masline

U sekundarnom sektoru su zastupljene sledeće industrijske grane: ekstrakcija kamena, prehrambena industrija, industrija alkoholnih proizvoda, hemijska i metalna industrija, prerada plastike, građevinska industrija, brodogradnja, reciklaža proizvoda, hidroenergetika. Najvažnija privredno-industrijska središta su Šibenik, Drniš, Primošten, Vodice i Tisno.

Najveći broj fabrika je smešten u Šibeniku, kao industrijskom središtu Županije. TEF — Tvornica elektroda i ferolegura bila je industrijski gigant grada Šibenika sve do propasti i rušenja pogona sredinom 1990-ih. U Šibeniku radi fabrika TLM — Tvornica lakih metala, ali smanjenim kapacitetom.[43] U Drnišu se nalazi TOF — Tvornica oplemenjenih metala i GIRK Kalun, koji se bavi ekstrakcijom i obradom kamena. Treba pomenuti i DIV (bivši TVIK), fabriku šrafova.[42] Najveće brodogradilište u Županiji je Remontno brodogradilište Šibenik osnovano 1905. kao brodogradilište za remont i popravak brodova ratne mornarice Austrougarske. Od 1990-ih radi smanjenim obimom, pa trenutno prolazi kroz proces revitalizacije poslovanja.[44] U naselju Betina u opštini Tisno, nalazi se i malo brodogradilište sa tradicijom dugom 260 godina.[45] Industrija Šibensko-kninske županije je u blagom usponu, nakon teškog perioda izazvanog usled rata u Hrvatskoj i ekonomske tranzicije.[42] Jedan od načina revitalizacije industrijske proizvodnje se ostvaruje putem osnivanja preduzetničkih zona.

 
Primošten, jedan od turističkih centara Županije

Na 3,5 km istočno od Šibenika na površini od 549 ha izgrađena je preduzetnička zona Podi u kojoj će biti smeštene firme i preduzeća različitih profila.[46] Trenutno se u okviru nje nalazi tridesetak firmi koje se bave građevinarstvom, preradom stakla, obnovljivim izvorima energije itd, a još dvanaest preduzeća, sa delatnostima obrade drveta, reciklaže itd, gradi svoja postrojenja.[47] Na kilometar udaljenosti od Drniša smeštena je Poslovna zona Drniš sa infrastrukturnim kapacitetima za proizvodne, poslovne i trgovačke delatnosti, kao i za gradnju istraživačkih centara i tehnoloških parkova. Trenutno se u Zoni nalaze brojna preduzeća iz građevinske i trgovinske delatnosti, proizvodnje ambalaže, građevinska stovarišta, pogoni za reciklažu i obradu drveta i dr, a u naselju Radonić je Poslovna zona Radonić koja je u razvoju.[48] U Vodicama je u planu izgradnja industrijske zone Čista čija je namena grupisanje i bolje organizovanje privrede ovoga područja.[49]

Kako reka Krka s pritokama ima velik hirdoenergetski potencijal, isti je iskorišćen za proizvodnju struje, pa se na teritoriji Županije nalaze pet hidroelektrana — HE Golubić na Butišnici, sagrađena 1981, HE Miljacka, najveća od njih, sagrađena 1906. godine, HE Jaruga, podignuta 1903. godine kod Skradinkog buka i mala MHE Krčić na Krčiću, koje su u sastavu Hrvatske elektroprivrede,[50] kao i HE Roški slap kojom upravlja privatna kompanija Hidrowatt.[51] Hidroenergetski potencijal reke Krke i njenih pritoka nije u potpunosti iskorišćen, pa ostaje prostora za gradnju novih malih hidroelektrana. Na području Županije trenutno radi i jedna vetroelektrana Trtar-Krtolin, a u planu je i gradnja novih vetroelektrana.[52]

 
Vetroelektrana Trtar-Krtolin na brdu Trtar pored Šibenika gledano s auto-puta A1

Od uslužnih delatnosti tercijarnog sektora vodeći je turizam. Najveći turistički centri su svakako: Šibenik, Vodice, Skradin, Tribunj, Pirovac, Primošten i Rogoznica.[traži se izvor] Bogata ponuda i veliki broj turista iz inostranstva, koji se svake godine povećava, čine ovaj sektor privrede najprofitabilnijim, najrazvijenijim i najzastupljenijim.[53] Ugostiteljstvom se u sklopu turističke ponude, najviše bavi stanovništvo primorskih mesta od Pirovca do Rogoznice, kao i u oblastima oko značajnijih turističkih središta. Trgovina je takođe važna privredna grana u Županiji. Na prostoru velikih gradova, a naročito u njihovim predgrađima, izgrađeni su veliki trgovinski centri — Plodine, Konzum iz koncerna Agrokor, slovenački Merkator, Vodičanka.

Saobraćaj uredi

Županijsko središte Šibenik i ostala obalna mesta su Jadranskom magistralom povezana s celom hrvatskom obalom i gradovima na njoj — Biogradom i Zadrom ne severu, kao i Trogirom, Splitom, Makarskom i Dubrovnikom na jugu. Regionalni putevi povezuju veća županijska središta u pravcu unutrašnjosti, tj. Šibenik i Knin s granicom s BiH. Godine 2005, dovršetkom deonica auto-puta А1 (Auto-cesta А1), popularno zvane — Dalmatina, od Karlovca do Splita omogućeno je još brže povezivanje Županije sa kontinentalnom unutrašnjosti zemlje, kao i sa južnim delom Dalmacije. Železničkom prugom Šibenik je preko Perkovića povezan sa ostalim županijskim centrima — Drnišom i Kninom, kao i sa drugim gradom po veličini u Hrvatskoj — Splitom. Knin je najvažnije železničko čvorište Dalmacije, jer je Knin preko Benkovca povezan sa Zadrom, preko Gračaca s Gospićem, Karlovcem i Zagrebom, a preko Bihaća u Bosni i Hercegovini sa Siskom i Zagrebom. Šibenska luka predstavlja važnu vezu Županije sa ostalim lučkim središtima Hrvatske, Zadrom i Rijekom na severu i Splitom i Dubrovnikom na jugu, kao i ostrvima u šibenskom arhipelagu.[54] U Županiji nema aerodroma, tako da se vazdušni saobraćaj prema Zagrebu i ostatku Evrope i sveta, odvija preko susednih aerodroma Split u Kaštelima, udaljenom 45 km od Šibenika, i aerodroma Zadar u Zemuniku Donjem, koji je 50 km udaljen od Šibenika.

Obrazovanje i sport uredi

U Županiji postoje 23 osnovne škole, 13 srednjih škola, kao i dva politehnikuma. Šibenik je kao središte Županije i njen obrazovni centar. Na području Grada Šibenika postoji 9 osnovnih i 10 srednjih škola, kao i jedan politehnikum, sa studijskim smerovima iz područja društvenih i tehničkih nauka, turizma, organizacije i informatike. Na području Grada Knina deluje drugi politehnikum sa studijama iz područja trgovine, poljoprivrede i prehrambene industrije, kao i 2 osnovne i 2 srednje škole. U ostalim gradovima i opštinama postoji 12 osnovnih i 1 srednja škola.[55][56][57][58][59]

Sportske aktivnosti u ovom području se vrlo zastupljene. Postoji desetak fudbalskih klubova — prvoligaš HNK Šibenik, NK Dinara iz Knina, NK Zagora iz Unešića itd. Od nekoliko košarkaških klubova, najpoznatiji je KK Šibenik, odnosno KK Šibenka, koji je svoje najbolje rezultate postigao dok je u njemu igrao jedan od najboljih hrvatskih i svetskih košarkaša,[60] a ujedno i najpoznatiji sportista s područja Županije — Dražen Petrović. S Petrovićem je KK Šibenka dve godine za redom, 1982. i 1983, bila finalista Kupa Radivoja Koraća u kojem je oba puta izgubila od Limoža. Godine 1983. KK Šibenka je u finalu prvenstva bivše Jugoslavije savladala KK Bosnu iz Sarajeva i postala prvak države. Petrović je karijeru nastavio u KK Ciboni i Real Madridu, a od 1989. igrao je u NBA.[61]

Od ostalih sportova zastupljeni su još i vaterpolo, veslanje, boćanje, tenis, rukomet i odbojka.

Kultura i običaji uredi

Šibenik je kao središte Županije i njen kulturni centar, tako da se u njemu nalaze važnije kulturne ustanove. Bogat pozorišni život Šibenika se do gradnje nove zgrade Šibenskog kazališta održavao na više različitih lokacija u gradu. Današnja zgrada pozorišta izgrađena je 1870. godine, novcem građana Šibenika, te je prva i jedina zgrada pozorišta u Hrvatskoj koju nije izgradila država.[62] U vreme gradnje sa 500 sedišta bila je najveća i najlepša pozorišna zgrada u Hrvatskoj.[62] Današnje Šibensko kazalište je slednik Narodnog kazališta Šibenik osnovanog 1945. Od 1963. u pozorištu je prestao delovati profesionalni dramski ansambl, pa je pozorište nastavilo s poluprofesionalnim radom s nekoliko premijernih predstava na godinu. Teško je oštećeno u granatiranju u septembru 1991, pa je do kraja obnove i restauracije ostalo zatvoreno sve do 2001.[62] Od 1966. godine u sklopu pozorišta počinje delovati i Dječji festival u Šibeniku, danas Međunarodni dječji festival, osnovan 1958.[62] Na otvorenoj pozornici ispred stare šibenske gradske većnice, na kojoj se Festival održava, igrale su brojne predstave domaćih i stranih autora. Posebnost festivala su i brojni popratni edukativni i stručno-naučni sadržaji.[63] Šibenski muzej je osnovan 1925. godine, a danas se sastoji od arheološkog, kulturno-istorijskog i etnografskog odeljenja. Delatnost muzeja je prikupljanje, čuvanje i prezentovanje baštine šibenskog kraja.[64]

Nošnja u ovim krajevima je vrlo karakteristična, od čega je najpoznatija šibenska kapa crvene ili narandžaste boje s ukrasima. U Županiji, s obzirom na njen geografski položaj, služe se brojni morski specijaliteti, to su najčešće ribe poput brancina, orada, zubataca, ili drugih plodova mora kao što su škampi, lignje, rakovi i sl. Posebno prepoznatljiva je dalmatinski pršut i divlje šparoge, ali i kvalitetno vino — crno, belo i prošek.

Znamenitosti uredi

 
Katedrala svetog Jakova, Šibenik

Rimokatolička crkva ima veliki broj verskih spomenika, među kojima je najvažniji spomenik kulture Katedrala svetog Jakova u Šibeniku koja se nalazi i na listi zaštićenih spomenika Uneska.[65] Građena je tokom 15. i 16. veka u tri faze:

  • Prva ili Pulšićeva faza, 1431—1441, po biskupu Boganu Pulšiću, kada su postavljeni temelji.
  • Druga ili Jurjeva faza, 1441—1473, po arhitekti Jurju Dalmatincu, kada su podignute osnove svetišta. Ovo razdoblje karakteriše ranorenesansni i toskanski stil gradnje.
  • Treća faza ili Nikolina faza, 1475—1536, po arhitekti Nikoli Firentincu, obuhvata radove na spajanju zidina, podizanju svodova i konačnom završetku.

Nakon smrti Nikole Firentinca, Katedrala je dovršavana i popravljana još narednih 30 godina.[66] Tokom 16. i 19. veka rađene su značajnije restauracije, a poslednja je izvršena 1996—1997. godine zbog oštećenja kupole za vreme granatiranja grada sa srpskih položaja tokom rata u Hrvatskoj.

 
Mauzolej Ivana Meštrovića u Otavicama

Iznad šibenskog starog gradskog jezgra izdižu se tri vredna fortifikacijska spomenika — tvrđave sv. Mihovil, sv. Ivan i Šubićevac, kao i jedna pomorska fortifikacija — tvrđava sv. Nikole izgrađena za odbranu grada s mora. Tvrđava sv. Mihovila je građena od 15. do 17. veka. Nalazi se na nadmorskoj visini od 70 m. Arheološkim iskopavanjima, osim ostataka iz doba mletačke uprave nad gradom, pronađeni su i ostaci iz gvozdenog doba što pokazuje da su Hrvati tvrđavu podigli na mestu stare ilirske gradine.[67][68] Tvrđava sv. Ivana se nalazi sa severne strane stare gradskog jezgra. Sagrađena je na brdu visokom 115 m 1646. godine i to samo za mesec i po dana,[69] jer su se građani, koji su pomogli u izgradnji, bojali turskih napada iz unutrašnjosti. Brzina gradnje se pokazala opravdanom jer su se već iduće godine oko tvrđave vodile teške borbe s vojskom turskog paše Tekelije.[70] Građena je prema nacrtima Antonija Lenija, mletačkog vojnog inženjera.[70] Tvrđava Šubićevac je sagrađena 1646, iste godine kao i tvrđava sv. Ivana. Nalazi se na nižem položaju od tvrđave sv. Ivana, no takođe je odigrala važnu ulogu u odbrani grada od turskog napada 1647.[71] Duže vreme se nazivala tvrđava Degenfeld, po baronu Degenfeldu, Nemcu u mletačkoj službi, koji je 1647. odbranio grad od Turaka.[72] Tvrđava sv. Nikole je sagrađena u 16. veku u obliku trougla. Namena tvrđave je bila odbrana grada Šibenika od turskih napada s mora. Sagrađena je na ulazu u morski kanal sv. Ante.[73][74] Jedna je od najlepših i najjačih morskih utvrđenja na istočnoj obali Jadrana, a odigrala je važnu ulogu u odbrani Šibenika za vreme Kiparskog i Kandijskog rata.[75]

 
Samostan Visovac na reci Krki

Mauzolej Ivana Meštrovića ili Crkva Presvetog otkupitelja je grobnica porodice poznatog hrvatskog vajara Ivana Meštrovića. Nalazi se u selu Otavice u zaleđu Šibenika. Gradila se od 1926. do 1931, prema nacrtima samog Meštrovića, no kapela do danas nije u potpunosti dovršena. Godine 1967. Crkva je prema odredbama Zakona o zaštiti spomenika kulture zaštićena kao nepokretni spomenik kulture.[76]

 
Ostaci starorimskog vojnog logora Burnum

Samostan Visovac na istoimenom ostrvcetu u središtu Visovačkog jezera na reci Krki se prvi put pominje 1400. godine.[77] Ostrvo su prvi naselili avgustinci, nakon čijeg odlaska su na ostrvce 1445. pristigli franjevci, koji su zatečeni avgustinski samostan proširili.[78] Crkva na ostrvu je sagrađena 1576. nedugo pre nego što je ostrvo palo pod tursku vlast.[77] Za vreme Kandijskog rata samostan je srušen, a crkva teško oštećena. Nakon rata franjevci se ponovno vraćaju na ostrvo, a 1674. sultan Mehmed izdaje ferman — zapovest, kojom se posed vraća franjevcima.[77] Ferman se i danas čuva u samostanu kao poseban i redak dokument. U samostanu se čuva i sablja narodnog heroja Vuka Mandušića koji je poginuo u borbi sa Turcima.[77]

 
Manastir Krka

Srpska pravoslavna crkva u Županiji organizovana u Dalmatinsku eparhiju ima dosta značajnih spomenika među kojima je najznačajniji Manastir Krka. Nalazi se na oko 3 km istočno od Kistanja u kanjonu reke Krke. Po predanju podignut je u vreme kralja Milutina na mestu gde je apostol Pavle držao propoved. Manastir je podigla Jelena Šubić, žena hrvatskog bana Mladena III Šubića i sestra cara Dušana[79][80] oko 1350. godine, posvetivši ga sv. arhanđelu Mihailu. Prvi pisani spomen Manastira datira iz 1402. godine.[79][80] Manastir je građen i dograđivan sve do 18. veka i predstavlja, od samog početka, najznačajniji duhovni i kulturni centar pravoslavlja u Dalmaciji. Crkva je izgrađena u vizantijskom, a zvonik, koji je dovršen 1790. godine, u renesansnom stilu.[79] U 17. veku u njemu je osnovana škola za sveštenike, a od 1966. godine formirana je i Bogoslovija Sveta Tri Jerarha. Pored bogatih rukopisnih zbirki ovde se čuva i poznati epitrahij, rađen po predanju, u vreme Svetog Save.[80]

 
Pogled na grad Knin s Kninske tvrđave

Biskupija je mesto udaljeno 7 km od Knina. Nalazi se na prostoru jezgra srednjovekovne hrvatske države i predstavlja jedno od najznačajnijih starohrvatskih arheoloških nalazišta.[81] Stari naziv za Biskupiju, najverovatnije iz 10. veka, je Pet crkava na Kosovu prema pet crkava na lokacijama Crkvina, Bukorovića podvornica, Stupovi, Lopuška glavica i Sveta Trojica, za čije temelje arheolozi smatraju da potiču iz vremena hrvatskih vladara od 9. do 11. veka.[82] Današnji naziv, lokalitet nosi od 11. veka, jer je tada katedrala sv. Marije postala sedište svih hrvatskih biskupa. Na mestu stare crkve je prema nacrtima vajara Ivana Meštrovića tokom 1937. i 1938. izgrađena memorijalna crkva. Tokom rata u Hrvatskoj crkva je ponovno uništena i trenutno čeka na obnovu.[82]

Burnum je nekadašnji starorimski vojni logor u kojem su bile smeštene XI i IV legija rimske vojske.[83] Svrha logora je bila kontrola prelaza preko reke Krke. Sastoji se od dva lokaliteta — principija, sedišta logora i amfiteatra iz 1. veka iz doba cara Vespazijana.[84] Logor je razoren 639. godine za vreme avarsko-slovenskih ratova,[83] a njegovi ostaci se nalaze u mestu Ivoševci, 19 km udaljenom od Knina.[84]

Kninska tvrđava je građena u periodu od 9. veka do 18. veka. Nalazi se na 345 m nadmorske visine, 100 m iznad samoga grada, nad kojim dominira kao najpoznatiji i najprepoznatljiviji gradski simbol. Neki od hrvatskih kraljeva su u Kninu imali povremenu, dok je kralj Dmitar Zvonimir u Kninu imao stalnu prestonicu. Sastoji se od pet međusobno povezanih delova, okruženim zidinama dugim skoro 2 km.[85]

Zaštićena prirodna dobra uredi

 
Skradinski buk u NP Krka

U Županiji se nalaze dva nacionalna parka — Krka i Kornati, i dva parka prirode — Vransko jezero i Velebit.

Nacionalni park Krka proglašen je 1985. godine i danas obuhvata površinu od 109 km², protežući se od Knina do Skradina. Obuhvata tok reke Krke, sa dolinom Čikole. Na reci se nalazi 7 vodopada — Blušića buk visok 22 m, koji jedini nije hidroenergetski iskorišćen, zatim Brljan ili Ćorića buk (14 m) gde se nalazi i veštačka akumulacija Bjelober. Sledi najveći vodopad — Manojlovac visok 59 m, koji čini niz od nekoliko slapova. Ostali su — Rošnjak (8 m), Miljacka (24 m), Roški slap (25,5 m) i sigurno najpoznatiji od svih Skradinski buk sa 17 stepenica ukupne visine 45,7 m pored Skradina. U okviru Parka nalazi se 860 raznih vrsta biljaka od kojih su mnoge endemi, 18 vrsta slepih miševa i isto toliko vrsta riba od čega su čak 10 endemi.[19]

 
NP Kornati

Nacionalni park Kornati proglašen je 1980. godine i danas obuhvata površinu od 217 km². Kornati su ostrvski arhipelag sačinjen od Gornjeg (Sitski i Žutski) i Donjeg niza (Kornatski i Pučinski). Upravo je Donji niz u okviru Nacionalnog parka i čini ga 89 ostrva ukupne kopnene površine 49 km², dok preostalu površinu Parka čine pripadajuće vode. Na Kornatima rastu paprati i golosemenice uz poljoprivredne kulture, dok faunu predstavljaju galebovi, sove i veliki broj insekata, a pod morem je prisutna velika raznovrsnost živog sveta s brojnim cvetnicama, s preko 200 vrsta algi, tu žive i korali, mekušci, rakovi, i 160 vrsta riba.[86]

Park prirode Vransko jezero smešten je između Biograda u Zadarskoj županiji i Pirovca na površini od 57 km², od čega je 30 km² jezero. Za park prirode je proglašeno 1999. godine. Vransko jezero je i jedinstveni ornitološki rezervat još od 1983, tada na površini od 8,5 km², gde se nalazi i velika površina prekrivena trskom. Do sada je utvrđeno da se u Parku nalazi 241 vrsta ptica, nekoliko vrsta riba, sa naglaskom na vrstu sredozemna crvenperka, koja živi samo u ovom jezeru,[87] nekoliko izvora vode i gusta borova šuma.

Park prirode Velebit zauzima 2.270 km², na dužini od 145 km, pružajući se od Senja do Zrmanje. Obuhvata planinu Velebit sa vrhovima od preko 1.700 m. Šibensko-kninskoj županiji pripada krajnji jugoistočni deo Parka koji je smešten u opštini Ervenik. Uopšteno na Velebitu se nalazi 1.854 biljne vrste, od toga 79 endema[88] i stotinak vrsta životinja, od kojih su najkarakterističniji mrki medved, vuk i ris.

Znamenite ličnosti uredi

 
Simo Matavulj, pisac
 
Ivan Meštrović, vajar

Poreklo iz Županije vode i mnoge poznate ličnosti:

Pisci i književnici:

Naučnici i umetnici:

Pevači:

Filmski režiseri:

Glumci:

Sportisti:

Vidi još uredi

Napomene uredi

  • ^ Ne postoji direktni link, na zvaničnoj prezentaciji Državnog zavoda sa statistiku Republike Hrvatske pogledati pod: Baze podataka, Popisi — Popis stanovništva 2001, Metodološka objašnjenja.
  • ^ Recommendations for the 2000 Censuses of Population and Housing in the ECE region jointly prepared by the United Nations Economic Commission for Europe and the Statistical Office of the European Communities – New York and Geneva, 1998
  • ^ Ne postoji direktni link, na zvaničnoj prezentaciji Državnog zavoda sa statistiku Republike Hrvatske pogledati pod: Baze podataka, Popisi — Popis stanovništva 2001, Rezultati — Tablice, Stanovništvo: Po gradovima/općinama — 1. Kontingenti stanovništva po gradovima/općinama.
  • ^ Ne postoji direktni link, na zvaničnoj prezentaciji Državnog zavoda sa statistiku Republike Hrvatske pogledati pod: Baze podataka, Popisi — Popis stanovništva 2001, Rezultati — Tablice, Stanovništvo: Po Županijama — 2. Stanovništvo prema starosti, spolu, vrsti kućanstva i položaju unutar kućanstva, po županijama.
  • ^ Ne postoji direktni link, na zvaničnoj prezentaciji Državnog zavoda sa statistiku Republike Hrvatske pogledati pod: Baze podataka, Popisi — Popis stanovništva 2001, Rezultati — Tablice, Stanovništvo: Po gradovima/općinama — 13. Stanovništvo prema materinskom jeziku, po gradovima/općinama.
  • ^ Ne postoji direktni link, na zvaničnoj prezentaciji Državnog zavoda sa statistiku Republike Hrvatske pogledati pod: Baze podataka, Popisi — Popis stanovništva 2001, Rezultati — Tablice, Stanovništvo: Po gradovima/općinama — 12. Stanovništvo prema narodnosti, po gradovima/općinama.
  • ^ Prema popisu stanovništva iz 2001. navodi se podatak da se 10.009 ili 8,87% stanovnika Županije izjasnilo kao pripadnici pravoslavne verosipovesti bez jasnijeg određenja kojoj od pravoslavnih crkvi pripadaju, osim manjeg broja njih za Grčku pravoslavnu crkvu (8 ili 0,01) i Srpsku pravoslavnu crkvu (205 ili 0,18%).
  • ^ Ne postoji direktni link, na zvaničnoj prezentaciji Državnog zavoda sa statistiku Republike Hrvatske pogledati pod: Baze podataka, Popisi — Popis stanovništva 2001, Rezultati — Tablice, Stanovništvo: Po gradovima/općinama — 14. Stanovništvo prema vjeri po gradovima/općinama.
  • ^ Prema rezultatima poslednjih lokalnih izbora iz maja 2009. nije bilo dovoljno pripadnika srpske nacionalne manjine, pa su u Skupštinu ušla još dva većnika iz redova iste, jedan s liste koalicije SDP—HNS, a drugi s liste SDSS-a.
  • ^ Od nekadašnje velike opštine Šibenik su nastali Grad Šibenik, Grad Vodice i Grad Skradin, te opštine Rogoznica, Primošten, Tribunj, Tisno, Murter-Kornati, Pirovac i Bilice.
  • ^ Od nekadašnje velike opštine Drniš su nastali Grad Drniš, te opštine Unešić, Ružić i Promina.
  • ^ Od nekadašnje velike opštine Knin su nastali Grad Knin, te opštine Kistanje, Ervenik, Biskupija, Kijevo i Civljane.

Reference uredi

  1. ^ „Prvi rezultati popisa 2021. godine”. popis2021.hr. Arhivirano iz originala 14. 01. 2022. g. Pristupljeno 26. 8. 2022. 
  2. ^ Matković, str. 3.
  3. ^ Matković, str. 16.
  4. ^ Matković, str. 10.
  5. ^ a b Grupa autora, Geomorfološka obilježja doline i poriječja rijeke Krke s osvrtom na dio od Knina do Bilušića buka, Geoadra, Zadar, 2005. (jezik: hrvatski)
  6. ^ NP Kornati — Prirodna baština — Geologija Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. april 2009) (jezik: hrvatski)
  7. ^ Prostorni plan Šibensko kninske župnaije, Službeni vjesnik, 11, 2002, strana 4 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. februar 2009) (jezik: hrvatski)
  8. ^ Manojlović, str. 384.
  9. ^ Manojlović, str. 390.
  10. ^ Prostorni plan Šibensko kninske županije, Službeni vjesnik, 11, 2002, strana 62 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. februar 2009) (jezik: hrvatski)
  11. ^ Manojlović, str. 383.
  12. ^ Grad Šibenik, O Šibeniku: Okolica grada Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. april 2009) (jezik: hrvatski)
  13. ^ Nacionalni park Kornati — Popis otoka, otočića i grebena Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. maj 2009) (jezik: hrvatski)
  14. ^ a b Šibensko-kninska županija — Opći podaci Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. februar 2009) (jezik: hrvatski)
  15. ^ Grupa autora, Köppenova podjela klima i hrvatsko nazivlje, Geoadria, Zadar, 2003 (jezik: hrvatski)
  16. ^ a b v Šibensko-kninska županija: Projekti - Studija plinofikacije Šibensko-kninske županije — Šibenik, Drniš i Knin Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. jun 2007) (jezik: hrvatski)
  17. ^ a b Državni hidrometeorološki zavod Republike Hrvatske — Srednje mjesečne vrijednosti klimatoloških elemenata (језик: хрватски)
  18. ^ Matković, стр. 22.
  19. ^ а б Nacionalni park Krka — O Parku Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. maj 2009) (jezik: hrvatski)
  20. ^ Matković, str. 6.
  21. ^ World Wildlife Fund: Ecoregions — Palearctic (jezik: engleski)
  22. ^ Jurić, str. 25.
  23. ^ Jurić, str. 28.
  24. ^ „STANOVNIŠTVO PREMA NARODNOSTI PO GRADOVIMA/OPĆINAMA, POPIS 2011.”. Državni zavod za statistiku. Pristupljeno 6. 5. 2013. 
  25. ^ a b Matković, str. 40
  26. ^ Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske: Popis stanovništva 2001. godine — Metodološka objašnjenja (jezik: hrvatski)
  27. ^ a b Šibensko-kninska županija — Plan navodnjavanja za područje Šibensko-kninske županije, strana 6 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. mart 2013) (jezik: hrvatski)
  28. ^ a b v Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske: Popis stanovništva 2001. godine — pojedinačna obilježja (jezik: hrvatski)
  29. ^ Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske: Popis stanovništva 2001. godine — Kontigenti stanovništva po gradovima/općinama (jezik: hrvatski)
  30. ^ Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske: Popis stanovništva 2001. godine — Stanovništvo prema starosti, spolu, vrsti kućanstva i položaju unutar kućanstva, po županijama (jezik: hrvatski)
  31. ^ Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske: Popis stanovništva 2001. godine — Stanovništvo prema narodnosti, po gradovima/općinama (jezik: hrvatski)
  32. ^ a b v Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske: Popis stanovništva 2001. godine — Stanovništvo prema materinskom jeziku, po gradovima/općinama (jezik: hrvatski)
  33. ^ Dalmatinski leksikon — Veliki rječnik šibenskih riči Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. januar 2009) (jezik: hrvatski)
  34. ^ Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske: Popis stanovništva 2001. godine — Stanovništvo prema vjeri, po gradovima, općinama (jezik: hrvatski)
  35. ^ Naselja i stanovništvo Republike Hrvatske od 1857—2001. godine
  36. ^ Šibensko-kninska županija — Statut Šibensko-kninske županije, Članak 44.[mrtva veza] (jezik: hrvatski)
  37. ^ Šibensko-kninska županija — Statut Šibensko-kninske županije, Članak 9.[mrtva veza] (jezik: hrvatski)
  38. ^ Šibensko-kninska županija — Statut Šibensko-kninske županije, Članak 10.[mrtva veza] (jezik: hrvatski)
  39. ^ Narodne novine, službeni list Republike Hrvatske, br. 114/2000 — Ustav Republike Hrvatske (pročišćeni tekst) (jezik: hrvatski)
  40. ^ a b Matković, str. 45
  41. ^ Šibensko-kninska županija — Projekti Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. februar 2009) (jezik: hrvatski)
  42. ^ a b v Matković, str. 44
  43. ^ Matković, str. 46.
  44. ^ Revitalizacija remontnog brodogradilišta Šibenik Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. april 2005) (jezik: hrvatski)
  45. ^ Općina Tisno: Općina — Mjesta — Betina Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. jun 2009) (jezik: hrvatski)
  46. ^ Grad Šibenik, Gospodarstvo: Poduzetnička zona PODI Šibenik Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. april 2009) (jezik: hrvatski)
  47. ^ PODI Šibenik — Središnja poduzetnička zona Dalmacije (jezik: hrvatski)
  48. ^ Grad Drniš — Gospodarstvo Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. mart 2009) (jezik: hrvatski)
  49. ^ Grad Vodice — Industrijska zona Čista Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. jun 2009) (jezik: hrvatski)
  50. ^ HEP Proizvodnja — HE na Krki Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. jul 2009) (jezik: hrvatski)
  51. ^ Small Hydro – a Part of Water Management — SHPP Roški Slap on the river Krka[mrtva veza] (jezik: engleski)
  52. ^ Grad Šibenik: Vijesti — Ministar Vukelić pustio u rad vjetroelektranu Trtar-Krtolin Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. jun 2007) (jezik: hrvatski)
  53. ^ Matković, 45 i 46
  54. ^ Siti Unesco dell‘Adriatico, Šibenik — opće informacije Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. jun 2022) (jezik: hrvatski)
  55. ^ Šibensko-kninska županija — Srednje škole Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. maj 2009) (jezik: hrvatski)
  56. ^ Šibensko-kninska županija — Osnovne škole na području Grada Šibenika Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. decembar 2009) (jezik: hrvatski)
  57. ^ Šibensko-kninska županija — Osnovne škole na području Šibensko-kninske županije (osim područja koje obuhvaća Grad Šibenik Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. jun 2010) (jezik: hrvatski)
  58. ^ Veleučilište u Šibeniku — O nama Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. jun 2009) (jezik: hrvatski)
  59. ^ Veleučilište u Kninu — O Veleučilištu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. jul 2009) (jezik: hrvatski)
  60. ^ Basketball Hall of Fame Official Athletic Site — Hall of Famers — Drazen Petrovic Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. mart 2009) (jezik: engleski)
  61. ^ Grad Šibenik, Sport: Dražen Petrović (jezik: hrvatski) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. april 2009), Pristupljeno 30. 4. 2013.
  62. ^ a b v g Grad Šibenik, Kultura: Šibensko kazalište Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. april 2009) (jezik: hrvatski)
  63. ^ Međunarodni dječji festival — Što? Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. maj 2008) (jezik: hrvatski)
  64. ^ Grad Šibenik, Kultura: Šibenski muzej Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. april 2009) (jezik: hrvatski)
  65. ^ The Cathedral of St James in Šibenik — UNESCO World Heritage Centre (jezik: engleski)
  66. ^ Grad Šibenik, O Šibeniku: Kulturno povijesna baština — Katedrala svetog Jakova Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. april 2009) (jezik: hrvatski)
  67. ^ Turistička zajednica grada Šibenika, tvrđava sv. Mihovil Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. maj 2009) (jezik: hrvatski)
  68. ^ Turistička zajednica Šibensko-kninske županije, Kultura — Tvrđava sv. Mihovila Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. jul 2009) (jezik: hrvatski)
  69. ^ Turistička zajednica Šibensko-kninske županije, Kultura — Tvrđava sv. Ivana Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. jul 2009) (jezik: hrvatski)
  70. ^ a b Turistička zajednica grada Šibenika, Tvrđava sv. Ivan Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. maj 2009) (jezik: hrvatski)
  71. ^ Turistička zajednica Šibensko-kninske županije, Kultura — Tvrđava Šubićevac Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. jul 2009) (jezik: hrvatski)
  72. ^ Grad Šibenik, O Šibeniku: Kulturno povijesna baština — Tvrđava Šubićevac Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. januar 2009) (jezik: hrvatski)
  73. ^ Turistička zajednica grada Šibenika, Tvrđava sv. Nikole Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. maj 2009) (jezik: hrvatski)
  74. ^ Turistička zajednica Šibensko-kninske županije, Kultura — Tvrđava sv. Nikole Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. jul 2009) (jezik: hrvatski)
  75. ^ Grad Šibenik, O Šibeniku: Kulturno povijesna baština — Tvrđava sv. Nikole Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. januar 2009) (jezik: hrvatski)
  76. ^ Turistička zajednica Šibensko-kninske županije, Kultura — Mauzolej Ivana Meštrovića Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. jul 2009) (jezik: hrvatski)
  77. ^ a b v g Grad Šibenik, O Šibeniku — Šibensko zaleđe Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. januar 2009) (jezik: hrvatski)
  78. ^ Nacionalni park Krka — Visovac Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. maj 2009) (jezik: hrvatski)
  79. ^ a b v Nacionalni park Krka — Manastir Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. april 2009) (jezik: hrvatski)
  80. ^ a b v Епархија Далматинска — Манастир Крка (jezik: srpski)
  81. ^ Turistička zajednica grada Knina — Knin: Istorijske znamenitosti, Biskupija Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. april 2009) (jezik: hrvatski)
  82. ^ a b Turistička zajednica Šibensko-kninske županije: Kultura — Biskupija Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. jun 2009) (jezik: hrvatski)
  83. ^ a b Nacionalni park Krka — Utvrđenje Burnum Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. april 2009) (jezik: hrvatski)
  84. ^ a b Turistička zajednica Šibensko-kninske županije: Kultura — Burnum Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. jun 2009) (jezik: hrvatski)
  85. ^ Turistička zajednica grada Knina — Knin: Istorijske znamenitosti, Kninska tvrđava Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. april 2009) (jezik: hrvatski)
  86. ^ Nacionalni park Kornati — Prirodna baština Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. maj 2009) (jezik: hrvatski)
  87. ^ Park prirode Vransko jezero — O Parku Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. januar 2009) (jezik: hrvatski)
  88. ^ Park prirode Velebit, Prirodna baština — Flora Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. april 2009) (jezik: hrvatski)

Literatura uredi

  • Lučić, Josip. Povijesni atlas, (1982), TLOS — OOUR Kartografija, Zagreb
  • Jurić, Ivan (1998). Dalmacija — Južna Hrvatska: povijest, kultura, umjetnost, prirodne lepote, turizam. Turistička naklada, Zagreb. ISBN 978-953-6570-55-3. .
  • Mastilo, Natalija (2005). Rečnik savremene srpske geografske terminologije. Geografski fakultet, Beograd. ISBN 978-86-82657-55-2. .
  • Matković, Hrvoje (2002). Šibensko-kninska županija. Znanje, Zagreb. ISBN 978-953-6163-67-0. .
  • Monografija Rivijera Šibenik, (1981), Turistički savez općine Šibenik, Šibenik
  • Manojlović, Predrag (2003). Geomorfologija. Geografski fakultet, Beograd. ISBN 978-86-82657-32-3. .
  • CD-rom: Naselja i stanovništvo Republike Hrvatske od 1857—2001. godine, (2005) Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske, Zagreb

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Шибенско-книнска_жупанија&oldid=27686799”