12. septembar
датум
12. septembar (12.9) je 255. dan u godini po gregorijanskom kalendaru (256. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 110 dana.
Događaji uredi
| septembar | ||||||
| P | U | S | Č | P | S | N |
| 1 | ||||||
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | ||||||
- 1185 — U pobuni u vizantijskom Konstantinopolju svrgnut car Andronik I Komnin dok se na presto popeo Isak II Anđeo čime je posle nešto više od veka vladavine svrgnuta i dinastija Komnina i zamenjena novom dinastijom Anđela.
- 1683 — Poljski kralj Jan III Sobjeski potukao tursku vojsku i razbio dvomesečnu drugu opsadu Beča, čime je sprečen prodor Turske u srednju Evropu.
- 1772 — Rusija osvojila persijsku oblast uz Kaspijsko more, uključujući grad Baku.
- 1801 — Ruski car Aleksandar I Pavlovič anektirao gruzijsku kraljevinu.
- 1848 — Švajcarska usvojila nov Ustav kojim je postala federalna unija s jakom centralnom vlašću.
- 1878 — Egipatski obelisk poznat kao „Kleopatrina igla“, napravljen od mermera iz Asuana oko 1475. p. n. e., postavljen u Londonu.
- 1890 — Britanska Južnoafrička kompanija osnovala grad Solzberi koji je postao glavni grad Rodezije.
- 1916 — Na Kajmakčalanu počela ofanziva srpske vojske protiv Bugara i Nemaca u Prvom svetskom ratu. Završena 3. oktobra 1916, kao prva pobeda srpske vojske posle povlačenja preko Albanije.
- 1919 — Italijanski paravojni odredi pod komandom pesnika Gabrijela D'Anuncija su zauzeli Rijeku.
- 1928 — Počeo je šahovski turnir u Bad Kisingenu, Nemačka.
- 1940 — Tražeći izgubljenog psa, grupa tinejdžera otkrila pećinu Lasko, kod mesta Montinjak u Dordonji u Francuskoj, čuven arheološki lokalitet s crtežima iz paleolit
- 1942 — Nemačka podmornica je torpedovala RMS Lakoniju kod obale zapadne Afrike, usmrtivši oko 1650 osoba od 2725 putnika na brodu.
- 1943 — Nemački komandosi su oslobodili iz pritvora bivšeg italijanskog diktatora Benita Musolinija.
- 1953 — Nikita Hruščov izabran za prvog sekretara Centralnog komiteta KP SSSR.
- 1968 — Albanija saopštila da napušta Varšavski pakt.
- 1970 — Palestinski otmičari u Jordanu digli u vazduh tri aviona oteta šest dana ranije, posle poletanja iz Njujorka ka Evropi. Prethodno oslobodili putnike u zamenu za palestinske zatvorenike, među kojima otmičara četvrtog aviona Lejlu Halid.
- 1974 — Vojnim pučem svrgnut je sa vlasti etiopski car Hajle Selasije.
- 1980 — U vojnom puču pod vođstvom generala Kenana Evrena u Turskoj oborena vlada Sulejmana Demirela.
- 1989 — U poljskom parlamentu prihvaćena vlada jednog od lidera pokreta Solidarnost Tadeuša Mazovjeckog, čime je formalno okončana vladavina komunista u Poljskoj.
- 1994 — U Poljskoj održane prve zajedničke vojne vežbe snaga NATO i bivšeg Varšavskog pakta.
- 1999 — Indonezija prihvatila raspoređivanje mirovnih snaga UN u Istočnom Timoru.
- 2000 — U eksploziji automobila koji je uleteo u podzemnu garažu u zgradi Berze u Džakarti, 15 ljudi poginulo, a više desetina povređeno.
- 2001 — NATO se prvi put u svojoj 52 godine dugoj istoriji pozvao na član 5. Povelje NATO o zajedničkoj odbrani, čime je stvorena mogućnost kolektivnog vojnog odgovora na napade u SAD. U govoru naciji, predsednik SAD Džordž V. Buš rekao da su SAD napadnuta i da će iskoristiti sva svoja odbrambena sredstva kako bi terorizam bio pobeđen.
- 2020 — Pogubljen poznati iranski rvač Navid Afkari zbog sumnjive smrtne presude jer je navodno ubio policijskoga službenika tokom antivladinih protesta 2018. godine. Pomilovanje je globalno traženo, a uključio se i predsednik SAD Donald Tramp i predsednik UFC-a Dejna Vajt.
Rođenja uredi
- 1494 — Fransoa I, francuski kralj. (prem. 1547)[1]
- 1852 — Simo Matavulj, srpski književnik. (prem. 1908)[2]
- 1857 — Mijo Mandić, pripovedač i veliki bunjevački rodoljub i pokretač lista „Neven“. (prem. 1945)[3]
- 1860 — Ekaterina Velimirović, srpska monahinja. (prem. 1945)
- 1876 — Milan Grol, srpski političar, pozorišni i književni kritičar. (prem. 1952)[4]
- 1888 — Moris Ševalije, francuski glumac, pevač i zabavljač. (prem. 1972)[5]
- 1902 — Žuselino Kubiček, brazilski političar, 21. predsednik Brazila (1956—1961). (prem. 1976)
- 1913 — Džesi Ovens, američki atletičar. (prem. 1980)[6]
- 1921 — Vilhelm Totok, nemački bibliotekar, bibliograf istorije filozofije. (prem. 2017)
- 1931 — Ijan Holm, engleski glumac. (prem. 2020)
- 1931 — Džordž Džouns, američki muzičar. (prem. 2013)
- 1932 — Darinka Đurašković, srpska glumica. (prem. 2003)
- 1944 — Bari Vajt, američki muzičar. (prem. 2003)
- 1951 — Džo Pantolijano, američki glumac.
- 1957 — Hans Cimer , nemački kompozitor filmske muzike i muzički producent.
- 1960 — Petar Lesov, bugarski bokser.
- 1961 — Milen Farmer, francuska muzičarka, glumica i spisateljica.
- 1962 — Dino Merlin, bosanskohercegovački muzičar.
- 1967 — Luj Si Kej, američko-meksički komičar, glumac, pisac i režiser.
- 1971 — Junes el Ajnaui, marokanski teniser.
- 1973 — Pol Voker, američki glumac. (prem. 2013)
- 1974 — Nuno Valente, portugalski fudbaler i fudbalski trener.
- 1976 — Jolanda Bagatelj, slovenska atletičarka.
- 1977 — Nikola Malbaša, srpski fudbaler.
- 1977 — 2 Chainz, američki hip hop muzičar.
- 1978 — Elizabeta Kanalis, italijanska glumica i model.
- 1980 — Jao Ming, kineski košarkaš.
- 1981 — Džerel Blesingejm, američki košarkaš.
- 1981 — Dženifer Hadson, američka glumica i pevačica.
- 1982 — Vanja Udovičić, srpski vaterpolista.
- 1982 — Zoran Planinić, hrvatski košarkaš.
- 1984 — Anastasija Buđić, srpski model.
- 1985 — Davor Štefanek, srpski rvač.
- 1986 — Emi Rosum, američka glumica i muzičarka
- 1987 — Jaroslava Švedova, rusko-kazahstanska teniserka.
- 1989 — Rafal Majka, poljski biciklista.
- 1989 — Anja Šaranović, srpska manekenka.
- 1993 — Aleksandar Cvetković, srpski košarkaš.
- 1994 — Elina Svitolina, ukrajinska teniserka.[7]
- 1995 — Vasilije Pušica, srpski košarkaš.
- 1996 — Jovan Marinković, srpski fudbaler.
- 2006 — Nikolina Lončar
Smrti uredi
- 1185 — Andronik I Komnin, vizantijski car (rođ. otprilike 1120)
- 1733 — Fransoa Kupren, francuski kompozitor i orguljaš.
- 1819 — Gebhard fon Bliher, pruski feldmaršal.
- 1874 — Božidar Petranović, srpski istoričar.
- 1967 — Vladimir Bartol, slovenački pisac, dramatik i publicista. (rođ. 1903)[8]
- 1980 — Dušan Matić pesnik, mislilac, prevodilac, romansijer, esejista i prozaista, jedan od pokretača nadrealizma u srpskoj književnosti
- 1994 — Tom Juel, američki glumac. (rođ. 1909)
- 1998 — Azem Hajdari, albanski političar.
- 2004 — Mihailo Ćupović Ćupo, zlatiborski pesnik.
- 2012 — Sid Votkins, engleski neurohirurg. Ostao je upamćen po tome što je dvadeset sedam godine bio na čelu zdravstvene organizacije koje se bavila zdravljem svih vozača Formule 1.
- 2020 — Navid Afkari, iranski rvač. (rođ. 1993)
Praznici i dani sećanja uredi
- 490. p. n. e. — Na istočnoj obali Atike kod Maratona Atinjani pobedili desetostruko brojniju vojsku persijskog cara Darija. U bici poginula 192 grčka vojnika, a Persijanci imali oko 6.000 mrtvih. Vest o pobedi u Atinu doneo glasnik Filipid, pretrčavši 40 km, posle čega je umro od premora. Po tom događaju nazvana najduža trka u atletici.
Reference uredi
- ^ „Francis I | king of France”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 31. 3. 2020.
- ^ „Simo Matavulj”. biografija.org. Pristupljeno 4. 2. 2022.
- ^ Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 457.
- ^ Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 231.
- ^ James Monaco (1991). The Encyclopedia of Film. Perigee Books. str. 112. ISBN 978-0-399-51604-7.
- ^ „Jesse OWENS - Olympic Athletics | United States of America”. International Olympic Committee (na jeziku: engleski). 17. 12. 2018. Pristupljeno 31. 3. 2020.
- ^ „Elina Svitolina”. WTA. Pristupljeno 6. 1. 2021.
- ^ Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 44.
Vidi još uredi
