Dragutin Keserović
Dragutin Keserović (Piroman kod Obrenovca, 21. novembar 1896 — Beograd, 17. avgust 1945) bio je pešadijski major Jugoslovenske vojske, a tokom Drugog svetskog rata komandant Rasinskog korpusa i Rasinsko-topličke grupe korpusa Jugoslovenske vojske u Otadžbini. Sredinom 1941. godine proglašen je za vojvodu rasinskog. Za vreme ustanka u Srbiji 1941. godine komandovao je napadom na Nemce u Kruševcu. Nemci tokom oktobra 1942. godine sprovode operaciju Kopaonik sa ciljem uništenja četničkih snaga majora Keserovića u selu Kriva Reka.
| Dragutin Keserović | |
|---|---|
 Dragutin Keserović | |
| Lični podaci | |
| Nadimak | Keser |
| Datum rođenja | 21. novembar 1896. |
| Mesto rođenja | Piroman, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | 17. avgust 1945. (48 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, DF Jugoslavija |
| Vojna karijera | |
| Služba | 1912.—1945. |
| Vojska | Srpska vojska, Jugoslovenska vojska i Jugoslovenska vojska u otadžbini |
| Čin | potpukovnik |
| Jedinica | Rasinski korpus - Gorski štab 23 Rasinsko-toplička grupa korpusa |
| Učešće u ratovima | Prvi svetski rat, Drugi svetski rat |
Biografija uredi
Osnovnu školu Keserović je završio u rodnom Piromanu, kod Obrenovca, a zatim je upisan u podoficirsku školu u Beogradu. Iz te škole otišao je u Prvi svetski rat, zajedno sa još četiri svoja brata. Ratna sreća bila je naklonjena Keserovićima: svi su preživeli rat i, ovenčani slavom Solunskog fronta, vratili se kući.
Dragutin i njegov brat Milutin su ostali oficiri. Njih dvojica su iz rata izašli kao poručnici.
Osim oficirskog čina, Dragutin Keserović je iz Prvog svetskog rata doneo i Medalju za hrabrost „Miloša Obilića“.
Njega je služba odvela najpre u Nevesinje, a zatim u Mostar i Kotor. U Nevesinju, Dragutin se oženio Veselinkom, ćerkom gvožđarskog trgovca Mirka Popovića. Veselinka i Dragutin su imali petoro dece: Vericu, Mladena, Đorđa, Nadeždu i Milenu. Sredinom tridesetih godina tražio je premeštaj u Srbiju. Tako se, 1936. godine, sa porodicom preselio u Kruševac. Bio je komandant 1. bataljona Dvanaestog pešadijskog puka „Car Lazar“. Neposredno uoči Drugog svetskog rata položio je ispit za majorski čin. Keserovići su u Kruševcu bili podstanari i stanovali su u skromnoj kući u Kosovskoj ulici.
Aprilski rat uredi
U Aprilskom ratu 1941. godine, bataljon majora Dragutina Keserovića davao je odlučan otpor nemačkim motorizovanim jedinicama na bugarskoj granici.[1] U borbi kod sela Sukovo 9. aprila 1941. godine Keserović je ranjen u pokušaju da baci bombu na jedan nemački tenk. Sa svojim pukom se povlači prema Nišu, izbegava zarobljavanje i vraća se svojoj porodici.
Pristupanje četnicima Koste Pećanca uredi
U četničku organizaciju Koste Pećanca pristupa zvanično 17. aprila i postaje Pećančev delegat za Rasinski kraj. U junu uspeva da okupi desetak oficira i podoficira, postavljajući svoj štab na mestu zvanom Piket, iznad sela Mali Kupci, nadomak Velikog Jastrepca. U to vreme, od vojvode Pećanca, Keserović je dobio titulu „vojvoda Rasinski“.
Narednih sedmica major Keserović obilazi kopaonička i župska sela, drži zborove, prikuplja mobilizacijske spiskove, kao i oružje zaostalo iza vojske poražene u Aprilskom ratu. Posle izdajstva vojvode Radoja Milosavljevića-Rode, nemačka patrola ga hapsi na putu Aleksandrovac-Kruševac prilikom povratka iz štaba Koste Pećanca. Na saslušanju u Kruševcu, Keserović je rekao da je član Pećančeve organizacije, a da cilj njegovog rada, navodno, nije dizanje ustanka, već zavođenje reda. Na insistiranje samog Pećanca, Nemci ga puštaju posle dva dana zatvora.
Ustanak i pristup komandi Draže Mihailovića uredi
Sredinom septembra 1941, general Ljubo Novaković prenosi Keseroviću naređenje Draže Mihailovića da je otpočeo „opšti ustanak“ u Šumadiji napadima na sve gradove u kojima su Nemci. Keserovićev zadatak bio je zauzimanje Kruševca, blokada Trstenika i zauzimanje Župe. On izdaje naređenje o mobilizaciji i 21. septembra prisustvuje zakletvi 6.000 regruta ispred manastira Strmci i na prostoru sela Razbojna kod Brusa.
U napadu na Kruševac, planiranom za 23. septembar, trebalo je da učestvuje i Rasinski NOP odred, ali je zbog nekih nesporazuma izostalo njegovo učešće u predstojećem napadu. Keserović, je napao Nemce u blizini Kruševca i ubio je 23 nemačka vojnika.[2] Posle napada na Kruševac, Keserović se sa svojim Rasinskim četničkim odredom pridružio opsadi Kraljeva, gde se preko majora Radoslava Đurića bliže upoznao sa ostalim oficirima i podoficirima Mihailovićeve organizacije.[traži se izvor] Tih dana je i prihvatio komandu pukovnika Mihailovića i zvanično pristupio Četničkim odredima Jugoslovenske vojske.
Komandant Rasinskog korpusa uredi
Kako ni napad na Kraljevo nije uspeo, Keserović se početkom novembra vraća u kopaonički kraj i nastavlja rad na organizaciji pokreta. Prvi Keserovićev zadatak sastojao se u formiranju Rasinskog korpusa. Korpus je zvanično formiran u periodu od 1. januara do početka jula 1942. godine, i predstavljao je jednu od deset najjačih četničkih ratnih jedinica. Kao komandant Rasinskog korpusa, Keserović je neprekidno vodio borbe protiv Nemaca, Bugara, ljotićevaca i partizana, a krajem maja 1943. godine i protiv Muslimanske milicije. Protiv njegovih jedinica je bila organizovana operacija Kopaonik, u oktobru 1942, ali Rasinski korpus se probio iz obruča i nastavio sa borbom.[3] Bilo je to prvo vatreno krštenje tek osnovane nemačke SS divizije „Princ Eugen“. Pošto se Rasinski korpus probio iz nemačko-bugarskog obruča, u znak odmazde, Nemci i Bugari su streljali oko 700 seljaka iz Krive Reke na Kopaoniku i u selima na Goču.
Uoči nemačke operacije Švarc, aprila 1943. Vrhovna komanda JVuO, koja se nalazila u italijanskoj okupacionoj zoni, u Crnoj Gori, na Sinjajevini, upućuje poziv nekim jedinicama sa prostora okupirane Srbije da dođu u pojačanje. Među pozvanima je bio i Rasinski korpus majora Dragutina Keserovića. Komandant Keserović naređuje komandantima svojih brigada da odaberu 600 najboljih stalnih boraca sa dobrim oružjem i da se pripreme za pokret.[4] Keserovićev Leteći korpus se prebacuje sa Kopaonika na planinu Goliju gde se spaja sa 2. Ravnogorskim korpusom pod komandom kapetana Predraga Rakovića. Ove snage se zatim usiljenim maršom preko pešterske visoravni upućuju prema planini Jadovnik, gde nalaze Vrhovnu komandu, i potom, početkom maja 1943., kreću u probijanje na sever, prema Zlataru i Javoru, u prostoru koji je zaposela elitna nemačka 1. brdska pešadijska divizija, vešto izbegavajući da budu zatvorene u nemački obruč. Nakon nemačkog neuspeha u operaciji Švarc, da slomi glavne četničke snage i njenu Vrhovnu komandu, Keserović se nakon uspešnog obavljenog zadatka sa svojim Letećim korpusom vratio u svoju operativnu zonu rada, rasinski kraj.
Tokom leta 1943. godine, najveće borbe između četnika i ljotićevaca su vođene u okolini Kruševca. Pošto snage Srpskog dobrovoljačkog korpusa nisu imale uspeha, Nemci su isplanirali antigerilsku operaciju kojoj su dali šifrovan naziv „Štifelkneht“. Komanda okupirane Srbije na čelu sa generalom Paulom Baderom naredila je izvođenje operacije za 7. avgust 1943. U akciji su učestvovala dva puka 297. nemačke divizije, jedan SS i četiri bugarska bataljona. General Bader je izvršio smotru nemačkih jedinica u Kruševcu uoči ofanzive. Međutim, Rasinski korpus na čelu sa Keserovićem se uspešno izvlači iz obruča i tokom ove nemačke operacije.[5] Krajem avgusta 1943. kod Stopanje dolazi do bitke između Rasinskog korpusa i Srpskog dobrovoljačkog korpusa, kojima pristižu u pomoć i bugarske jedinice.[6]
Rasinski korpus pod komandom potpukovnika Keserovića pobedio je partizane u bici na Jastrepcu 14. februara 1944. godine. Nakon toga, sa 1800 četnika Rasinskog korpusa kreće u Toplicu radi uništavanja pristiglih partizanskih odreda. Bitka između Rasinskog i Topličkog korpusa i glavnine partizanskih snaga iz južne Srbije počela je 17. marta 1944. na padinama Vidojevice. Borbe su trajale do 20. marta, kada su partizani poraženi pritrpevši gubitke od 189 poginulih, dok su četnici imali 44 poginula borca.
Komandant Rasinsko-topličke grupe korpusa uredi
Po naređenju generala Draže Mihailovića, Dragutin Keserović je 30. aprila 1944. godine unapređen u čin potpukovnika i postavljen za komandanta Rasinsko-topličke grupe korpusa. Ovu jedinicu činili su Rasinski, Toplički i Jastrebački korpus (ukupno 2500 četnika) sa zadatkom da se suprotstave partizanskim divizijama koje su nadirale iz Bosne. Četničke snage koncentrisane na Kopaoniku i severoistočno od njega od ove planine, tokom prve polovine avgusta 1944, angažovane su u okviru nemačkih vojnih operacija. U izveštajima armijske grupe F i Komande Jugoistoka od 10. avgusta 1944. ističe se da se Keserovićeva Rasinsko-toplička grupa korpusa dobrovoljno stavila pod komandu borbene grupe Dizner.[7]
Ulazak Crvene armije uredi
Ulazak Crvene armije na teritoriju Srbije uticao je na to da se Keserovićevi odredi angažuju u zajedničku borbu sa trupama Crvene armije. Prva takva akcija bila je oslobađanje Kruševca 14. oktobra 1944. godine. U gradu je Keserović dočekao engleskog poručnika Evalda Kramera i sovjetskog pukovnika Patovkina.
Kada su Crvenoarmejci, nakon oštre intervencije Tita u sovjetskom štabu u Krajovi, počeli da hapse četnike, Keserović se spasao bekstvom iz Kruševca. Posle govora okupljenim građanima sa balkona hotela „Pariz“, Keserović se, pred sovjetskim oficirima, izgovorio da mora u toalet. Izašao je kroz prozor toaleta i priključio svojim četnicima, koji su se užurbano povlačili prema Goču, dok su, pod sovjetskom zaštitom, u grad ulazile partizanske jedinice. Rasinsko-toplička grupa korpusa povlačila se prema Bosni na južnom krilu, pravcem Ivanjica-Sjenica-Prijepolje-Pljevlja-Kalinovik, a zatim prema pitomijem bosanskom severu. Međutim, posle samo nekoliko dana Keserovićeve jedinice su za Božić 1945. godine, posle trodnevne borbe, uspele da savladaju ustaše u Modriči. U ovom gradu četnici će ostati gotovo tri meseca. Sredinom marta prelaze reku Bosnu, da bi narednih mesec dana ostali na Vučijaku. Sa ove planine, četnička glavnina je 13. aprila pošla u Srbiju, želeći da podigne ustanak protiv komunista. Jedinice za proboj do Srbije podeljene su u tri kolone. Pukovnik Dragutin Keserović je bio na čelu desne kolone. Posle tačno mesec dana proboja, 13. maja 1945. godine, do Srbije su prvo stigle jedinice pod Keserovićevom komandom. Bilo je to na ušću Sutjeske u Drinu, ispod Zelengore.
Ostaci Keserovićevih jedinica pokušali su narednih dana da pređu Drinu i nastave borbu. Keserović se sa dvadesetak ljudi uputio preko Jahorine i Vokšanice, da bi 6. juna ponovo izbio na Drinu, naspram sela Jagoštica.
Jedan podoficir se utopio u brzoj reci, a on je uspeo da prepliva. Na drugoj obali je uhapšen i sproveden u Beograd.
Suđenje i smrt streljanjem uredi
Neutralna tačka gledišta ovog odeljka je osporena. |
Suđenje pukovniku Keseroviću održano je od 2. jula do 8. avgusta 1945. godine u amfiteatru Pravnog fakulteta u Beogradu pred Vojnim sudom 1. Armije za zločin protiv naroda i države. Suđeno mu je sa još nekim istaknutim vojno-političkim ličnostima Ravnogorskog pokreta.
Keserović se na suđenju uglavnom branio izgovorima da je jedino radio protiv Nemaca i da se borio kao saveznik.
Nije spomenuo događaj u Kruševcu, kao ni nemačko-bugarske akcije koje su za vreme rata preduzimene protiv njegovih odreda u Srbiji.
Sud je doneo presudu kojom je na kaznu smrti streljanjem, gubitkom svih građanskih prava i konfiskacijom celokupne imovine, osudio pukovnika Keserovića zbog zločina protiv naroda i države, zbog pomaganja okupatoru, zbog saradnje sa vladom Milana Nedića i zbog neprijateljske delatnosti protiv nove države uperene na podrivanju novog ustavnog poretka, mira i bezbednosti.
Pukovnik Keserović je streljan 17. avgusta 1945. godine negde u Beogradu. Mesto streljanja nikada nije objavljeno.
Odlikovanja uredi
Medalja za hrabrost
Albanska spomenica
Orden Karađorđeve zvezde sa mačevima IV reda (1943)[8]
Reference uredi
- ^ A. Stošić, Pod nebom Kruševca, Prosveta, Beograd, 1996.
- ^ Tomasevich 1975, str. 145.
- ^ Kumm 1978.
- ^ Istorijski arhiv Kruševca, Četnička arhiva, Knjiga depeša Rasinskog korpusa, depeša broj 162.
- ^ Dr Ivan Avakumović, Mihailović prema nemačkim dokumentima, Naše delo, London, 1968.
- ^ Radoslav Filipović, Ratni dnevnik 1942—1944, Kragujevac, 2003.[nepouzdan izvor?]
- ^ Radanović 2015, str. 220–221.
- ^ Timotijević, Miloš (2015). „Zvonimir Zvonko Vučković (1916-2004): Biografija, dokumenta, sećanja” (PDF). Zbornik radova Narodnog muzeja. XLV: 186—187.
Literatura uredi
- Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9.
- Kumm, Otto (1978). Vorwärts, Prinz Eugen! Geschichte der 7. SS-Freiwilligen-Division "Prinz Eugen". Coburg: Munin-Verlag. Arhivirano iz originala 24. 08. 2014. g. Pristupljeno 14. 12. 2015.
- Milovanović, Nikola (1983a). Kontrarevolucionarni pokret Draže Mihailovića: Izdaja. I. Beograd: Slovo ljubve. Arhivirano iz originala 23. 04. 2013. g. Pristupljeno 24. 04. 2013.
- Milovanović, Nikola (1983b). Kontrarevolucionarni pokret Draže Mihailovića: Poraz. II. Beograd: Slovo ljubve. Arhivirano iz originala 23. 04. 2013. g. Pristupljeno 24. 04. 2013.
- Milovanović, Nikola (1983c). Kontrarevolucionarni pokret Draže Mihailovića: Rasulo. III. Beograd: Slovo ljubve. Arhivirano iz originala 23. 04. 2013. g. Pristupljeno 24. 04. 2013.
- Milovanović, Nikola (1983d). Kontrarevolucionarni pokret Draže Mihailovića: Slom. IV. Beograd: Slovo ljubve. Arhivirano iz originala 23. 04. 2013. g. Pristupljeno 24. 04. 2013.
- Radanović, Milan (2015). Kazna i zločin: Snage kolaboracije u Srbiji (PDF). Beograd: Rosa Luxemburg Stiftung. ISBN 978-86-88745-15-4. Arhivirano iz originala (PDF) 26. 08. 2016. g. Pristupljeno 17. 02. 2017.
