Википедија

Zemni gas — разлика између измена

Интерактиван преглед историје
← Старија изменаНовија измена →
Садржај обрисан Садржај додат
ВизуелноВикитекст
.
Autobot (разговор | доприноси)
1.572.075 измена
м Разне исправке; козметичке измене
Ред 1:
[[FileДатотека:Global Gas trade both LNG and Pipeline.png|thumb|300px|Globalna [[List of countries by natural gas exports|trgovina zemnim gasom]] 2013. Brojevi su milijardama kubnih metara godišnje.<ref>{{cite encyclopedia |title=Natural Gas – Exports |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2251rank.html |encyclopedia=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency |accessdate=11. June06. 2015}}</ref>]]
[[FileДатотека:World - Natural Gas Production of Countries.png|thumb|300px|[[List of countries by natural gas production|Ekstrakcija zemnog gasa po zemljama]] u kubnim metrim po godini oko 2013.]]
[[Датотека:Focul_viu2.jpg|мини|250px|Prirodni izvor zemnog gasa u [[rumunija|rumunskim]] [[Karpati]]ma]]
 
'''Zemni''' ili '''prirodni gas''' je smeša nižih [[Alifatično jedinjenje|alifatičnih]] [[Угљоводоник|ugljovodonika]], pretežito [[metan]]a, koja se u prirodnim podzemnim ležištima nalazi u gasovitom stanju (slobodni [[gas]]), rastvorena u sirovoj [[nafta|nafti]] ili je s njom u dodiru (vezani ili naftni gas). Naziva se i ''zemni gas''. Nastaje kada su slojevi raspadajuće biljne i životinjske materije izloženi intenzivnoj toploti i pritisku ispod površine Zemlje tokom miliona godina. Energija koju su biljke izvorno dobile od Sunca je sačuvana u obliku hemijskih veza u gasu.<ref name=epa_ng>{{cite web |url=http://www.epa.gov/cleanenergy/energy-and-you/affect/natural-gas.html |title=Electricity from Natural Gas |date= |accessdate=2013-11-10. 11. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140606215324/http://www.epa.gov/cleanenergy/energy-and-you/affect/natural-gas.html |archive-date=2014-06-. 06. 2014 |df=dmy-all}}</ref> Koristi se prvenstveno kao [[gorivo]] u domaćinstvima i privredi, te u [[petrohemija|petrohemijskoj industriji]] za proizvodnju [[amonijak]]a, [[metanol]]a, [[formaldehid]]a, [[vodonik]]a, [[ugljen monoksid]]a i mnogih drugih hemijskih proizvoda. Prirodni gas je, kao i nafta, bio poznat pre više hiljada godina. [[Tehnologija drevne Kine|Kinezi]] su ga koristili za osvetljavanje hramova i za isparavanje vode pri dobivanju [[soli]], a iz [[Cezar]]ovog doba postoje podatci o izbijanju prirodnoga gasa u [[Galija (rimska provincija)|Galiji]]. Prva tržišna upotreba prirodnog gasa datira oko 1802, kada se koristio za osvetljavanje ulica u [[Genova|Đenovi]]. Postoji više teorija o njegovom postanku, od kojih je najšire prihvaćena ona o organskom poreklu.<ref>''Prirodni gas'', [http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=50450] "Hrvatska enciklopedija", Leksikografski zavod Miroslav Krleža, www.enciklopedija.hr, 2016.</ref>
 
Prirodni gas smeša je metana ([[Mol (merna jedinica)|molni]] udeo veći od 90%) s manjim udelima [[etan]]a, [[propan]]a i viših ugljovodonika, a može sadržati i nešto [[ugljen dioksid]]a, [[Водоник-сулфид|sumporovodoniksumporovodonika]]a (takav se gas naziva kiselim), [[azot]]a, a katkad i [[helijum]]a i [[živa|žive]].<ref>{{cite web |url=http://www.naturalgas.org/overview/background |title=Background |publisher=Naturalgas.org |date= |accessdate=2012-07-14. 07. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140709040340/http://www.naturalgas.org/overview/background |archive-date=2014-07-09. 07. 2014 |df=dmy-all}}</ref> S obzirom na udeo težih ugljovodonika razlikuju se: suvi gas, s neznatnim udelom, i vlažni gas ili mokri gas, s povećanim i znatnim udelom težih ugljovodonika iz gasnih i gasno-kondenzatnih ležišta. Kao fosilno gorivo, prirodni gas ima ograničene zalihe. Procene su da bi zalihe prirodnog gasa, uz današnji nivo iskorištavanja, mogle potrajati još nekih sto godina. Najveći problemi s gasom leže u tome što se udeo metana u njemu menja od države do države, pa tako na primer udeo metana u prirodnom gasu u [[Rusija|Rusiji]] se kreće oko 98% dok je u [[Holandija|Holandiji]] taj udeo od 80% do 85%.
 
== Dobivanje prirodnog gasa ==
[[datotekaДатотека:BarnettShaleDrilling-9323.jpg|thumb|right|250px|[[Bušotina]] prirodnog gasa u [[Teksas]]u.]]
 
=== Nalazišta ===
Prirodni gas, kao i nafta, nalazi se u prirodnim zamkama, izolovanim pokrovnim naslagama iz kojih gas ne može da migrira prema površini. To su [[Ležišta nafte i gasa|ležišta prirodnog gasa]], koja se nalaze uglavnom u [[Sedimentne stene|sedimentnim stenama]] ([[Peščenjak|peščenjacima]], [[Karbonati|karbonatima]] i [[dolomit]]ima), na dubinama od nekoliko stotina do nekoliko hiljada metara. S povećanjem dubine povećava se, u odnosu na naftu, i količina prirodnog gasa. Ležišta se razvrstavaju prema [[fizika|fizičkim]] i [[termodinamika|termodinamičkim]] svojstvima na nekoliko tipova: ležišta suvoga gasa, iz kojih se dobija samo gas; ležišta vlažnoga gasa, iz kojih se uz gas dobija i manja količina kondenzata ([[kondenzacija|kondenzovanih]] viših ugljovodonika), koji se stvara tek pri [[pritisak|pritisku]] i [[temperatura|temperaturi]] koje vladaju na površini; gasno-kondenzatna ležišta, iz kojih se uz gas dobivaju i velike količine kondenzata.
 
Ред 23:
 
==== Kiseli gasovi ====
Kiseli gasovi ([[ugljen dioksid]] i [[vodonik sulfid]]) uklanjaju se različitim [[Tehnologija|tehnološkim procesima]]. Hemijski procesi najčešće uključuju [[Apsorpcija (hemija)|apsorpciju]] koja se temelji na [[hemijska reakcija|hemijskoj reakciji]] kiselih gasova s [[etanolamin]]om u vodenim rastvorima ([[amin]]ski proces), dok se gas s većim udelom ugljen dioksida propušta kroz vodeni rastvor [[kalijum karbonat]]a (Benfildov proces). To su povratne hemijske reakcije pri kojima nastaju aminske [[soli]] ili hidrokarbonati, pa se apsorpcija obavlja pri nižim temperaturama, a desorpcija i ujedno [[regeneracija]] (obnavljanje) apsorbensa pri višim temperaturama (~ 100 &nbsp;°-{C}-):
 
: -{K<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> + CO<sub>2</sub> + H<sub>2</sub>O → 2 KHCO<sub>3</sub>}-
Ред 35:
Viši ugljovodonici u očišćenom gasu, smesa [[Alkani|alkana]] sa 2 do 8 ugljenikovih atoma (često nazvana i gasolin), nakon odvajanja metana, razdvaja se u pojedine sastojke niskotemperaturnom destilacijom (takozvana degasolinaža), i to apsorpcijskim ili ekspanzijskim postupkom.
 
Apsorpcijski postupak temelji se na apsorpciji viših ugljovodonika, najčešće u gasnom ulju (naftna frakcija s [[tačka ključanja|tačkom ključanja]] 200 do 360 &nbsp;°-{C}-) pri niskim temperaturama, te na njihovom postupnom odvajanju zagrevanjem i [[destilacija|destilacijom]]. Prvo se izdvaja neapsorbovani metan, a blagim zagrevanjem i [[etan]]. Postupnim zagrevanjem apsorpcijskog ulja ili destilacijom vodenom parom (stripiranje) odvajaju se ostali sastojci, koji se zatim u potpunosti razdvajaju u destilacijskim kolonama. Tako se zasebno dobivaju [[propan]], [[butan]] i viši ugljovodonici (laki [[benzin]]), a gasno se ulje vraća u apsorpcijsku kolonu.
 
Ekspanzijski postupak temelji se na izdvajanju viših ugljovodonika hlađenjem [[Adijabatski proces|adijabatskom ekspanzijom]]. Gas se sabija na približno 40 [[Bar (jedinica)|bara]], zatim se hladi, najčešće preko [[Izmenjivač toplote|izmenjivača toplote]] s [[Utečnajvanje gasova|utečnjenim propanom]] (pri –40 &nbsp;°-{C}-) i ekspandira na približno 10 bara, pri čem se ohladi na temperaturu od približno –100 &nbsp;°-{C}- i utečnjuje. Metan se odvaja (demetanizacija), a utečnjeni se sastojci, uz postupno smanjenje pritiska, frakciono razdvajaju na etan, propan, butan i višu frakciju (laki benzin).
 
Preradom gasolina, posebne dobijenog od naftnoga gasa, može se vrlo delotvornim separacijskim procesima dobiti desetak praktično hemijski čistih alkana: etan, propan, n-butan, izobutan, n-pentan, izopentan, izoheksan, oktan, izooktan, cikloheksan. Ti ugljovodonici imaju različitu primenu. Etan je sirovina za proizvodnju [[etilen]]a pirolitičkom dehidrogenacijom. Smesa propan/butan pri normalnim je uslovima u gasovitom stanju, dok je pri povišenom pritisku tečnost; naziva se [[utečnjeni naftni gas]] ([[Engleski jezik|engl]]. -{''Liquified Petroleum Gas''}-, [[akronim]] -{LPG}-) i služi kao gorivo za industriju i domaćinstva, u koja se dostavlja u gasnim bocama pod pritiskom od 20 do 25 bara. Viši ugljovodonici (takozvani stabilizovani gasolin) dodaju se [[moto]]rnim benzinima.
Ред 44:
Prerada gasnoga kondenzata sprovodi se [[Frakcijska destilacija|frakcijskom destilacijom]] pri [[atmosferski pritisak|atmosferskom pritisku]]. Dobijene frakcije mogu poslužiti kao sirovine za petrohemijsku industriju ili se izdvajaju kao laki, srednji i teški [[benzin]], [[petrolej]], gasno i [[Loživa ulja|loživo ulje]], od kojih se dobivaju motorni benzin i [[dizel]]sko gorivo.
 
[[Utečnjeni prirodni gas]] (engl. -{''Liquified Natural Gas''}-, akronim -{LNG}-) naziv je za prirodni gas (praktično samo metan) u utečnjenom stanju, koji se, radi prevoza morem na velike udaljenosti posebnim brodovima (metanijerima), priprema hlađenjem vrlo čistog prirodnog gasa (bez tečne faze, vlage, kiselih gasova i viših ugljovodonika) na temperaturu nižu od tačke ključanja metana (–161,15 &nbsp;°-{C}-).
 
=== Proizvodnja i potrošnja ===
Ред 184:
 
== Reference ==
{{Reflistreflist}}
 
== Spoljašnje veze ==
Ред 191:
* -{[http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2341738 A Comparison between Shale Gas in China and Unconventional Fuel Development in the United States: Health, Water and Environmental Risks] by Paolo Farah and Riccardo Tremolada. This is a paper presented at the Colloquium on Environmental Scholarship 2013 hosted by Vermont Law School (11 October 2013)}-
* -{[http://rto.american-environmental.us/BTU_Reduction_and_Gas_Conditioning_System.html New Technology For High BTU Natural Gas Fuel Conditioning]}-
* -{GA Mansoori, N Enayati, LB Agyarko (2016), [http://www.worldscientific.com/worldscibooks/10.1142/9699 Energy: Sources, Utilization, Legislation, Sustainability, Illinois as Model State], World Sci. Pub. Co.,}- {{ISBNpage|year=|isbn=978-9814704007|pages=}}
 
{{Authority control}}
Преузето из „https://sr.wikipedia.org/wiki/Zemni_gas”