|
== Istorija ==
[[Otkriće Amerike|Otkrićem Amerike]] [[1491]]. godine [[Evropljani]] su upoznali pored [[кафа|kafe]], [[kukuruz]]a, [[krompir]]a i smolasto-elastičnu smesu, nazvanu '''kaučuk'''. Tamošnja plemena, među kojima su pleme [[Царство Инка|Inka]] i [[Maje|Maja]], pravili su od kaučuka obuću, posude za vodu, lopte itd., što se danas susreće kod plemena u dolini reke [[Amazon]].<ref>Emory Dean Keoke, Kay Marie Porterfield. 2009. Encyclopedia of American Indian Contributions to the World: 15,000 Years of Inventions and Innovations. Infobase Publishing</ref><ref>{{cite book|first=John |last=Tully|dateyear=2011|title= The Devil's Milk: A Social History of Rubber|publisher= NYU Press|isbn=9781583672600|pages=}}</ref>
Pradomovina kaučukonosne biljke (-{''Hevea brasiliensis''}-) je [[Brazil]], a danas ovu biljku uzgajaju plantažno gotovo u svim područjima žarkog pojasa. Mlečni sok, koji curi iz zasečenog stabla heveje nazivamo lateks. Zgrušavanjem tog mlečnog soka nastaje kaučuk, a ova reč potiče od urodjeničke reči -{„Cahuchu“}-, što označava drvo koje plače.
U [[Indija|Indiji]], komercijalnu kultivaciju uveli su britanski plantažeri, iako su eksperimentalni napori na uzgoju gume u komercijalnim razmerama započeli još 1873 u botaničkoj bašti [[Calcutta|Kolkate]]. Prve komercijalne plantaže stabala roda ''[[Hevea]]'' su uspostavljene u Tatekadu u [[Kerala|Kerali]] 1902. godine. Tokom kasnijih godina su plantaže proširene na [[Karnataka|Karnataku]], [[Tamil Nadu]] i [[Andaman and Nicobar Islands|Andamani i Nikobari]] ostrva Indije. Indija je u današnje vreme treći proizvođač po veličini i četvrta po potrošnji.<ref>{{cite web|url=http://www.dsir.gov.in/reports/ExpTechTNKL/Abs%20new/Rubber.htm|title=Natural rubber in India|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161001100758/http://www.dsir.gov.in/reports/ExpTechTNKL/Abs%20new/Rubber.htm|archivedate=1. 10. 2016.|df=dmy-all}}</ref>
U Singapuru i Maleziji se za kommercijalnu produkciju zalagao Ser [[Henry Nicholas Ridley|Henri Nikolas Ridli]], koji je služio kao prvi naučni direktor [[Singapore Botanic Gardens|Singapurske botaničke bašte]] od 1888 do 1911. On je distribuirao seme kaučuka mnogim uzgajivačima i razvio je prve tehnike za zarezivanje stabala radi ektrakcije lateksa bez uzrokovanja ozbiljnih oštećenja drveta.<ref>{{cite web|url=http://infopedia.nl.sg/articles/SIP_518_2004-12-28.html |title=Sir Henry Nicholas Ridley |last=Cornelius-Takahama |first=Vernon |year=2001|work=Singapore Infopedia |accessdate=9. 2. 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130504095356/http://infopedia.nl.sg/articles/SIP_518_2004-12-28.html |archivedate=4. 055. 2013. }}</ref> Zbog njegove vatrene promocije ove kulture, on je popularno zapamćen po nadimku „Zaluđeni Ridli” ({{jez-eng-lat|Mad Ridley}}).<ref>{{cite web|url=http://www.malaysiahistory.net/index.php?option=com_content&view=article&id=56:mad-ridley-and-the-rubber-boom&catid=47:economic-history |title=Mad Ridley and the rubber boom |first=Dr Loh Wei |last=Leng |first2=Khor Jin |last2=Keong |date=19. 9. 2011 |work=Malaysia History |accessdate=9. 2. 2013}}</ref>
== Hemijska struktura ==
=== Biosinteza ===
Čestice gume se formiraju u [[cytoplasm|citoplazmi]] specijalizovanih ćelija unutar biljke koje stvaraju lateks, zvanih [[laticifer|mlečnice]].<ref>{{cite book|editor-last=Koyama |editor-first= Tanetoshi |editor2-last=Steinbüchel |editor2-first= Alexander|chapter=Biosynthesis of Natural Rubber and Other Natural Polyisoprenoids |title= Polyisoprenoids |chapter-url={{google books |plainurl=y |id=1a_wAAAAMAAJ|page=73}}|series= Biopolymers |volume= 2 |publisher= Wiley-Blackwell |date=June 2011 |isbn=978-3-527-30221-5|pages=73–8173-81 }}</ref> Čestice gume su okružene jednoslojnom [[fosfolipid]]nom membranom sa [[hidrofob]]nim repovima usmerenim ka unutrašnjosti. Membrana omogućava biosintetičkim proteinima da budu sekvesterani na površinu rastućih čestica gume, što omogućava dodavanje novih monomernih jedinica sa spoljašnjosti membrane, ali unutar mlečnice. Čestica gume je enzimatski aktivan entitet koji sadrži tri sloja materijala, gumenu česticu, biomembranu i slobodne monomerne jedinice. Biomembrana je čvrsto pripijena uz gumenu srž usled visokog negativnog naelektrisanja duž dvostrukih veza osnove gumenog polimera.<ref>{{cite journal|last=Paterson-Jones |first= J.C. |last2=Gilliland |first2= M.G. |last3=Van Staden |first3= J. |title= The Biosynthesis of Natural Rubber |journal= Journal of Plant Physiology |volume= 136 |issue= 3 |pages=257–263257-263 |date=June 1990 |doi= 10.1016/S0176-1617(11)80047-7 |issn= 0176-1617}}</ref> Slobodne monomerne jedinice i konjugovani proteini sačinjavaju spoljašnji sloj. Prekurzor gume je [[izopentenil pirofosfat]] (jedno [[Allyl group|alilno]] jedinjenje), koje se produžava pomoću -{Mg}-<sup>2+</sup>-zavisne kondenzacije posredstvom gumene transferaze. Monomer se dodaje na pirofosfatni kraj rastućeg polimera.<ref>{{cite book|first=Christian |last=Schulze Gronover |first2=Daniela |last2=Wahler |first3=Dirk |last3=Prufer |editor-last=Magdy |editor-first= Elnashar |date=5 Jul 2011 |title=Biotechnology of Biopolymers |chapter=4. Natural Rubber Biosynthesis and Physic-Chemical Studies on Plant Derived Latex |isbn=978-953-307-179-4 |chapter-url=http://www.intechopen.com/books/biotechnology-of-biopolymers/natural-rubber-biosynthesis-and-physic-chemical-studies-on-plant-derived-latex}}</ref> Ovim procesom se zamenjuje terminalni visokoenergetski pirofosfat. Reakcija proizvodi cis polimer. Korak uvođenja monomera je katalizovan [[prenyltransferase|preniltransferazom]], koja konvertuje tri monomera izopentenil pirofosfata u [[farnezil pirofosfat]].<ref>{{cite journal|last=Xie |first= W. |display-authors= 3 |last2=McMahan |first2= C.M. |last3=Distefano |first3= A.J. DeGraw, M.D. |last4=Cornish |first4= K. |last5=Whalen |first5= M. C. |last6=Shintani |first6= D.K. |dateyear=2008 |title= Initiation of rubber synthesis: In vitro comparisons of benzophenone-modified diphosphate analogues in three rubber preducing species |journal= Phytochemistry |volume= 69 |issue= 14 |pages=2539–25452539-2545 |doi= 10.1016/j.phytochem.2008.07.011 |pmid=18799172}}</ref> Farnezil pirofosfat se može vezati za transferazu gume radi produžavanja rastućeg gumenog polimera.
Neophodni izopentenil pirofosfat se dobija iz [[mevalonat]]nog puta, gde je izveden iz [[acetyl-CoA|acetil-KoA]] u [[citosol]]u. U biljkama, izopren pirofosfat se isto tako može dobiti iz 1-deoks-D-ksiluloza-5-fosfat/2-C-metil-D-eritritol-4-fosfat puta unutar plazmida.<ref>{{cite journal|last=Casey |first= P.J. |last2=Seabra |first2= M.C. |dateyear=1996 |title= Protein Prenyltransferases |journal= Journal of Biological Chemistry |volume= 271 |issue= 10 |pages=5289–52925289-5292 |doi= 10.1074/jbc.271.10.5289 |pmid=8621375}}</ref> Relativni odnos farnezil pirofosfat inicijatorske jedinice i izoprenil pirofosfat elongacionog monomera određuje odnos brzine sinteze novih čestica u odnosu na produživanje postojećih čestica. Mada je poznato da je sinteza gume posredovana samo jednim enzimom, ekstrakti lateksa sadrže brojne proteine male molekulske mase nepoznate funkcije. Pretpostavlja se da ti proteini služe kao kofaktori, jer se brzina sinteze umanjuje kad se oni potpuno uklone.<ref>{{cite journal|last=Kang |first= H. |last2=Kang |first2= M.Y. |last3=Han |first3= K.H. |dateyear=2000 |title= Identification of Natural Rubber and Characterization of Biosynthetic Activity |journal= Plant Physiol |volume= 123 |issue= 3 |pages=1133–11421133-1142 |doi= 10.1104/pp.123.3.1133|pmid= 10889262 |pmc= 59076 }}</ref>
== Reference ==
|
