|
== Teorija ==
ItPostoje ishipoteze hypothesizedprema thatkojima gravitationalsu interactionsgravitacione areinterakcije mediatedposredovane bysa anjednom asdo yetsada undiscoveredneotkrivenom elementaryelementarnom particlečesticom, dubbed thenazvanom ''graviton''. TheTri threedruge other knownpoznate [[forcesila (fizika)|sile]]s ofprirode naturesu areposredovane mediatedelementarnim by elementary particlesčesticama: [[electromagnetismelektromagnetizam]] by the [[photonfoton]]om, the [[strongjaka interactioninterakcija]] by [[gluon]]sima, and thei [[weakslaba interactioninterakcija]] by thesa [[W andi Z bosonsbozoni]]ma. AllSve threetri ofod theseovih forcessila appearsu toprecizno beopisane accurately described by thepomoću [[standardStandardni model|standardnog modela]] offizike particleelementarnih physicsčestica. In theUnutar [[classical limit|klasičnih granica]], auspešna successfulteorija theorygravitona ofbi gravitonsbila wouldredukona reduce tona [[general relativity|opštu relativnost]], whichkoja sama itselfbiva reducesredukovana tona [[Newton'sУниверзални lawзакон ofгравитације|Njutnov gravitationzakon gravitacije]] inu thegranicama weak-fieldslabog limitpolja.<ref>{{cite book
{{cite book
|last= Feynman |first=R. P.
|last2=Morinigo |first2=F. B.
}}</ref>
The termTermin graviton wassu originallyoriginalno coined inskovali 1934. bygodine Sovietsovjetski physicistsfizičari [[Dmitrii Blokhintsev|Dmitri Blokhintsev]] andi F. Gal'perinGalperin.<ref name=Blokhintsev/>
=== Gravitoni i renormalizacija ===
WhenPri describingopisivanju gravitongravitonskih interactionsinterakcija, the [[classicalClassical theoryphysics|klasična teorija]] of [[FeynmanФајнманов diagramдијаграм|Fejnmanovih dijagrama]]s, andi semiklasične korekcije kao semiclassicalšto correctionssu suchdijagrami assa [[oneOne-loop Feynman diagram|jednom petljom]]s behavenormalno normallyse ponašaju. HoweverMeđutim, [[FeynmanFejnmanovi diagram]]sdijagrami withsa atbar leastdve twopetlje loopsdovode lead todo [[ultraviolet divergence|ultraljubičaste divergencije]]s. TheseOvi beskonačni rezultati infinitese resultsne cannotmogu beukloniti removedzato becausešto quantizedkvantizovana [[general relativity|generalna relativnost]] is notnije [[Perturbation theory (quantum mechanics)|perturbativelyperturbativno]] [[renormalizable|renormalizabilna]], unlikeza razliku od [[quantumКвантна електродинамика|kvantno electrodynamicselektrodinamičkih]] modelsmodela suchkao asšto theje [[Yang–Mills theory|Jang-Milsova teorija]]. Therefore,Neiračunljivi incalculableodgovori answersse aredobijaju foundiz fromperturbacionog themetoda perturbationpomoću methodkojeg byfizičari whichizračunavaju physicistsverovatnoću calculateda thečestica probabilityemituje ofili aapsorbuje particlegravitone, toi emitkonsekventno orteorija absorbgubi gravitons,verodostojnost andpredviđanja. theOvi theoryproblemi losesi predictivekomplementarni veracity.aproksimacioni Thoseokvir problemssu andosnova theda complementaryse approximationpokaže frameworkda areje groundsteorija tokoja showje thatu avećoj theorymeri moreujedinjena unifiednego thankvantizovana quantizedgeneralna generalrelativnost relativityneophodna isda requiredse toopiše describeponašanje theu behavior near theblizini [[PlanckПланкова дужина|Plankove scaleskale]].
=== Upoređenje sa drigim silama ===
Like the [[force carrier]]s of the [[fundamental interaction|other forces]] (see [[charged black hole]]), gravitation plays a role in [[general relativity]], in defining the [[spacetime]] in which events take place. [[General relativity#Definition and basic applications|In some descriptions]] energy modifies the "shape" of [[spacetime]] itself, and gravity is a result of this shape, an idea which at first glance may appear hard to match with the idea of a force acting between particles.<ref>See the other articles on [[General relativity]], [[Gravitational field]], [[Gravitational wave]], etc</ref> Because the [[diffeomorphism]] invariance of the theory does not allow any particular space-time background to be singled out as the "true" space-time background, general relativity is said to be [[background-independent]]. In contrast, the [[Standard Model]] is ''not'' background-independent, with [[Minkowski space]] enjoying a special status as the fixed background space-time.<ref>
Poput [[force carrier|nosilaca]] [[fundamental interaction|drugih sila]] (pogledajte [[charged black hole|naelektrisane crne rupe]]), gravitacija igra ulogu u [[general relativity|opštoj relativnosti]], u definisanju [[Простор-време|prostor-vremena]] u kome se događaji odvijaju. [[General relativity#Definition and basic applications|U pojedinim opisima]] energija modifikuje „oblik” samog prostora-vremena, i gravitacija je rezultat tog oblika, što je ideja koju je na prvi pogled teško uskladiti sa idejom sile koja deluje između dve čestice.<ref>See the other articles on [[General relativity]], [[Gravitational field]], [[Gravitational wave]], etc</ref> [[diffeomorphism|Difeomorfična]] invarijantnost teorije ne dozvoljava bilo kojoj prostorno-vremenskoj zaleđini da bude izdvojena kao „istinska” prostorno-vremenska zaleđina, te je stoga opšta relativnost [[background-independent|nezavisna]] od pozadine. U kontrastu s tim [[standardni model]] ''nije'' nezavistan od pozadine, i [[Minkowski space|Minkovskijev prostor]] ima specijalni status prostora-vremena sa fiksnom pozadinom.<ref>{{cite journal
{{cite journal
|last1= Colosi|first1=D.
|display-authors=etal
|bibcode=2005CQGra..22.2971C
|doi=10.1088/0264-9381/22/14/008
}}</ref> A theory ofTeorija [[quantum gravity|kvantne gravitacije]] isje neededneophodna inda orderbi tose reconcilepomirile these differencesrazlike.<ref>{{cite arXiv
{{cite arXiv
|last1=Witten |first1=E.
|date=1993
|title=Quantum Background Independence In String Theory
|arxiv=hep-th/9306122
}}</ref> Otvoreno je pitanje da li ova teorija treba da bude nezavisna od zaleđine. Odgovor na to pitanje će odrediti naše razumevanje specifične uloge gravitacije u sudbini svemira.<ref>{{cite arXiv
}}</ref> Whether this theory should be background-independent is an open question. The answer to this question will determine our understanding of what specific role gravitation plays in the fate of the universe.<ref>
{{cite arXiv
|last1=Smolin |first1=L.
|date=2005
=== Gravitoni u spekulativnim teorijama ===
[[Teorija struna]] predictspredviđa thepostojanje existencegravitona ofi gravitonsnjihove anddobro their well-defineddefinirane [[interactionИнтеракција|interakcije]]s. AGraviton graviton inu [[perturbativePerturbation theory (quantum mechanics)|perturbativeperturbativnoj stringteoriji theorystruna]] is aje [[closedString (physics)|zatvorena stringstruna]] inu aveoma veryspecifičnom particular lownisko-energyenergijskom vibrationalvibracionom statestanju. TheRasipanje scatteringgravitona ofu gravitonsteoriji instruna stringtakođe theory can also bese computedmože fromizračunati theiz [[correlation function (quantum field theory)|correlationkorelacionih functionsfunkcija]] inu [[conformal field theory|teoriji konformalnog polja]], askao dictatedšto byje thediktirano [[AdS/CFT correspondence|-{AdS/CFT}-]] correspondencekorespondencijom, orili fromiz [[Matrix theory (physics)|matrixteorije theorymatrica]].
AKarakteristika featuregravitona ofu gravitonsteoriji instruna stringje theoryda, iskao that,zatvoreni asnizovi closedbez stringskrajnjih without endpointstačaka, theyoni wouldnisu notvezani be bound toza [[Membrane (M-Theory)|branesbrane]] andi couldmogu movese freelyslobodno betweenkretati themizmeđu njih. IfAko weživimo livena onbrani a(kao branešto (asje hypothesizedpretpostavljeno byteorijama [[Membrane (M-theory)|brane theories]]), thisovo "leakage"„curenje” ofgravitona gravitonsiz frombrane theu branevišedimenzionalni intoprostor higher-dimensionalmoglo spacebi couldda explainobjasni whyzašto gravitationje isgravitacija suchtako a weakslaba forcesila, anda gravitonsgravitoni fromiz otherdrugih branesbrana adjacentu toblizini ournaše ownmogu couldpružiti providepotencijalno aobjašnjenje potential explanation forza [[darkТамна материја|tamnu mattermateriju]]. HoweverMeđutim, ifako gravitonsbi werese togravitoni movepotpuno completelyslobodno freelykretali betweenizmeđu branesbrana, thisdošlo wouldbi dilutedo gravityprevelikog toorazblaženja muchgravitacije, causingšto abi violationuzrokovalo ofkršenje Newton'sNjutnovog inverse-squarezakona lawinverznih kvadrata. ToDa bi rešila combattaj thisproblem, [[Lisa Randall|Liza Randal]] foundje thatpostulirala ada three-branebi trostruka brana (suchpoput as oursnaše) wouldimala havesvoju a gravitational pull of itsgravitacionu ownsilu, preventingkoja gravitonssprečava fromslobodno driftingkretanje freelygravitona, possiblyšto resultingmože inda thedovede diluteddo gravityrazređene wegravitacije observekoju uočavamo, whileuz roughlygrubo maintainingodržavanje Newton'sNjutnovog inversezakona squareinverznih lawkvadrata.<ref>Kaku, Michio (2006) [[Parallel Worlds (book)|''Parallel Worlds – The science of alternative universes and our future in the Cosmos'']]. Doubleday. pp. 218–221. {{ISBN|978-0385509862}}.</ref> SeePogledajte [[brane cosmology|bransku kosmologiju]].
ATeorija theorykoju bysu formulisali Ahmed Farag Ali andi SauryaSaurja Das addsdodaje quantumkvantno mechanicalmehaničke correctionskorekcije (usingkoristeći BohmBemove trajectoriestrajektorije) tou generalgeneralnu relativisticrelativističku geodesicsgeodeziju. IfAko gravitonsse aregravitonima givenda amala smallnenulta but non-zero massmasa, itto couldmože explainda theobjasni [[cosmological constant|kosmološku konstantu]] withoutbez needpotrebe forza [[dark energy|tamnom energijom]] andi solveda thereši problem [[Cosmological constant problem|smallness problemkosmološke]] konstante.<ref>{{cite journal
{{cite journal
|last=Ali |first=Ahmed Farag
|date=2014
|arxiv=1404.3093v3
|doi=10.1016/j.physletb.2014.12.057
|bibcode=2015PhLB..741..276F}}</ref> TheOva theoryteorija receivedje andobila Honorablepočasno Mentionpriznanje inna thekonkursu 2014za Essayeseje Competition2014. of thegodine [[Gravity Research Foundation|Fondacije za istraživanje gravitacije]] forzbog objašnjenje male veličine kosmološke konstante.<ref>{{cite journal
explaining the smallness of cosmological constant.<ref>
{{cite journal
|last=Das|first=Saurya
|date=2014
|arxiv=1405.4011
|doi=10.1142/S0218271814420176
|bibcode = 2014IJMPD..2342017D }}</ref> AlsoIsto thetako, theoryteorija receivedje andobila Honorablepočasno Mentionpriznanje inna thekonkursu 2015za Essayeseje Competition2015. ofgodine theFondacije [[Gravityza Researchistraživanje Foundation]]gravitacije forzbog naturallyprirodnog explainingobjašnjavanja thehomogenosti observedvelikih large-scaledimenzija homogeneityi andizotropije isotropyuniverzuma ofpomoću thepredloženih universekvantnih due to the proposed quantum correctionskorekcija.<ref>{{cite journal
{{cite journal
|last=Das|first=Saurya
|date=2015
| 