Википедија

Univerzitet Jejl — разлика између измена

Интерактиван преглед историје
← Старија изменаНовија измена →
Садржај обрисан Садржај додат
ВизуелноВикитекст
Нема описа измене
ознаке: мобилна измена мобилно веб-уређивање
.
Ред 27:
|veb-sajt = {{URL|www.yale.edu}}
}}
[[Датотека:Original Yale College Building.jpg|мини|лево|250px|''Jejl'', 1718–1782]]
'''Univerzitet Jejl''' ({{jez-eng-lat|Yale University}}) je visokoškolska institucija u [[Nju Hejven]]u, u američkoj državi [[Konektikat]]. Univerzitet je osnovan [[1701]]. godine,<ref>[http://www.yale.edu/about/history.html About Yale |- History{{Ботовски наслов}}]</ref> i drugi je po starosti [[univerzitet]] u [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenim Američkim Državama]], nakon [[Универзитет Харвард|Harvarda]]. Jejl se smatra jednim od najprestižnijih univerziteta na svetu.<ref>Euronews (25. april 2011. godine). [http://www.euronews.com/2011/04/25/prestigious-universities/ "Special Reports - Learning World: Prestigious Universities"].</ref><ref>{{cite book|title=The Chosen: The Hidden History of Admission and Exclusion at Harvard, Yale, and Princeton.|last=Karabel|first=Jerome|publisher=Houghton Mifflin|isbn= 061877355X|quote=|year=2005|pages=18–19}}</ref><ref>Kaminer, Ariel (2. juli 2013. godine). [http://www.nytimes.com/2013/07/03/nyregion/in-case-of-big-yale-v-tiny-yale-victor-kept-the-name.html "In Case of Big Yale v. Tiny Yale, Victor Kept the Name"]. ''The New York Times.'' "Reputacija Univerziteta Yale kao prestižnog i elitnog univerziteta ne samo u SAD-u već i u cijelom svijetu" </ref><ref>{{cite web|last=Newport|first=Frank|title=Harvard Number One University in Eyes of Public Stanford and Yale in second place|url=http://www.gallup.com/poll/9109/harvard-number-one-university-eyes-public.aspx|publisher=Gallup}}</ref> U najnovijem autoritativnom rangiranju časopisa -{US NEWS}-, Jejl se nalazi na trećem mestu među američkim univerzitetima odmah iza [[Prinston]]a i Harvarda,<ref>{{Cite web |url=http://colleges.usnews.rankingsandreviews.com/college/national-search |title=Best Colleges |- Find the Best College for You |, US News Education{{Ботовски наслов}} |access-date = 03. 03. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080824213632/http://colleges.usnews.rankingsandreviews.com/college/national-search |archive-date = 24. 08. 2008 |dead-url=yes |df= }}</ref>, dok se u rangiranju londonskog „Tajmsa“ nalazi na četvrtom mestu u svetu, odmah iz Harvarda, [[Oksford]]a i [[Kembridž]]a<ref>[http://www.timeshighereducation.co.uk/hybrid.asp?typeCode=144 Times Higher Education{{Ботовски наслов}}]</ref>.
 
U ovom trenutku Jejl pohađa nešto preko 11 000 studenata, od čega oko 5 000 studenata osnovnih studija i nešto više od 6 000 postdiplomaca i studenata specijalizovanih škola (pravni fakultet, medicinski, itd)<ref>[http://www.yale.edu/about/facts.html Yale Facts | Yale{{Ботовски наслов}}]</ref>. Konkurencija za upis na osnovne studije na Jejlu izuzetno je velika, tako da je školske godine 2008-2009 primljeno svega 9% prijavljenih kandidata<ref name=autogenerated1>{{Cite web |url=http://www.yale.edu/oir/factsheet.html |title=Yale "Factsheet" |, Office of Institutional Research{{Ботовски наслов}} |access-date = 03. 03. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070403080525/http://www.yale.edu/oir/factsheet.html#General%20Information |archive-date = 03. 04. 2007 |dead-url=yes |df= }}</ref> Školarina na osnovnim studijama iznosi 35 000 dolara godišnje, dok se smeštaj plaća još 10 000 dolara godišnje. Finansijsku pomoć od univerziteta prima više od 40% studenata osnovnih studija<ref name=autogenerated1 />. Imovina univerziteta koja uključuje i zadužbine procenjena je na vrednost od 20,8 milijardi dolara u [[2013]]. godini, i po tome je drugi univerzitet u svetu.<ref>As of September 25, 2013. {{cite web |title=Yale beats Harvard on endowment returns |url=http://money.cnn.com/2013/09/25/news/companies/yale-harvard-mit-endowment/ }}</ref>
 
[[Датотека:Malone Engineering Center.JPG|десно|мини|220п250п|Inženjering Centar ''Daniel L. Malone'', na Univerzitetu Jejl]]
Postdiplomske studije na Jejlovoj Školi za postdiplomske studije nauka i umetnosti ({{jez-eng-lat|Graduate School of Arts and Sciences}}) koštaju 31 500 dolara godišnje<ref name="Welcome to Yale">{{Cite web |url=http://www.yale.edu/graduateschool/financial/costs.html |title=Welcome to Yale University Graduate School of Arts & Sciences{{Ботовски наслов}} |access-date=03. 03. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090217115430/http://yale.edu/graduateschool/financial/costs.html |archive-date=17. 02. 2009 |dead-url=yes |df= }}</ref>. Međutim, svi studenti doktorskih studija primaju [[stipendija|stipendiju]] koja pokriva celokupnu školarinu, kao i troškove života u iznosu od najmanje 25 000 dolara godišnje i zdravstveno osiguranje.<ref>{{Cite web |url=http://www.yale.edu/graduateschool/financial/stipend.html |titlename="Welcome to Yale University Graduate School of Arts & Sciences{{Ботовски наслов}} |access-date=03. 03. 2009 |archive-url=https:"//web.archive.org/web/20090318115821/http://yale.edu/graduateschool/financial/stipend.html |archive-date=18. 03. 2009 |dead-url=yes |df= }}</ref>
 
Između ostalog, Jejl poseduje jednu od najvećih akademskih biblioteka na svetu, sa preko dvanaest miliona jedinica knjiga i časopisa i preko deset miliona jedinica na mikrofilmu.<ref name=autogenerated1 /> Jejl je jedan je od univerziteta osnivača ''[[Asocijacija američkih univerziteta|Asocijacije američkih univerziteta]]'' koja je formirana [[1900]]. godine. 51 dobitnik [[Nobelova nagrada|Nobelove nagrade]] je na neki način povezan sa ovim univerzitetom, bilo kao profesor, student ili osoblje univerziteta. Na Jejlu su studirale mnoge poznate ličnosti, između ostalih pet američkih predsednika, 19 američkih sudija Vrhovnog suda, nekoliko šefova stranih država i dr. Škola prava ovog univerziteta je najselektivnija pravna škola u SAD.<ref>{{cite web |url=http://www.ilrg.com/rankings/law/index.php/1/asc/Accept/avg |title=2009 Raw Data Law School Rankings: Acceptance Rate (Ascending) |publisher=Internet Legal Research Group |accessdate=April 29, 2012}}</ref>
 
== Istorija ==
[[Datoteka:A Front View of Yale College and the College Chapel New Haven printed by Daniel Bowen.jpg|thumb|250px|''Pogled na Jejl koledž i kapelu koledža'', Danijel Boven, 1786. godine]]
{{rut}}
Prvi počeci osnivanja univerziteta sežu još od [[9. oktobar|9. oktobra]] [[1701]]. godine kada je generalni sud kolonije Connecticut usvojio "akt o slobodi izgradnje koledža", u nastojanju da se stvori instituciju u kojoj bi se obrazovali budući ministri i vođe za potrebe Connecticuta. Ubrzo nakon toga, grupa od deset ministara se sastala u Branfordu, kako bi dogovorili otvaranje prve biblioteke buduće škole. Ta grupa ljudi, predvođena James Pierpontom, danas je poznata kao grupa "osnivača" univerziteta Yale.<ref>''The Harvard Crimson'': [http://www.thecrimson.com/article.aspx?ref=97832</ref>
Škola je prvobitno nazvana "Collegiate School" a otvorena je u domu njenog prvog rektora Abrahama Piersona,<ref>Iako je bio rektor, Abraham Pierson je danas poznat kao prvi predsjednik Univerziteta Yale</ref> u gradu Killingworth (sadašnem Clintonu). Škola je premještana prvo u Saybrook a onda i u Wethersfield da bi konačno [[1718]]. godine premještena u New Haven gdje se univerzitet i danas nalazi.
[[1718]]. godine, po nalogu ili tadašnjeg rektora Samuela Andrewa ili guvernera kolonije Gurdona Saltonstalla, Cotton Mather je kontaktirao uspješnog privrednika iz [[Vels]]a (Elihu Yale) sa ciljem da pruži finansijsku financijsku pomoć u izgradnji nove zgrade za koledž.
Na osnovu ubjeđivanja Jeremiaha Dummera, Yale, koji je bogatstvo stekao kroz trgovinu dok je živio u [[Indija|Indiji]], je donirao devet bala robe nakon čije prodaje je skupljeno više od 560£, što je bio značajan iznos u to vrijeme. Osim toga, Yale je također donirao i 417 knjiga i portret kralja Georgea I. Cotton Mather je u znak zahvalnosti dobročinitelju škole predložio da škola promijeniti ime u Yale College, te su se nadali da će se time povećati šansa za još jednu veliku donaciju za koledž ili za njegovu zaostavštinu. U vrijeme promjene naziva škole, Elihu Yale je bio odsutan na putu u Indiju sa kojeg se više nikada nije vratio.
 
Kao jedini koledž u to doba u Connecticutu, na Yaleu su se obrazovali uglavnom sinovi tadašnje elite. Tokom tog perioda, [[Univerzitet Harvard]] je bio karakterističan po stabilnosti i zrelosti svojih studenata dok je na drugoj strani Yale bio poznat po mladosti i revnosti.<ref>Kathryn McDaniel. Moore, "The War with the Tutors: Student-faculty Conflict at Harvard and Yale, 1745–1771," ''History of Education Quarterly'' 1978 18(2): 115–127,</ref>
Zbog naglaska na klasičnom, došlo je formiranja niza privatnih studentskih društava, čiji se član moglo postati samo po pozivu. Društva su nastala prije svega kao forumi za diskusije o stipendijama, književnosti i politici. Prve takve organizacije koje su raspravljale o društvu su bile: Crotonia iz [[1738]]. godine, Linonia iz [[1753]]. godine i Braća u jedinstvu iz [[1768]]. godine.<ref>Nijedno od ovih društava se nije održalo do danas. U znak na ta društva, neka današnja društva nose te nazive kao što je Braća u jedinstvu sa Branford koledža.</ref>
 
==Kampus==
[[Datoteka:Yale Law School in the Sterling Law Building.jpg|left|thumb|250px|Pravni fakultet]]
 
Centralni kampus Univerziteta Jejl se nalazi u centru New Havena i zauzima površinu od 1,1 km<sup>2</sup>. Dodatnih 2,0 km<sup>2</sup> površine uključuje i golf teren za obuku i park prirode koji se nalazi u ruralnom Connecticutu i Horse Islandu.
 
Univerzitetski kampus je u velikoj mjeri poznat po građevinama izgrađenim u u Collegiate gotičkom stilu,<ref>[http://www.pbase.com/czsz/yale&page=all Assorted pictures of Yale's campus.]</ref> kao po i nekoliko kultnih modernih građevina kao što su: Umjetnička galerija,<ref>[http://artgallery.yale.edu/pages/collection/buildings/build_kahn.html About the Yale Art Gallery.]</ref> Centar za britansku umjetnost, zgrada umjetnosti i arhitekture i dr.
Unutar kampusa se nalaze i mnoge, pažnje vrijedne palate iz [[19. vijek]]a smještene duž Hillhouse avenije, za koju je [[Charles Dickens]] prilikom svog posjeta SAD-u [[1840]]. godine rekao da je najljepša ulica u Americi.
Najstarija zgrada u kampusu je dvorana Connecticut, izgrađena [[1750]]. godine u džordžijanskom stilu. U istom stilu su i zgrade Timothy Dwight koledža, Pierson koledža i Davenport koledža podignute u periodu između [[1929]]. i [[1933]]. godine.
 
[[Datoteka:BeineckeInterior.jpg|upright|thumb|250px|Unutrašnjost biblioteke Bajnek]]
Značajnije nerezidencijalne građevine i znamenitosti kampusa su: Beinecke biblioteka rijetkih knjiga, Toranj Harkness, Kapela Battell, Osbornove memorijalne laboratorije, Payne Whitneyova gimnastička dvorana, Peabody muzej prirodne historije, Sterlingova medicinska sala, Sterlingova memorijalna biblioteka, Centar za britansku umjetnost, Umjetnička galerija i dr.
 
==Članice univerziteta==
 
Univerzitet Jejl se trenutno sastoji od 15 akademskih škola koje pružaju veliki izbor studijskih programa i jednog instituta. Članice univerziteta se mogu podeliti na glavne akademske komponente a to su: Jejl koledž (dodiplomski program), Fakultet za nauku i umetnost, i stručne škole.
Članice univerziteta su (sa godinom osnivanja):
* Jejl koledž
* Fakultet za nauku i umetnost ([[1847]].)
* Škola struke
* Arhitektonski fakultet
* Fakultet za umetnost
* Bogoslovni fakultet ([[1822]].)
* Fakultet za dramu ([[1955]].)
* Fakultet inženjerstva i primenjenih nauka
* Fakultet šumarstva i ekologije ([[1901]].)
* Pravni fakultet ([[1843]].)
* Fakultet za menadžment ([[1976]].)
* Medicinski fakultet ([[1810]].)
* Muzička akademija ([[1894]].)
* Škola za njegu ([[1923]].)
* Škola javnog zdravstva ([[1915]].)
* Institut duhovne muzike
 
== Reference ==
{{reflist}}
 
== Literatura ==
{{refbegin|30em}}
* Bagg, Lyman H. ''Four Years at Yale'', New Haven, 1891.
* Blum, John Morton. ''A life with history'' (2004) 283pp, memoir of history professor and advisor to the president
* Brown, Chandos Michael. ''Benjamin Silliman: A Life in the Young Republic.'' (1989). 377 pp.
* [[William F. Buckley, Jr.|Buckley, William F., Jr.]] ''[[God and Man at Yale]]'', 1951.
* Dana, Arnold G. ''Yale Old and New'', 78 vols. personal scrapbook, 1942.
* Deming, Clarence. ''Yale Yesterdays'', New Haven, [[Yale University Press]], 1915.
* Dexter, Franklin Bowditch. ''Biographical Sketches of Graduates of Yale: Yale College with Annals of the College History, 6 vols. New York, 1885–1912.''
* Dexter, Franklin Bowditch. [https://books.google.com/books?id=LvAKAAAAIAAJ ''Documentary History of Yale University: Under the Original Charter of the Collegiate School of Connecticut, 1701–1745.''] New Haven: [[Yale University Press]], 1901.
* Fitzmier, John R. ''New England's Moral Legislator: Timothy Dwight, 1752–1817'' (1998). 261 pp.
* French, Robert Dudley. ''The Memorial Quadrangle'', New Haven, Yale University Press, 1929.
* Furniss, Edgar S. ''The Graduate School of Yale'', New Haven, 1965.
* Gilpen, Toni, et al. ''On Strike For Respect'', (updated edition: [[University of Illinois Press]], 1995.)
* Holden, Reuben A. ''Yale: A Pictorial History'', New Haven, Yale University Press, 1967.
* Kabaservice, Geoffrey. ''The Guardians: Kingman Brewster, His Circle, and the Rise of the Liberal Establishment'', (2004). 573 pp.
* Kalman, Laura. ''Legal Realism at Yale, 1927–1960'' (1986). 314pp.
* Kelley, Brooks Mather. [https://books.google.com/books?id=B2aDRhohtx8C&client=firefox-a ''Yale: A History.''] New Haven: [[Yale University Press]], 1999. {{ISBN|978-0-300-07843-5}}; {{OCLC|810552}}
* Kingsley, William L. ''Yale College. A Sketch of its History'', 2 vols. New York, 1879.
* Mendenhall, Thomas C. ''The Harvard-Yale Boat Race, 1852–1924, and the Coming of Sport to the American College.'' (1993). 371 pp.
* [[Cary Nelson|Nelson, Cary]]. ''Will Teach for Food: Academic Labor in Crisis'', Minneapolis, [[University of Minnesota Press]], 1997.
* Nissenbaum, Stephen, ed. ''The Great Awakening at Yale College'' (1972). 263 pp.
* Oren, Dan A. ''Joining the Club: A History of Jews and Yale'', New Haven, Yale University Press, 1985.* Oviatt, Edwin. ''The Beginnings of Yale (1701–1726)'', New Haven, Yale University Press, 1916.
* {{cite book |last=Oviatt |first=Edwin |title=The Beginnings of Yale (1701–1726)|url=https://books.google.com/books?id=JKJLAAAAMAAJ&pg=PA298|year=1916|publisher=Yale UP|pages=298–302}}
* [[George Wilson Pierson|Pierson, George Wilson]]. ''Yale College, An Educational History (1871–1921)'', (Yale University Press, 1952); ''Yale, The University College (1921–1937)'', (Yale University Press, 1955)
* Pierson, George Wilson. ''The Founding of Yale: The Legend of the Forty Folios'', New Haven, Yale University Press, 1988.
* Pinnell, Patrick L. ''The Campus Guide: Yale University'', [[Princeton Architectural Press]], New York, 1999.
* Stevenson, Louise L. ''Scholarly Means to Evangelical Ends: The New Haven Scholars and the Transformation of Higher Learning in America, 1830–1890'' (1986). 221 pp.
* [[Vincent Scully|Scully, Vincent]] ''et al.'', eds. ''Yale in New Haven: Architecture and Urbanism''. New Haven: Yale University, 2004.
* [[Anson Phelps Stokes (philanthropist)|Stokes, Anson Phelps]]. ''Memorials of Eminent Yale Men'', 2 vols. New Haven, Yale University Press, 1914.
* {{Cite EB1922 |last=Stokes |first=Anson Phelps |authorlink=Anson Phelps Stokes (philanthropist) |wstitle=Yale University |short=x}}
* Synnott, Marcia Graham. ''The Half-Opened Door: Discrimination and Admissions at Harvard, Yale, and Princeton, 1900–1970'' (1979). 310 pp.
* Tucker, Louis Leonard. ''Connecticut's Seminary of Sedition: Yale College.'' Chester, Conn.: Pequot, 1973. 78 pp.
* Warch, Richard. ''School of the Prophets: Yale College, 1701–1740.'' (1973). 339 pp.
* Welch, Lewis Sheldon, and [[Walter Camp]]. ''Yale, her campus, class-rooms, and athletics'' (1900). [https://books.google.com/books?id=qy44AAAAYAAJ&dq=inauthor:Welch+inauthor:Lewis+inauthor:Sheldon&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0 online]
* Whitehead, John S. ''The Separation of College and State: Columbia, Dartmouth, Harvard, and Yale, 1776–1876'' (1973). 262 pp.
* Wilson, Leonard G., ed. ''Benjamin Silliman and His Circle: Studies on the Influence of Benjamin Silliman on Science in America'' (1979). 228 pp.
* {{Cite EB1911|wstitle=Yale University |short=x}}
* {{Cite NIE|wstitle=Yale University |short=x}}
{{refend}}
 
== Spoljašnje veze ==
{{Commonscat-lat|Yale University}}
* {{Official website}}
* -{[http://www.yalebulldogs.com Yale Athletics website]}-
 
{{Authority control}}
 
{{DEFAULTSORT:Јејл}}
Преузето из „https://sr.wikipedia.org/wiki/Univerzitet_Jejl”