Википедија

Sirijski ratovi — разлика између измена

Интерактиван преглед историје
← Старија изменаНовија измена →
Садржај обрисан Садржај додат
ВизуелноВикитекст
Autobot (разговор | доприноси)
1.572.075 измена
м harvardski nacin citiranja
Autobot (разговор | доприноси)
1.572.075 измена
м pretvaranje sablona page u cite book; козметичке измене
Ред 1:
{{for|ratove između [[Rimska republika|Rima]] i [[Antioh III|Antioha -{III}-]]|Rimsko-sirijski rat}}
 
[[Датотека:Near east lrg.jpg|thumbмини|rightдесно|[[Kelesirija]], područje oko koga su se vodili Sirijski ratovi.<ref>"La Syrie creuse n'existe pas", in G. L. Gatier, ''et al.'' ''Géographie historique au proche-orient'' (1988:15-40), reviving the explanation offered by A. Schalit (1954), is reported by Robin Lane Fox, ''Travelling Heroes in the Epic Age of Homer'' (2008, notes p378f): "the crux is solved".</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=RqdPcxuNthcC&pg=PA38#v=onepage&q&f=false The Hellenistic Settlements in Syria, the Red Sea Basin, and North Africa, Getzel M. Cohen, 2006]</ref>]]
 
'''Sirijski ratovi''' je naziv za šest ratova koje su tokom 3. i 2. veka p. n. e. među sobom vodili [[Seleukidsko carstvo]] i [[Ptolemejsko kraljevstvo]] nastojeći da ovladaju regijom po imenu [[Kelesirija]], odnosno mestom iz koga su vodile važne rute prema Egiptu.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=z3ZywMar4P0C&dq=in+the+reign+of+apis+the+son+of+phoroneus&source=gbs_navlinks_s |title=Studies in Josephus and the varieties of ancient Judaism: Louis H. Feldman |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=11. 12. 2011}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=QL0OAAAAQAAJ&pg=PA41&dq=sabbe+sibyl&hl=en&sa=X&ei=0ltRT6LePMrb8gOm6bTvBQ&ved=0CG8Q6AEwCQ#v=onepage&q=sabbe%20sibyl&f=false |title=Sibyls and sibylline prophecy in classical antiquity|first= Herbert William |last=Parke |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=28. 05. 2012}}</ref> Ti su sukobi bitno iscrpeli snage obe države, te omogućili da njihovim teritorijama na kraju ovladaju [[Rimska republika|Rim]] i [[Partska monarhija|Partija]].<ref name="Grabbe">[https://books.google.com/books?id=qQNlslA72SkC&pg=PA173#v=onepage&q&f=false A History of the Jews and Judaism in the Second Temple Period, Volume 2, Lester L. Grabbe, p173]</ref>
Ред 13:
== Drugi sirijski rat ([[260. pne.|260]]-[[253. pne.]]) ==
 
[[Antioh II Teos|Antioh -{II}-]] je nasledio svog oca [[261. pne.]] te odmah počeo da priprema novi rat za Siriju. Pre toga je sklopio savez sa [[Antigon Gonata|Antigonom Gonatom]], [[Antigonidska dinastija|antigonidskim]] kraljem [[Makedonija (antička)|Makedonije]], koji je nameravao da istera Ptolemeja -{II}- iz Egejskog mora. Antioh -{II}- je potom uz makedonsku podršku napao ptolemejska uporišta u Maloj Aziji.
 
Tok rata je teško rekonsturirati, jer je većina zapisa izgubljena. Jasno je, međutim, da je Antigon oko godine [[258. pne.]] uspeo da porazi ptolemejsku flotu u [[Bitka kod Kosa|bici kod Kosa]]. To je dovelo do privremenog gubitka egipatske pomorske nadmoći nad Istočnim Mediteranom, što je dovelo do gubitka nadzora nad Klikijom, [[Pamfilija|Pamfilijom]] i [[Jonija|Jonijom]]. Antioh je pri tome osvojio [[Milet]] i [[Efez]]. Godine 253. pne. su, međutim, izbile protivmakedonske pobune u [[Korint]]u i [[Halkida|Halkidi]], a istovremeno severne granice Makedonije su počeli da ugrožavaju varvari, zbog čega je Makedonija prekinula rat protiv Egipta.
 
Ostavši sam, Antioh je godine [[253. pne.]] sklopio mirovni sporazum sa Egiptom te se venčao sa Ptolemejevom kćerkom [[Berenika (seleukidska kraljica)|Berenikom Sirom]], odrekavši se svoje prve supruge [[Laodika I|Laodike]]. Ptolemej -{II}- je iste godine umro.
Ред 31:
Egipat je, u međuvremenu, potresla kriza izazvana smrću Ptolemeja -{III}-. Njegov sin i naslednik [[Ptolemej IV Filopator|Ptolemej -{IV}- Filopator]] je pokazao nesklonost za državničke poslove, te je svu vlast prepustio ministru [[Sosibije|Sosibiju]], koji je odmah na početku likvidirao mnoge članove kraljevske porodice. To je izazvalo političku nestabilnost, prebegavanje komandanta na seleukidsku stranu, dok je istovremeno Sosibije potpuno ignorirao obrambene pripreme.
 
Sve to je omogućilo Antiohu da bez velikih poteškoća 219. pne. zauzme Seleukiju Pijeriju i Tir. Njegovo dalje napredovanje su zaustavili pregovori koje je započeo Sosibije, a čija je jedina svrha bila dobijanje vremena da se improvizuja obrana. Sosibije je istovremeno počeo da regrutuje i obučava domaće egipatsko stanovništvo.
 
U leto 217. pne. Antioh je ponovno krenuo u ofanzivu, ali ga je obnovljena egipatska vojska odlučno potukla u velikoj [[Bitka kod Rafije|bici kod Rafije]]. Egipćani međutim nisu mogli, niti želeli da iskoriste tu pobedu. Umesto da naredi prodor u dubinu Antiohovog carstva, Sosibije je ponovno započeo pregovore. Oni su završili mirovnim sporazumom kojim je Antioh uspeo da zadrži neke od osvojenih teritorija, uključujući Seleukiju Pijeriju.
Ред 39:
== Peti sirijski rat ([[202. pne.|202]]-[[195. pne.]]) ==
 
Nakon završetka rata Antioh je sledeće godine proveo gušeći separatističke pobune i šireći svoju vlast, prvo u Maloj Aziji, a potom i na severnim i istočnim granicama nekadašnjeg Aleksandrovog carstva. Uspevši do 202. pne. da pokori [[Armenija|Armeniju]], [[Partsko Carstvo|Partiju]] i [[Grčko-baktrijsko kraljevstvo]], Antioh je stekao iskustvo, ali i resurse za revanš za poraz kod Rafije. Prilika za to se ukazala zbog nestabilnosti u samom Egiptu gde je smrt Ptolemeja -{IV}-, a nakon nje i likvidacija popularne kraljice [[Arsinoja III od Egipta|Arsinoje]] od strane Sosibija izazvala nemire u samoj Aleksandriji, odnosno vojničke pobune.
 
Antioh je pre toga nastojao da osigura svoj zapadni bok sklopivši savez sa [[Makedonija (antička)|makedonskim]] kraljem [[Filip V Makedonski|Filipom -{V}-]]. Egipat je, kao saveznika imao [[Римска република|Rim]], s kojim je već duže vremena imao dobre odnose, a Rimljani su shvatili stratešku važnost Egipta zbog isporuka žita za vreme [[Drugi punski rat|Drugog punskog rata]]. Sukob sa Filipom, odnosno [[Drugi makedonski rat]] je, pak, sprečio Rimljane da znatnije pomognu Egiptu, pa se njihova intervencija svela tek na uzaludne diplomatske misije kod Antioha.
 
Zahvaljujući tome je mogao nesmetano da napada egipatska područja kako u Maloj Aziji tako i u Kelesiriji, te je zauzeo [[Sidon]]. Godine 200. ili 198. pne. je njegova vojska odnela odlučujuću pobedu u [[Bitka kod Panijuma|bici kod Panijuma]].
 
Posle nje su započeli pregovori s Egiptom, nakon kojih je Antiohu priznata vlast nad Keleserijom, uključujući i [[Judeja|Judeju]]. Sporazum je zaključen 195. pne. udajom Antiohove kćeri [[Kleopatra I od Egipta|Kleopatre]] za mladog egipatskog kralja [[Ptolemej V Epifan|Ptolemeja -{V}-]]. Završetkom rata je Seleukidsko carstvo pod Antiohom došlo na vrhunac moći, ali je taj period kratko potrajao, s obzirom da neizbežni sukob s Rimom koji je krajem decenije eskalirao u [[Rimsko-sirijski rat]].
Ред 49:
== Šesti sirijski rat (170-168. pne.) ==
 
Poraz u ratu s Rimom je imao teške posledice za Seleukidsko carstvo, koje moralo da se trajno odrekne Male Azije, ratne mornarice, a na kraju i s političkom nestabilnošću izazvanim kako smrću Antioha Velikog, tako i zarobljeniptvom prestonaslednika Demetrija u Rimu. S druge strane, Egipat nije bio u stanju da iskoristiti slabost svog suparnika, jer je i sam imao problema sa domorodačkom pobunom koja je savladana tek oko 185. pne.
 
Novi sukob je izbio oko godine [[170. pne.]] kada su Eulaj i Lenej, ministri staratelji maloletnog egipatskog kralja [[Ptolemej VI Filometor|Ptolemeja -{VI}- Filometora]], uzdajući se u rimsku pomoć, objavili rat s ciljem povraćaja Kelesirije, uključujući Judeju. Istovremeno su Ptolemejev brat [[Ptolemej VIII Fiskon|Ptolemej Fiskon]] i sestra [[Kleopatra II|Kleopatra -{II}-]] imenovani suvladarima, radi jačanja nacionalnog jedinstva Egipta. S druge strane je seleukidski kralj Antioh -{IV}- Filopator reagovao brže i 169. pne. je munjevitim pohodom prodro sve do Aleksandrije, zbacio regente i odlučio da Ptolemej -{VI}-, koji mu je bio nećak, ostane jedini vladar. Kada se Antioh iste godine s vojskom povukao kako bi gušio pobunu u Judeji, narod u Aleksandriji je digao ustanak protiv strane vlasti. Ptolemej -{VI}- je ponovno postao suvladar sa Ptolemejem Fiskonom. Godine [[168. pne.]] Antioh je ponovno krenuo u ofenzivu. Osvojio je Kipar, a potom prodro do pred samu Aleksandriju. Ovaj put je Rim poslao pomoć u obliku izaslanika [[Gaj Popilije Lenas|Gaja Popilija Lenasa]]. On je Antiohu postavio ultimatum zatraživši povlačenje iz Egipta i Kipra. Ne želeći sukob s velesilom koja mu je porazila oca, Antioh je odmah pristao na ultimatum, ali je zadržao područja osvojena u petom sirijskom ratu.
Ред 58:
== Literatura ==
{{refbegin|30em}}
* {{Cite book| author = Green, Peter. ''|title=Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenistic Age''. Berkeley:|publisher= University of California Press,.|location=Berkeley {{page|year=1990|isbn=978-0-500-01485-1}}
* {{cite web|url=http://pleiades.stoa.org/places/991407 |title=Places: 991407 (Syria Coele) |last=Bagnall|first=R.|last2=Drinkwater|first=J.|author3=A. Esmonde-Cleary |author4=W. Harris, R. Knapp |last5=Mitchell|first=S.|last6=Parker|first=S.|last7=Wells|first=C.|last8=Wilkes|first=J.|last9=Talbert|first=R.|author10=M. E. Downs |author11=M. Joann McDaniel |author12=B. Z. Lund |author13=T. Elliott |author14=S. Gillies |accessdate=08. 03. 2012<!-- 2:58 pm -->|publisher=Pleiades}}
* {{Cite book|ref=harv|last=Head|first=Barclay Vincent|title=Historia Numorum: A Manual of Greek Numismatics|url=https://books.google.com/books?id=_oFBAAAAYAAJ&pg=PA662|year=1887|page=662|chapter=VII. Coele-Syria}}
Преузето из „https://sr.wikipedia.org/wiki/Sirijski_ratovi”