Ćilimarstvo u Bosni i Hercegovini — разлика између измена
Садржај обрисан Садржај додат
Ред 2:
'''Ćilimarstvo u Bosni i Hercegovini''' prvo kao narodna radinost, a onda i kao zanatska proizvodnja spada u izrazito tkalačko (zanatsko) likovno stvaralaštvo, koje je posebno bilo razvijeno u nekoliko ćilimarskih oblasti i/ili centara od 18. do prve polovine 20. veka. Iako su se ovi centri u Bosni i Hercegovini razlikovali od drugih područja npr. u susednoj Srbiji po razvijenoj i prepoznatljivoj proizvodnji, oni su se i međusobno razlikovali po kompozicijama ukrasa, stilskim obeležjima, koloritu, ornamentima ali i načinu njihove interpretacije. Zajednička osobina svih ovih centara u Bosni i Hercegovini bila je ta što su se ćilimi skoro u svim tim oblastima tkali sa dva lica.
Ćilimarstvo je od njegovog nastanka na prostoru Balkanskog poluostrva predstavljalo najznačajniji segment tekstilnog stvaralaštva kroz nekoliko vekova. U ovom segmentu stvaralaštva posebno mesto imaju Bosanski ćilimi kao važan predstavnik ćilimarstva ovih područja. Bosanski ćilimi su uglavnom crvene pozadine i imaju raznovrsne mustre po sebi. Na krajevima kocke u formi žaba na raznim pozadinama. Ponekad se može naići i na plavu podlogu za bosanske ćilime
== Opšte informacije ==
Ред 8:
Začetak ćilimarstva u Bosni i Hercegovini mnogi vide još u davnim vremanima, kada je počelo pripipitomljavanje ovaca i koza i gajenja pamuka, izvora sirovina za njegov razvoj. Zato se smatra da tkanje nisu proširili sedelački neolitski ratari, nego nomadi ili preciznije kazano pastiri, koji su verovatno sa Bliskog istoka, zajedno sa ovcama i kozama doneli tradiciju tkanja ćilima na Balkansko poluostrvo. O tome doduše direktnih dokaza nema, ali postoje posredni dokazi sa prikazima stilizovanih tkačkih proizvoda na frizovima tračkih posmrtnih maski i stereobatima grčkih hramova.
Time se donekle pobija ideja da su na Balkansko poluostrvo, tkalački zanat doneli Turci, iako je istoričar Hamdija Kreševljaković (1888-1959) utvrdio je da su termin ćilim u mnoge krajeve Balkanskog poluostrva donele Osmanlije. Vezu sa Turcima spaja jedino priča o Ćiprovcima, najvećem hrišćanskom gradu na Staroj planini, u kome su se Južni Sloveni naselili u 7. veku. Od 9. veka do 1373. godine oblast je bila u sastavu srednjovekovne Bugarske. Krajem 14. veka oblast Dimova je pala pod petovekovnu vlast Osmanlija. koji je od početka turskog ropstva svoje bogatsvo dugovao rudarstvu, zlatarskom zanatu i ćilimarstvu, ali u njemu Turci nisu bili nosioci ćilimarstva, nego njegovim sponzori. Nakon ustanak ćiprovačkih vlastelina, 1689. grad je zadesila zla sudbina, poznata kao "Ćiprovačka katastrofa" u 17. veku. Od grada, po ekonomskoj moći, ravnog Beogradu, Nišu ili Vidinu, za manje od mesec dana nije ostao ni kamen na kamenu. Preživelo stanovništvo su se masovno raselilo po Vlaškoj, Ugarskoj, Austriji i Hrvatskoj. Raspd Ćiprovca uticao je na to da se središte ćilimarstva preseli sa Bugarske na Srpsku stranu Stare planine prvo u podstaroplaninsku pirotsku kotlinu i grad Pirot, u kome će ćilimarstvo postati umetnički najsvaršeniji oblik zanatstva u ovom delu Balkanskog polustrva, a potom i u ostale delove Balkanskog poluostrva.
Po uzoru na pirotski kraj uspostavila se i ćilmarske proizvodnje u Sjenici i Novom Pazaru kao i u mnogim mestima u Bosni, poput Gacka, Foče i Sarajeva
Kada je nastupio Veliki rat, ćilimarstvo nije zamrlo, jer se ćilimima otkupljivao život. Iako je mir između dva svetska rata ponovo obnovio zadrugarstvo, istovremena industalizacija je ispraznila sela, uvela novu - merino rasu ovce i pokušala da od ćilimarskog zanata napravi industriju. Time je industrijska proizvodnja uspela gotovo da zatre klasičan ćilimarski zanat i kvalitet izatka ih ćilima. Jer, ćilimarstvo nije i nikada neće biti industrija već individualan zanat, koji se prepletao ponekad i sa narodnom umetnošću.
U Zemaljskom muzeju BiH sačuvana je zbirka koja broji preko stotinu uzoraka bosanskih ćilima. To je jedna od rietkih zbirki ćilima koja postoji u Bosni i Hercegovini.
=== Ćilimarski centar u BiH ===
[[Датотека:Bascarsija Market Sarajevo.jpg|250px|мини|Motivi na bosanskom ćilimu]]
Линија 27 ⟶ 32:
Za izradu ćilima koristila se vuna domaće ovce, a za bojenje uglavnom biljni sastojci. Od ukrasa uglavnom se koristila prava, cik-cak linija, trougao, romb, takođe i motivi iz flore i faune, rađeni veoma stilizovano.
Za izradu kvalitetnog bosanskog ćilima (dva puta tri metra) potrebno je između mesec i mesec i po intenzivnog rada izuzetno vešte tkalje.
== Izgled ==
Bosansko ćilimarstvo ima više ornamentalnih stilizacija srodnih sa pirotskim ćilimima, ali za razliku od pirotskih ovi ćilimi su nešto grublje pređe. Motivi bosanskih ćilima neretko su odraz života ovdašnjeg naroda. Šaranju ćilima davao se veliki značaj.<ref>{{Cite web|url=https://index.ba/cilimarstvo-u-bih-zbirka-od-preko-stotinu-uzoraka-bosanskih-cilima-u-zemaljskom-muzeju-bih/|title=Ćilimarstvo u BiH: Zbirka od preko stotinu uzoraka bosanskih ćilima u Zemaljskom muzeju BiH|last=|first=|date=21. 6. 2020|website=Index.ba|language=bs|archive-url=|archive-date=|url-status=live|access-date=13. 12. 2020}}</ref>
Najobičnije bosanski ćilimi su crvene pozadine i imaju raznovrsne mustre po sebi. A na krajevima kocke u formi žaba na raznim pozadinama. Prisutna je i plava podloga za bosanske ćilime.
| |||