Ćilimarstvo u Bosni i Hercegovini — разлика између измена
Садржај обрисан Садржај додат
Ред 26:
Time se donekle pobija ideja da su na Balkansko poluostrvo, tkalački zanat donele Osmanlije, iako je istoričar Hamdija Kreševljaković (1888-1959) utvrdio je da su termin ćilim u mnoge krajeve Balkanskog poluostrva donele Osmanlije. Vezu sa Turcima spaja jedino priča o Ćiprovcima, najvećem hrišćanskom gradu na Staroj planini, u kome su se Južni Sloveni naselili u 7. veku. Od 9. veka do 1373. godine oblast je bila u sastavu srednjovekovne Bugarske. Krajem 14. veka oblast Dimova je pala pod petovekovnu vlast Osmanlija. koji je od početka turskog ropstva svoje bogatsvo dugovao rudarstvu, zlatarskom zanatu i ćilimarstvu, ali u njemu Turci nisu bili nosioci ćilimarstva, nego njegovim sponzori. Nakon ustanak ćiprovačkih vlastelina, 1689. grad je zadesila zla sudbina, poznata kao "Ćiprovačka katastrofa" u 17. veku. Od grada, po ekonomskoj moći, ravnog Beogradu, Nišu ili Vidinu, za manje od mesec dana nije ostao ni kamen na kamenu. Preživelo stanovništvo su se masovno raselilo po Vlaškoj, Ugarskoj, Austriji i Hrvatskoj. Raspd Ćiprovca uticao je na to da se središte ćilimarstva preseli sa Bugarske na Srpsku stranu Stare planine prvo u podstaroplaninsku pirotsku kotlinu i grad Pirot, u kome će ćilimarstvo postati umetnički najsvaršeniji oblik zanatstva u ovom delu Balkanskog polustrva, a potom i u ostale delove Balkanskog poluostrva, uključujući i Bosnu.
Po uzoru na pirotski kraj uspostavila se paralelnoi ćilmarske proizvodnje u Sjenici i Novom Pazaru kao i u mnogim mestima u Bosni, poput Gacka, Foče i Sarajeva.
Prvi poznati ćilimarski centri na prostoru današnje Bosne i Hercegovine nalazili su se u Bosanskom Petrovcu, Rogatici, Bjelaju, Gacku i Glamoču. Pored proizvodnih u Sarajevu, Zenici i Banja Luci se pojavljuju trgovački centri u kojima su se mogle kupiti sve vrste ćilima proizvedenih na prostorima Bosne i Hercegovine, ali i onih koji su uvezeni iz raznih dielova Osmanskog carstva. Ćilime su također prodavali i trgovački putnici, širom Evrope, pa su ćilimi iz Bosne i Hercegovine stigli do mnogih krajeva izvan prostora na kome su nastali. Među prvim uzorcima bio je ćilim iz Prozora iz prve polovine 19. veka“Petrovačka zilija” (zapadna Bosna), “Beogradsko kolo” (istočna Bosna), “Ćilim na kola s patkama u ćenaru” (okolica Ćelebića i Konjica), sve su ovo nazivi za isti uzorak u kućnom ćilimarstvu za čiju je izradu poslužio ćilim orijentalnog porekla.<ref>{{Cite web|url=https://bosnae.info/index.php/otvaranje-prvih-tkaonica-cilima-u-bosni-hercegovini-zlatna-era-bosanskog-cilima|title=Otvaranje prvih tkaonica ćilima u Bosni i Hercegovini - zlatna era bosanskog ćilima|last=|first=|date=11. 2. 2019|website=BOSNAE|language=bs|archive-url=|archive-date=|url-status=live|access-date=19. 12. 2020}}</ref>
Kada je nastupio Veliki rat, ćilimarstvo nije zamrlo, jer se ćilimima otkupljivao život od okupatora. Iako je mir između dva svetska rata ponovo obnovio zadrugarstvo, istovremena industalizacija je ispraznila sela, uvela novu - merino rasu ovce i pokušala da od ćilimarskog zanata napravi industriju. Time je industrijska proizvodnja uspela gotovo da zatre klasičan ćilimarski zanat i kvalitet izatka ih ćilima. Jer, ćilimarstvo nije i nikada neće biti industrija već individualan zanat, koji se prepletao ponekad i sa narodnom umetnošću.
| |||