Википедија

Prenaseljenost

Prenaseljenost u najširem smislu označava generalno neželjene prilike gde broj određenih organizama premašuje sposobnost određenog habitata da im podrži život. U svom užem smislu se pod time često podrazumeva odnos između ljudske populacije i njene životne okoline; pri tome se može pod „okolinom” može podrazumevati i cela Zemlja, ali i manje geografske celine, kao što su zemlje, regije, gradovi i naselja.[1] Do prenaseljenosti može doći zbog povećanja stope rađanja, smanjenja stope smrtnosti, povećanja doseljavanja, neodrživog bioma te trošenja resursa. Do prenoseljenosti može doći čak i u inače retko naseljenim područjima ako ona imaju ograničenu ili nikakvu sposobnost održavanja života (npr. pustinja).

Grafikon ljudske populacije od 10.000 pne do 2000 godine. Prikazan je eksponencijalni rast svetske populacije do koga je došlo od kraja sedamnaestog veka.
Svetska populacija

Većina istoričara i demografa smatra kako je stanovništvo sveta u stalnom porastu od završetka epidemije Crne smrti oko 1400. godine, iako je najznačajniji i najprimetniji porast zabeležen u posljednjih 50 godina, uglavnom zahvaljujući napretku medicine kao i produktivnosti poljoprivrede. Od 1980-ih se stopa rasta stanovništva počela generalno smanjivati, iako u tome postoje značajne regionalne razlike, pri čemu je visoke stope zadržala subsaharska Afrika. Prema Birou za popis stanovništva na svetu danas ima oko 7,06 milijardi,[2] a prema agencijama UN oko 7 milijardi stanovnika.[3] Većina današnjih procena drži da Zemlja kao planeta ima kapacitet za između 4 i 16 milijardi stanovnika, pa je, prema nekim kriterijama, već sada prenaseljena.

Uz prenaseljenost se u današnje vreme često povezuju problemi vezani uz zagađenje i njene dugoročne posledice kao što su globalno zatopljenje, ali i povećana potražnja za resursima kao što su hrana i pitka voda, iscrpljivanje izvora fosilnih goriva te nedostatkom tih resursa izazvano siromaštvo i pad životnog standarda. U nastojanju da spreče negativne posledice prenaseljenosti, neke od zemalja su uvodile, ponekad i drastične mere, od kojih se najviše ističe NR Kina sa svojom politikom jednog deteta.

Kontroverznija definicija prenaseljenosti, koju zagovara Pol Erlih, situacija je u kojoj je stanovništvo u procesu iscrpljivanja neobnovljivih resursa. Prema ovoj definiciji, promene u načinu života mogu uzrokovati da prenaseljeno područje više ne bude prenaseljeno bez ikakvog smanjenja broja stanovništva, ili obrnuto.[4][5][6] Naučnici sugerišu da je ukupni uticaj ljudi na životnu sredinu, usled prenaseljenosti, prekomerne potrošnje, zagađenja i širenja tehnologije, gurnuo planetu u novu geološku epohu poznatu kao antropocen.[7][8][9]

Trenutna dinamika stanovništva i uzroci za zabrinutost уреди

Prema podacima iz septembra 2019. godine ljudska svetska populacija procenjuje se na 7,731 milijardi.[10] Broj stanovnika je bio 7,622 milijardi 14. maja 2018. godine, a prema proračunu Biro za popis stanovništva Sjedinjenih Država 7,473 milijarde istog datuma,[2] dok su Ujedinjene nacije navodile preko 7 milijardi.[3][11][12] Većina savremenih procena nosivosti Zemlje u postojećim uslovima je između 4 i 16 milijardi. U zavisnosti od toga koja se procena koristi, do prekomerne populacije ljudi je već došlo ili to možda još nije slučaj. Ipak, brzi nedavni porast ljudske populacije izazvao je zabrinutost. Očekuje se da će broj stanovnika dostići između 8 i 10,5 milijardi između 2040.[13][14] i 2050. godine.[15] Tokom 2017. godine, Ujedinjene nacije su povećale projekcije srednje varijante na 9,8 milijardi za 2050. godinu i 11,2 milijarde za 2100. godinu.[16]

Kako je naglasio Hans Rosling, kritični faktor je da stanovništvo ne „samo raste”, već da je odnos rasta dostigao svoj vrhunac i ukupno stanovništvo sada raste mnogo sporije.[17] Populaciona prognoza UN za 2017. godinu predviđala je da je na globalnom nivou dosegnut „skoro kraj visoke plodnosti”, te da će do 2030. godine preko ⅔ svetskog stanovništva živeti u zemljama sa plodnošću ispod nivoa zamene,[18] kao i da će se ukupna svetska populacija stabilizovati na između 10-12 milijardi ljudi do 2100. godine.[19] Brz porast svetske populacije u poslednja tri veka izazvao je zabrinutost da planeta možda neće biti u stanju da održi budući ili čak sadašnji broj svojih stanovnika. Izjava IAP panela o rastu stanovništva, iz oko 1994. godine, navela je da se mnogi problemi zaštite životne sredine, poput povećanja nivoa atmosferskog ugljen-dioksida, globalnog zagrevanja i zagađenja, pogoršavaju ekspanzijom stanovništva.[20]

Ostali problemi povezani sa prenaseljenošću uključuju povećanu potražnju za resursima kao što su pitka voda i hrana, izgladnjivanje i neuhranjenost, potrošnja prirodnih resursa (poput fosilnih goriva) brže od stope regeneracije i pogoršanje životnih uslova. Bogate, ali gusto naseljene teritorije poput Britanije, oslanjaju se na uvoz hrane iz inostranstva.[21] To se oštro osetilo tokom svetskih ratova kada je, uprkos inicijativama za efikasnošću hrane poput „vrtova pobede” i normiranja obroka, Britanija morala da se bori za obezbeđivanje uvoznih ruta. Međutim, mnogi smatraju da otpad i prekomerna potrošnja, posebno bogatih zemalja, više opterećuju okolinu nego sama prenaseljenost.[22]

 
Mapa populacione gustine po zemlji, po kvadratnom kilometru. (Pogledajte spisak država po gustini naseljenosti.)

Reference уреди

  1. ^ "Global food crisis looms as climate change and population growth strip fertile land Архивирано 2016-04-29 на сајту Wayback Machine". Guardian.co.uk (2007-08-31).
  2. ^ а б „U.S. and World Population Clock”. Приступљено 5. 3. 2016. 
  3. ^ а б „Population seven billion: UN sets out challenges”. BBC. 26. 10. 2011. Приступљено 27. 10. 2011. 
  4. ^ Ehrlich, Paul R. Ehrlich & Anne H. (1990). The population explosion. London: Hutchinson. стр. 39—40. ISBN 978-0091745516. Приступљено 20. 7. 2014. „When is an area overpopulated? When its population cannot be maintained without rapidly depleting nonrenewable resources [39] (or converting renewable resources into nonrenewable ones) and without decreasing the capacity of the environment to support the population. In short, if the long-term carrying capacity of an area is clearly being degraded by its current human occupants, that area is overpopulated.” 
  5. ^ Ehrlich, Paul R; Ehrlich, Anne H (2004), One with Nineveh: Politics, Consumption, and the Human Future, Island Press/Shearwater Books, стр. 76—180, 256 
  6. ^ Ehrlich, Paul R; Ehrlich, Anne H (1991), Healing the Planet: Strategies for Resolving the Environmental Crisis, Addison-Wesley Books, стр. 6—8, 12, 75, 96, 241 
  7. ^ „Coping with the Anthropocene”. Phys.org. 17. 3. 2015. Приступљено 23. 1. 2017. 
  8. ^ Vaughan, Adam (7. 1. 2016). „Human impact has pushed Earth into the Anthropocene, scientists say”. The Guardian. Приступљено 23. 1. 2017. 
  9. ^ Dimick, Dennis (21. 9. 2014). „As World's Population Booms, Will Its Resources Be Enough for Us?”. National Geographic. Приступљено 23. 1. 2017. 
  10. ^ „World Population Clock: 7.7 Billion People (2019) - Worldometers”. www.worldometers.info (на језику: енглески). Приступљено 28. 6. 2019. 
  11. ^ Coleman, Jasmine (31. 10. 2011). „World's 'seven billionth baby' is born”. The Guardian. London. Приступљено 31. 10. 2011. 
  12. ^ „7 billion people is a 'serious challenge'”. 
  13. ^ „World Population Clock – Worldometers”. Worldometers.info. Приступљено 1. 8. 2010. 
  14. ^ „International Data Base (IDB) – World Population”. Census.gov. 28. 6. 2010. Архивирано из оригинала 7. 7. 2010. г. Приступљено 1. 8. 2010. 
  15. ^ „World Population Prospects:The 2008 Revision” (PDF). Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat. jun 2009. 
  16. ^ „World population projected to reach 9.8 billion in 2050, and 11.2 billion in 2100”. Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat. jun 2017. 
  17. ^ Rosling, Hans (2018). Factfulness: Ten Reasons We're Wrong About the World – and Why Things Are Better Than You Think. Sceptre. ISBN 9781473637467. 
  18. ^ „The end of high fertility is near” (PDF). population.un.org. Приступљено 9. 12. 2018. 
  19. ^ „World Population Prospects” (PDF). population.un.org. Приступљено 9. 12. 2018. 
  20. ^ „joint statement by fifty-eight of the world's scientific academies”. Архивирано из оригинала 10. 2. 2010. г. 
  21. ^ Wright, Oliver. „Britain's food self-sufficiency at risk from reliance on overseas imports of fruit and vegetables that could be produced at home”. independent.co.uk. Приступљено 11. 7. 2014. 
  22. ^ Fred Pearce (13. 4. 2009). „Consumption Dwarfs Population as Main Environmental Threat”. Yale University. Приступљено 12. 11. 2012. 

Literatura уреди

Spoljašnje veze уреди

 
Prenaseljenost na Vikimedijinoj ostavi.
Spoljašnji video-zapis
  Sir David Attenborough on Overpopulation на сајту YouTube
Преузето из „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Prenaseljenost&oldid=27675856”