Radio Slobodna Evropa
Radio Slobodna Evropa (službeno Radio Slobodna Evropa / Radio Sloboda, engl. Radio Free Europe / Radio Liberty; skraćeno RFE/RL) radiodifuzijska je organizacija koju je 1950. osnovala vlada Sjedinjenih Američkih Država radi propagande vlastitog društva, odnosno deklarativno — da pruži informacije i politički komentar ljudima iz komunističke Istočne Evrope i Sovjetskog Saveza, kojima je to bilo uskraćeno zbog nepostojanja nepristrasnih medija u sopstvenim zemljama.[1]
| Radio Slobodna Evropa Radio Liberti | |
|---|---|
 | |
| Tip | privatna neprofitna korporacija |
| Dostupnost | Evropa Bliski Istok Zapadna Azija |
| Slogan | Slobodni mediji u neslobodnim društvima |
| Prihod | 108.414.000 dolara (2016) |
| Sjedište | Prag |
| Ključni ljudi | Tomas Kent Kenet Vajnstajn |
| Datum pokretanja | 4. jul 1950. god.[1] |
| Veb-sajt | www |
| Jezik | engleski |
Procjenjuje se da je programe Radija Slobodna Evropa sa vijestima iz cijelog svijeta, ali i iz njihovih sopstvenih zemalja, slušalo 35 miliona ljudi.[1] Smatra se da je Radio Slobodna Evropa zbog svojih uglavnom uspješnih napora da nadmudri istočnoevropske cenzore i svaki dan dopre do svojih slušalaca djelimično zaslužna za propast socijalističkih režima u cijeloj Istočnoj Evropi.[1]
Istorija уреди
Radio Slobodna Evropa počeo je emitovati program 4. jula 1950. za Čehoslovačku iz sjedišta u Minhenu (Zapadna Njemačka).[1] Uskoro je emitovao na 15 jezika zemalja pod sovjetskim uticajem. Stanicu je finansirao Američki Kongres preko Centralne obavještajne agencije (CIA). Ovaj podatak je držan u strogoj tajnosti sve do kraja 1960-ih, zbog straha od sovjetske odmazde.[1]
CIA je završila svoj angažman sa finansiranjem i poslovanjem Radija Slobodna Evropa 1971, pa je kontrola prebačena na Odbor za međunarodnu radiodifuziju (engl. Board for International Broadcasting) kog imenuje predsjednik Sjedinjenih Američkih Država.
Radio Slobodna Evropa se 1976. spojio sa sličnom radijskom organizacijom — Radio Sloboda ili Radio Liberti, tako da se od tada zove Radio Slobodna Evropa / Radio Sloboda ili Radio Slobodna Evropa / Radio Liberti. I pored toga što je formalno prestala upletenost Centralne obavještajne agencije u poslovanje radija, Sovjetski Savez je nastavio sa pokušajima da omete rad stanice sve do 1988. godine.[1]
Zapravo, sve vrijeme Hladnog rata socijalističke države su pokušavale na sve moguće načine spriječiti emitovanje RFE/RL, blokiranjem radio-signala ili emitovanjem smetnji na istoj frekvenciji.
Pored ovoga, neki novinari RFE/RL umrli pod nerazjašnjenim okolnostima, a najpoznatiji takav slučaj bila je smrt bugarskog novinara Georgija Markova u Londonu 1978, nakon što je navodno uboden kišobranom u nogu, otrovnim ricinom. Još veći incident dogodio se 1981. u Minhenu, kad je bombama napadnuto sjedište RFE/RL; vjeruje se da je taj napad organizovao slavni venecuelanski terorista Ilič Ramirez Sančez (Karlos) a finansirala Vlada SR Rumunije.[1]
Nakon formalnog završetka Hladnog rata 1989, promijenila se pozicija i uloga RFE/RL, jer mu je dopušten rad u većini država za koje je emitovao program, osim Bjelorusije, Turkmenistana, Tadžikistana i Irana.
Redakcija se 1995. preselila u Prag, u skladu sa promjenom granica i američkim fokusom prema Bliskom istoku 1990-ih; 1998. je pokrenut program za slušaoce u Iraku i Iranu.[1]
Početkom 21. vijeka, RFE/RL je otvorio svoje urede po cijeloj Istočnoj Evropi, po bivšim sovjetskim republikama i na Bliskom istoku. Pored radijskih emisija, počeo je da emituje i televizijski program i vijesti na internetu u 20 zemalja, na oko 30 različitih jezika, uključujući i manje poznate (kao što su baškirski, čerkeski, tatarski, čečenski i sl., uglavnom na jezicima koji se govore u Ruskoj Federaciji).
Danas više uopšte ne emituje programe na engleskom jeziku, a 19 jezika na kojima emituje pripada muslimanskim zajednicama — od Kosova na Balkanu do Pakistana u Južnoj Aziji. Nakon pauze od preko jedne decenije, RFE/RL je 2002. ponovno pokrenuo emisije na dariju i paštuju za Avganistan.[1]
Od 2010. RFE/RL emituje program na različitim paštu dijalektima plemena duž avganistansko-pakistanske granice. Deklarativno, pružanjem svojih usluga, RFE/RL želi pomoći zemljama u tranziciji da razviju svoja civilna društva (uključujući medije) i zaštite se od povratka totalitarne vladavine.[1]
Balkanska redakcija уреди
Uredništvo redakcije za zemlje bivše Jugoslavije, koje još nisu ušle u zapadne asocijacije, ima sjedište u Pragu i dopisništva u Beogradu, Sarajevu, Podgorici, Prištini i Skoplju.
Oni sami ciljeve svog programa objašnjavaju sljedećim riječima:
Misija Radija Slobodna Evropa / Radija Liberti je da širenjem informacija i ideja promoviše demokratske vrijednosti i institucije. [...] Stabilnost — zasnovana na demokratiji i slobodnom tržištu — širom ovog regiona je ključna za ostvarenje globalnog mira.[2]
U redakciji Radija Slobodna Evropa radio je i Grga Zlatoper, između 1950. i 1954. godine.[3]
Literatura уреди
- Cummings, Richard (2008). „The Ether War: Hostile Intelligence Activities Directed Against Radio Free Europe, Radio Liberty, and the Émigré Community in Munich during the Cold War”. Journal of Transatlantic Studies. 6 (2).
- Holt, Robert T. (1958). Radio Free Europe. University of Minnesota Press.
- Johnson, Ian (2010). A Mosque in Munich. Houghton Mifflin Harcourt.
- Johnson, A. Ross; Parta, R. Eugene; ur. (2010). Cold War Broadcasting: Impact on the Soviet Union and Eastern Europe. Budapest: Central European University Press.
- Machcewicz, Paweł (2015). Poland's War on Radio Free Europe, 1950–1989. prevodilac: Latynski, Maya. Cold War International History Project Series. Stanford University Press. str. 456. online review
- Mickelson, Sig (1983). America's Other Voice: the Story of Radio Free Europe and Radio Liberty. New York: Praeger Publishers.
- Mikkonen, Simo (2010). „Stealing The Monopoly Of Knowledge?: Soviet Reactions To U.S. Cold War Broadcasting”. Kritika: Explorations In Russian & Eurasian History.
- Molnár, József (2006). A Szabad Európa Rádió a forradalom napjaiban – Autobiography. ISBN 963-9592-10-2.
- Puddington, Arch (2003). Broadcasting Freedom: The Cold War Triumph of Radio Free Europe and Radio Liberty. Lexington: University Press of Kentucky.
- Sosin, Gene (1999). Sparks of Liberty: An Insider's Memoir of Radio Liberty. University Park: Pennsylvania State University Press.
- Urban, George R. (1997). Radio Free Europe and the pursuit of democracy: My war within the cold war. Yale University Press. /bio direktor RFE tokom 1980-ih/
Reference уреди
- ^ а б в г д ђ е ж з и ј „Radio Free Europe”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 15. 5. 2017.
- ^ „O Nama”. RFE/RL. Архивирано из оригинала 5. 3. 2016. г. Приступљено 15. 5. 2017. „Misija Radija Slobodna Evropa/Radio Liberty je da širenjem informacija i ideja promovira demokratske vrijednosti i institucije.« • »Stabilnost – zasnovana na demokraciji i slobodnom tržištu – širom ovog regiona je ključna za ostvarenje globalnog mira.”
- ^ „Grga Zlatoper”. Croatian World Network. Pristupljeno 15. 5. 2017. »ZLATOPER, GRGA – Voice of America: Grga Zlatoper was born September 25, 1910 in Kistanje, Dalmatia, Croatia. Education included Gymnasium, Sibenik, Croatia, Graduated, 1928; 1928–1932 University of Zagreb, M.A., Croatian Literature and Language. 1932; 1934–1936 Graduate School, Instuctor for Physical Education, Warsaw, Poland, M.A., 1936. Professional experience as Political Commentator for Voice of America, VOA-USIA (U.S. Information Agency) Independence Ave. Washington, D.C; 1936–39 Foreign Correspondent for "Politika" Belgrade, in Warsaw, Poland; 1939–41 Foreign Correspondent for "Politika" – Rome, Italy. Broadcasting; Political Commentator: 1941–46 British Broadcasting Corp. – London; 1950–54 Radio Free Europe – New York. 1955 Voice of America – Washington, D.C.«
