Википедија

Istorija Etiopije

(преусмерено са Antička Etiopija)

Članak pokriva praistoriju i istoriju Etiopije od njenog nastanka kao carstva pod Aksumima do njenog trenutnog oblika kao Savezne Demokratske Republike Etiopije, kao i istoriju drugih područja u današnjoj Etiopiji, poput Afarskog trougla. Etiopsko carstvo (Abisinija) prvo su osnovali Etiopljani na Etiopskoj visoravni. Zbog migracije i imperijalne ekspanzije, ono je preraslo u brojne druge prvenstveno afroazijske zajednice, uključujući Oromo, Amharce, Somalce, Tigrejce, Afarce, Sidame, Gurage, Agaue i Harare, između ostalih.

Jedno od najranijih kraljevstava koja su došla na vlast na ovoj teritoriji bilo je kraljevstvo Damot u 10. veku p. n. e., koje je osnovalo svoj glavni grad u Jehi. U prvom veku nove ere, Aksumitsko kraljevstvo se učvrstilo u Tigrajskoj oblasti sa glavnim gradom u Aksumu i preraslo u veliku silu na Crvenom moru, pokorilo je Jemen i Meroz i prešlo u hrišćanstvo početkom četvrtog veka. Aksumitsko carstvo je propalo s porastom islama na arapskom poluostrvu, koje je polako odstupilo od trgovine sa hrišćanskim Aksumom, te je on vremenom je postao izolovan, došlo je do pada privre i Aksumske komercijalne dominacije nad regionom.[1] Aksumiti su ustupili mesto dinastiji Zagaj, koja je osnovala novu prestonicu na Lalibeli, pre nego što je u 13. veku ustupila mesto Solomonskoj dinastiji. Tokom ranog solomonskog perioda Etiopija je prošla kroz vojne reforme i carsku ekspanziju zbog čega je dominirala Afričkim rogom. U ovo vreme stigli su i portugalski misionari.

Godine 1529, osvajanje Abisinije (Futuh al-Habaš) od strane osmanskog savezničkog muslimanskog Adal sultanata opustošilo je visoravan, i odvraćeni su samo portugalskom intervencijom. Kako su zaraćene strane bile oslabljene ratom, Oromo narod je bio u stanju da se proširi u visoravan, osvojivši ostatke Adal sultanata i da prodre duboko na sever. Portugalsko prisustvo se takođe povećalo, dok su Osmanlije počele da prodiru u sadašnju Eritreju, stvarajući Habeš ajalet. Portugalci su u Etiopiju doveli moderno oružje i baroknu arhitekturu, a 1622. godine su cara Susenjosa I konvertovali u katolicizam, pokrenuvši građanski rat koji je završio njegovom abdikacijom i proterivanjem svih katolika iz Etiopije. Novi glavni grad osnovan je u Gondaru 1632. godine, i usledio je period mira i prosperiteta sve dok zemlju nisu razoli vojni diktatori u 18. veku tokom Epohe prinčeva.

Etiopija je ponovno ujedinjena 1855. godine pod Tevodrosom II, čime počinje moderna istorija Etiopije. Njegovu vladavinu pratio je Johannes IV koji je ubijen u akciji 1889. Pod Menelikom II Etiopija je započela transformaciju u dobro organizovan tehnološki napredak i strukturu kakvu država sada ima. Etiopija se takođe proširila na jug i istok, osvajanjem zapadnog Oroma (danas Šoan Oroma), Sidama, Guraga, Volajta i drugih grupa, što je rezultiralo granicama moderne Etiopije. Etiopija se oduprla italijanskoj invaziji 1896. godine, te su je evropske sile priznale kao legitimnu državu. Do ubrzane modernizacije je došlo pod Menelikom II i Hajlom Selasijom. Italija je pokrenula drugu invaziju 1935. godine. Tokom 1935—1941. Etiopija je bila pod italijanskom okupacijom. Zajednička snage Britanaca i etiopskih pobunjenika uspele su da oteraju Italijane iz zemlje 1941. godine, a na presto je vraćen Hajle Selasije. Etiopija i Eritreja su se ujedinile u federaciju, ali kada je Hajle Selasije 1961. godine okončao federaciju i Eritreju učinio provincijom Etiopije, izbio je 30-godišnji Eritrejski rat za nezavisnost. Eritreja je ponovo stekla nezavisnost nakon referenduma 1993. godine.

Hajle Selasije je svrgnut 1974. godine i na vlast je došao vojni Derg režim. Godine 1977. je zemlju napala Somalija, pokušavajući da anektira oblast Ogaden, ali su napad odbile etiopske, sovjetske i kubanske snage. Tokom 1977. i 1978. godini, vlada je mučila ili ubila stotine hiljada osumnjičenih neprijatelja u Crvenom teroru. Etiopija je 1984. godine doživela glad, kojom je usmrćeno milion ljudi, i vođen je građanski rat, koji je rezultirao padom Derga 1991. godine. To je rezultiralo osnivanjem Savezne demokratske republike pod Melesom Zenavijem. Etiopija ostaje osiromašena, ali je njena ekonomija postala jedna od najbrže rastućih na svetu.[2]

Etimologija уреди

Drevni grčki istoričari kao što su Herodot i Diodor Sikulski koristili su reč Etiopija (Αἰθιοπία) u odnosu na narode koji žive neposredno na jugu starog Egipta, tačnije, oblast koja je sada poznata kao drevno kraljevstvo Kuš, sada deo današnje Nubije u Egiptu i Sudanu i uopšte u celoj Podsaharskoj Africi. Ime Etiopija potiče od starogrčke reči „Aethiops” (izgoreli izgled).[3]

U drevnim vremenima, naziv Etiopija se prvenstveno koristio u odnosu na današnju naciju Sudan, koja se nalazi u dolini Gornjeg Nila i locirana je južno od Egipta, koja se takođe naziva Kuš, a zatim sekundarno u odnosu na Podsaharsku Afriku u opšte.[4][5][6][7][8][9][10][11][12] Pominjanje Kraljevstva Aksum (označenog kao Etiopija) datira samo iz prve polovine 4. veka, nakon invazije Aksumitskog carstva na Kuš u Sudanu u 4. veku. Stariji natpis Ezane Habašata (izvor za „Abisinija”) u gizu, južnoarapskom pismu, tada je preveden na grčki kao „Etiopija”.

Antika уреди

Hipoteza o zemlji Punt уреди

Glavni članak: Punt
 
Lokacija zemlje Punt, pod uticajem Egipćana.

Pretpostavlja se da je Punt bio kraljevstvo na Rogu Afrike, na osnovu arheoloških nalaza egipatskih mumificiranih pavijana u današnjoj Etiopiji,[13] i pećina u Somalilendu koje datiraju otprilike iz vremena Punta. Egipatski trgovci od oko 3000 godina pre nove ere nazivaju zemlje južno od Nubije ili Kuša Punt i Jam. Drevni Egipćani su posedovali smirnu (pronađenu u Puntu), što Ričard Pankherst tumači da ukazuje da je trgovina između dve zemlje postojala od početka Starog Egipta. Faraonski zapisi ukazuju na ovo posedovanje smirne još tokom Prve i Druge dinastije (3100—2888. p. n. e.), koja je takođe bila cenjen proizvod regiona Roga Afrike; natpisi i slikovni reljefi ukazuju i na slonovače, kožu pantera i drugih životinja, stabla smirne i nojevo perje iz afričkog obalskog pojasa; a u Četvrtoj egipatskoj dinastiji (2789—2767. p. n. e.) pominje se Puntit koji je bio u službi Keopsovog sina, graditelja Velike piramide.[14] Dž. H. Brestid je pretpostavio da je ovaj rani trgovinski odnos mogao biti ostvaren kopnenom trgovinom niz Nil i njegove pritoke (tj. Plavi Nil i Atbara). Grčki istoričar i geograf Agatarhid je dokumentovao pomorstvo među ranim Egipćanima: „Tokom prosperitetnog perioda Starog kraljevstva, između 30. i 25. veka pre nove ere, rečne rute su održavani u redu, a egipatski brodovi su plovili Crvenim morem sve do zemlje smirne.”[15]

Prvo poznato putovanje do Punta dogodilo se u 25. veku pre nove ere pod vladavinom faraona Sahure. Najpoznatija ekspedicija na Punt, međutim, dolazi za vreme vladavine kraljice Hatšepsut verovatno oko 1495. p. n. e., pošto je ekspedicija zabeležena na detaljnim reljefima na hramu Deir el-Bahri u Tebi. Natpisi prikazuju trgovačku grupu koja vraća stabla smirne, vreće smirne, slonove kljove, tamjan, zlato, razno fragmentirano drvo i egzotične životinje. Detaljne informacije o ova dva naroda su retke, a postoji mnogo teorija o njihovoj lokaciji i etničkom odnosu njihovih ljudi. Egipćani su zemlju Punt ponekad nazivali „Božja zemlja”, zbog „velikih količina zlata, slonovače i smirne koje su se lako mogle nabaviti”.[16]

Dokazi o Nakadanskim kontaktima uključuju opsidijan iz Etiopije i Egejskog mora. Iako se ne zna mnogo, vrlo je verovatno da je Punt pao zbog etničkih tenzija između Somalijaca i Etiopljana, podelivši se u 2 različita kraljevstva, Makrobiju i Damot oko 1. milenijuma pre nove ere.[17]

Vidi još уреди

Reference уреди

  1. ^ „Ethiopian History”. Приступљено 2. 7. 2019. 
  2. ^ „Ethiopia: One of the world's fastest growing economies”. BBC News. 15. 11. 2011. 
  3. ^ Ancient Kush or „Ethiopia”
  4. ^ Richard Lobban, Historical Dictionary of Ancient and Medieval Nubia, Scarecrow Press, 2004. p.1—1i
  5. ^ David M. Goldenberg, The Curse of Ham: Race and Slavery in Early Judaism, Christianity, and Islam, p. 18.
  6. ^ Noah Webster, The Holy Bible: Containing the Old and New Testaments, in the Common Version, p. xiv
  7. ^ Reilly, W. (1908). Cush. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Retrieved April 19, 2012, from New Advent: http://www.newadvent.org/cathen/04575c.htm
  8. ^ Rodney Steven Sadler, Can a Cushite Change His Skin?: An Examination of Race, Ethnicity, And Othering in the Hebrew Bible.
  9. ^ „Strong's Hebrew: 3568. כּוּשׁ (Kuwsh) -- Cush”. 
  10. ^ Green, Elliott A. „The Queen of Sheba: A Queen of Egypt and Ethiopia?” (PDF). jbq.jewishbible.org. Приступљено 2017-06-04. 
  11. ^ ETHIOPIA
  12. ^ CUSH.
  13. ^ „Mummified baboons shine new light on the lost land of Punt”. 
  14. ^ Richard Pankhurst, The Ethiopian Borderlands: Essays in Regional History from Ancient Times to The End of the 18th century (Asmara: Red Sea Press, Inc., 1997), pp.4—5, https://books.google.com/books?id=zpYBD3bzW1wC
  15. ^ Agatharchides, in Wilfred Harvey Schoff (Secretary of the Commercial Museum of Philadelphia) with a foreword by W. P. Wilson, Sc. Director, The Philadelphia Museums. Periplus of the Erythraean Sea: Travel and Trade in the Indian Ocean by a Merchant of the First Century, Translated from the Greek and Annotated (1912). New York, New York: Longmans, Green, and Co., pages 50 (for attribution) and 57 (for quote).
  16. ^ Richard Pankhurst, The Ethiopian Borderlands: Essays in Regional History from Ancient Times to The End of the 18th century (Asmara: Red Sea Press, Inc., 1997), p.4, https://books.google.com/books?id=zpYBD3bzW1wC.
  17. ^ Laurent Bavay, Thierry de Putter, Barbara Adams, Jacques Novez, Luc André, 2000. The Origin of Obsidian in Predynastic and Early Dynastic Upper Egypt, MDAIK 56 (2000), pp. 5—20. See on-line post: [1].

Literatura уреди

Videografija уреди

Spoljašnje veze уреди

 
Istorija Etiopije na Vikimedijinoj ostavi.
Преузето из „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Istorija_Etiopije&oldid=27676005”