Jakšićeva kula

Jakšićeva kula je kula na Beogradskoj tvrđavi, na severnoistočnom delu bedema koji gleda prema Dunavu.

Jakšićeva kula
Jakšićeva kula i kapela Svete Petke
Opšte informacije
Mesto	Beograd
Opština	Stari grad
Država	Srbija
Koordinate	44.8264745° S; 20.4502766° I / 44.8264745; 20.4502766
Jakšićeva kula Jakšićeva kula na karti Grada Beograda
Vrsta spomenika	tvrđava
Vreme nastanka	između XI i XV veka
Vlasnik	Republika Srbija
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda
beogradskonasledje.rs

Istorijat

Podignuta je od kamena i opeke početkom druge polovine 15. veka, najverovatnije kada je sagrađena i kula Nebojša, u periodu između 1456. godine i austrougarskog osvajanja grada.

Kula je osmougaonog oblika i građena je kao topovska kula, koja je bila deo odbrambenog sistema beogradskog utvrđenog grada. Prečnik kule je 4.90 metara, a unutrašnjost je podeljena drvenim spratovima. Kula je imala pet spratova, a na svakom spratu se nalazio topovski otvor i u kulu je moglo da stane 10 do 15 topova.

Uklonjena je tokom velike rekonstrukcije tvrđave koju je izveo baron Nikola Doksat de Morez za vreme austrijske vladavine Beogradom od 1717. do 1739. godine.

U rekonstrukciji tvrđave 1937. godine, Jakšićeva kula je obnovljena i tada je dobila današnji izgled. Pre toga se kula nalazila u nivou bedema i nije bila vidljiva sa spoljne strane, pa je i nema na fotografijama nastalim pre Prvog svetskog rata.

Kosturnica branilaca Beograda

U podnožnu Jakšićeve kule, nalazi se Kosturnica branilaca Beograda.

Tu su pohranjeni posmrtni ostaci učesnika odbrane Beograda u Prvom svetskom ratu, odnosno tokom 1914. i 1915. godine, koji su nakon rata pronađeni na obalama Save i Dunava, kao i na Dorćolu. Sahranjeno je 3.529 identifikovanih i 1.074 neidentifikovana učesnika odbrane grada.

Kosturnica je napravljena 1937. godine, za vreme rekonstrukcije tvrđave i izgradnje kapele Svete Petke, kad je prilikom kopanja temelja za izgradnju pronađen veliki broj kostiju vojnika poginulih vojnika. Kosturnica je obeležena krstom koji je napravljen od topovskih cevi. Postavljena je i tabla sa natpisom: ’’Ovde počivaju kosti srpskih vojnika palih za veru, kralja i otadžbinu u borbama oko Beograda u ratu 1914.-1918. god.’’

U zapisima iz novina između dva svetska rata, navodi se da je svake godine na praznik Male Gospojine, slavi crkve Ružice održavao i veliki parastos za poginule vojnike.

U narodnoj tradiciji

Jakšićeva kula se nazire u narodnoj pesmi „Dioba Jakšića“, koja govori o tome kako braća Dmitar i Bogdan iz srpske plemićke porodice Jakšić, dele zemlju:

"Više b'jela grada Bijograda, (...)

"Đe dijele braća očevinu,

"Jakšić Dmitar i Jakšić Bogdane.

— Dioba Jakšića

Kula Nebojša se kao Jakšićeva se pominje u pesmi „Početak bune protiv dahija“, koju je 1809. godine spevao Filip Višnjić, a zapisao Vuk Stefanović Karadžić 1815. godine:

Pa od jada svi sedam dahija

Pošetaše brižni neveseli

Niz Nebojšu kulu Jakšićevu

— Početak bune protiv dahija

Sima Milutinović u svojoj pesmi u sklopu „Pjevanjima crnogorskim i hercegovačkim“ zapisuje:

’’Niti grmi, nit se zemlja hori,

nego brate, udariše Turci,

porobiše Stojna Biograda,

do Nebojše do Jakšića kule

i Jakšića kulu poharaše,

još je, brate, ognjem sažegoše,

staricu mu majku poturiše,

Anđeliju sestru zarobiše...’’

Vidi još

• Kula Nebojša

Spoljašnje veze

• Beogradska tvrđava