Japanski nosači aviona klase Čitose

Nosači aviona klase Čitose

Nosač aviona Čitose
Korisnik
Početak gradnje:	1934.
Porinuće:	1936.
Završetak gradnje:	1938.
Završetak gradnje kao nosači aviona:	1943. - 1944.
Osnovne katakteristike 1944.
Dužina:	192,50 m
Širina:	20,80 m
Gaz:	7,51 m
Težina:	11.190 tona (standardni deplasman) 15.300 tona (puni deplasman)
Pogon:	4 kotla Kanpon, snage 44.000 KS 2 dvotaktna dizel-motora 12.800 KS
Posada:	800 oficira i mornara
Naoružanje:	Topovi: 4×2 topa 127 mm, 10×3 topa 25 mm Avioni: 27+3
Maksimalna brzina:	28,9 čvorova
Brodovi klase
Čitose, Čijoda

Brodovi klase Čitose su bili japanski laki nosači aviona korišćeni u Drugom svetskom ratu. Prvobitno su izgrađeni kao brodovi nosači hidroaviona, da bi u Drugoj polovini rata na Pacifiku bili prepravljeni u nosače aviona.

Istorija uredi

Gradnja brodova je započeta na osnovu prvog programa za popunu flote, iz 1931. godine. Prvobitno su oni bili projektovani kao specijalizovani brodove za nošenje i obsluživanje hidroaviona. Krajem 20-ih i početkom 30-ih godina 20. veka, među proizvođačima aviona je vladalo mišljenje, da sa pojavom novih materijala, povećanjen snage avio-motora, i prilagođavanjem na nova aerodinamička rešenja, hidroavioni bi ostali kao konkurencija avionima sa točkovima. Japan je 1922. godine potpisao Vašingtonski pomorski ugovor, koji je ograničavao broj nosača aviona u Kombinovanoj floti. Međutim, po japanskoj doktrini, upravo je trebalo da nosači hidroaviona ugraju ulogu brodova, koji će obezbediti vazdušnu zaštitu i podršku kopnenoj vojsci, a u nuždi su po projektu brzo mogli da se preprave u lake nosače aviona. Projektom se predviđalo korišćenje mešovite, dizel-paroturbinske pogonske grupe, koja je trebalo da obezbedi brodovima veliku daljinu plovljenja. Kotlovi i prvo mašinsko odeljenje su se nalazili blizu pramca, a drugo mašinsko odeljenje (dizel), nalazilo se prema krmi. Dim iz kotlova se odvodio kroz jedan dimnjak, a izduvni gasovi dizel-motora, odvođena su kroz zadnja dva potporna stuba platforme. Iza kotlovskog odeljenja, nalazio se prostran hangar za hidroavione i avio naoružanje. Nadgradnja sa komandnim mostom, zajedno sa dimnjakom, bili su postavljeni na prednju polovinu palube, a cela zadnja polovina palube, bila je predviđeva za brodsku avio-grupu. Uz ivicu palube, postavljena su četiri katapulta (po dva sa svake strane broda). Prostor između dva para katapulta, bio je pokriven jednom platformom, koja se oslanjala na četiri masivna potporna stuba. Oko poslednja dva potporna stuba, bile su pričvršćene tovarne dizelice. Hangar se povezivao sa gornjom palubom preko dva lifta za avione, različite veličine. Prednji lift za avione je bio mnogo veći, i nalazio se ispod platforme, ispred dva krmena katapulta, a iza drugog mašinskog odeljenja. Brodovi su bili naoružani sa po 2 dvocevna univerzalna (protiv-brodski i proti-avionski) topa od 127 mm, koji su postavljeni na pramcu. Laka protiv-avionska baterja se sastojala od 6 dvocevna topa od 25 mm, od kojih su se 3 nalazila na platformi a tri oko komandnog mosta. Avio-grupa na brodovima se sastojala od 22 hidroaviona Kavaniši E7K2, plus 2 u rezervi. Brovi su građeni i kompletirani u brodogradilištu Kure.

Ime	Početak gradnje	Porinuće	Primljen u flotu	Prepravka u nosač aviona
Čitose	26. novembar 1934.	29. novembar 1936.	25. jul 1938.	1. januar 1944.
Čijoda	14. decembar 1936.	19. novembar 1937.	15. decembar 1938.	21. decembar 1943.

Nakon gubitka 4 svoja nosača viona u bici za Midvej, u japanu je donesene odluka da se nekoliko broda koji se nalaze u gradnji, i nekoliko već izgrađenih brodova, što pre preprave u nosače aviona, a među odabranim brodovima su se nalazili i Čitose i Čijoda. Što se tiče prepravke ova dva broda, zadatak nije bio težak, jer su još tokom projektovanja ova dva broda, ostavljene mogućnosti za njihovu prepravku. Projekat za prepravku, bio je sličan onim za nosače klase Zuiho i nosač Rjuho, no nije bila predviđena zamene pogonske grupe. Na brodovima je postavljen hangar na jednom nivou, nad kojim se nalazila poletno-sletna paluba. Paluba je bila povezana sa hangarom preko dva lifta za avione. Radi poboljšanja plovnih osobina, na brodovima su postavljeni blisteri, koji su ujedno igrali ulogu protiv-torpedne zaštite. To je povećalo širinu broda za 2 metra. Karakteristično za japansku brodsku arhitekturu bila su „zakrilca“ na ostrvskoj nadgradnji i izgled dva dimnjaka na desnom boku, udaljenijedan od drugog. Prvi je služio za kotlove a drugi za dizel-motore. Naoružanje se sastojalo od 4 dvocevna univerzalna topa od 127 mm, i 10 trocevna protiv-avionska topa od 25 mm. Avio-grupa je brojala 30 aviona.

Modernizacija uredi

Nosač hidroaviona Čitose

Od decembra 1939. godine do novembra 1940. godine, Čitose je modernizovan da može primiti na bokovima 12 novih mini-podmornica tipa „A“. Krma je prepravljena tako, da su podmornice mogle da se spuštaju u more pravo iz hangara. Za vreme iste modernizacije na Čijodi (moguće i na Čitose) skinuta su prednja dva katapulta. Pri prevozu na bokovima maksimalnog broja mini-podmornica tipa „A“, broj hidroaviona se smanjivao na 12 komada. Tokom maja 1941. godine, oprema za opsluživanje i transport mini-podmornica, je uklonjena. U isto vreme na brodovima je počela probna upotreba hidroaviona Kavaniši E15K1. Kada je započeo rat na Pacifiku, sastav avio-grupe se sastojao od 20 hidroavina; 16 Micubiši F1M2 i 4 Aiči E13A1, na svakom od ova dva broda. Januara 1942. godine, sastav avio-grupe je promenjen i brojao je 13 hidroaviona; 1 Nakadžima A6M2-N i 12 Micibiši F1M2. Ubrzo nakon japanskog poraza u bici za Midvej, na nosačima hidroaviona Čitose i Čijoda, otpočeli su radovi za njihovu prepravku u lake nosače aviona, koji će trajati sve do januara 1944. godine. Jula 1944. godine, broj protiv-avionskih topova od 25 mm, povećan je na 48 cevi (16 h 3), plus 2 protiv-avionska mitraljeza od 13 mm. Neizvesno je da li su brodovi dobili predviđenu projektnu avio-grupu, ali se jula 1944. godine, na brodovima nalazilo po 30 aviona; 21 Micubiši A6M5b, 3 Nakadžima B6N i 6 Nakadžima B5N. U svojoj poslednjoj bici – Bitka u zalivu Lejte, avio-grupe su imale sledeći sastav; 12 Micubiši A6M5b, 1-2 Nakadžima B5N i 4-5 Nakadžima B6N.

Taktičko-tehnički podaci za brodove klase Čitose

	Nosač hidroaviona	Nosač aviona
Standardna težina:	10.929 tona	11.190 tona
Puna težina:	12.120 tona	15.300 tona
Dužina:	183,90 m	192,50 m
Širina:	18,80 m	20,80 m
Gaz (srednji):	7,10 m	7,51 m
Poletna paluba:	-----	180×23 m
Pogon:	4 kotlova „Kanpon“ 2 dizel-motora	4 kotlova „Kanpon“ 2 dizel-motora
Snaga:	44.000 KS (2 parne turbine) 12.800 KS	44.000 KS (2 parne turbine) 12.800 KS
Brzina:	29 čvorova	28,9 čvorova
Daljina plovljenja:	11.000 nautičkih milja/18 čvora	11.000 nautičkih milja/18 čvora
Količina goriva:	3.000 tona nafte	1.000 tona nafte + 900 tona benzina
Posada:	-----	800 ljudi
Univerzalna artiljerija:	2×2 topa 127 mm	4×2 topa 127 mm
Protivavionska artiljerija:	6×2 25 mm	10×3 topa 25 mm
Avio-grupa:	22+2	27+3
Lovci:	----	12+3 A6M2
Obrušavajući bombarderi:	----	15 D4J2
Hidroavioni:	22+2 E7K2	----

Služba uredi

Čitose uredi

Nosač hidroaviona Čitose ulazi u stroj 25. jula 1938. godine, i uvršten je u 11. diviziju nosača hidroaviona. Od decembra 1939. godine, do novembra 1940. godine, brod je prošao vojna ispitivalja, kao nosač mini podmornica tipa „A“. Tokom maja 1941. godine, oprema za prenos i opsluživanje mini podmornica je uklonjeno, a počelo se sa probnom upotrebom hidroavioan E15K1. Dana, 26. novembra 1941. godine, brod se nalazio u bazi na ostrvima Palau. U vreme napada na Perl Harbor, Čitose zajedno sa nosačem hidroaviona Mizuho pokriva japanske desantne pokrete ka Filipinima, i na tom zadatku ostaje do februara 1942. godine. Čitose je 9. februara 1942. godine oštećen prilikom napada holandskih aviona, i odlazi u bazu Kure, gde tokom marta prolazi neophodan remont. Za vreme Midvejske bitke, Čitose je angažovan kao baza za podmornice i nije nosio hidroavione. Kasnije, on uzima učešće u početnim operacijama japanske flote kod Gvadalkanala. Međutim, 24. avgusta 1942. godine, brod je oštećen od američkih aviona baziranih na kopnu, i do novembra 1942. godine, nalazi se na remontu u bazi Rabaul, Nova Britanija.

Sledećeg meseca, Čitose je povučen u razervu, a od januara 1943. godine, u Sasebu otpočinju radovi na prepravci u nosač aviona, koji će trajati sve do januara 1944. godine. Marta meseca, 1944. godine, Čitose ulazi u sastav 3. divizije nosača aviona, zajedno sa nosačima aviona Čijoda i Zuiho. U 09:24 sati, 22. maja 1944. godine, američka podmornica Pafer je izvršila neuspešan napad na Čitose, i on prolazi samo sa lakšim oštećenjem. Početkom juna iste godine, brod je uvršten u sastav Kombinovane flote i uzima učešće u bici u Fulipinskom moru, kao deo 3. divizije nosača aviona, koja je bila pod komandom kontraadmirala Obajašija. Tokom dvodnevne bitke, veći deo avio-grupe sa nosača aviona Čitose je uništen, a preostali avioni prelaze na nosač aviona Zuikaku. Jula meseca 1944. godine, započinje formiranje nove avio-grupe, koja je oktobra meseca uzela učešće u odbrani Formoze, i trpi velike gubitke. Za vreme bitke u zalivu Lejte, Čitose se nalazio u sastavu Severnih „mamac“ snaga, viceadmirala Ozave, i 25. oktobra 1944. godine, pogođen je sa tri bombe, koje su izbacili američki palubni avioni, i ostaje nepomičan na vodi, nagnut za 30 stepeni. Laka krstarica Isuzu je bezuspešno pokušavala da uzme Čitose u vuču, i on u 09:37 sati tone.

Čijoda uredi

Nosač hidroaviona Čijoda ulazi u stroj 15. decembra 1938. godine, i uvršten je u sastav 11. divizije nosača hidroaviona. Sve do 1941. godine, Čijoda je dejstvovao zajedno sa brodem blizancem, nosačem hidroaviona Čitose. U početnoj fazi Drugog svetskog rata na Pacifiku, Čijoda je angažovana u pokrivanju desantnih iskrcavanja na Filipinska ostrva, i ostrvo Java. Nakon toga, uzima učešće u bici za Midvej i Aleutska ostrva. Avgusta meseca, 1942. godine, brod je prebačen u rezervu, i odlazi u bazu Jokosuka, gde počinje njegova prepravka u laki nosač aviona, koja je završena 21. decembra 1943. godine. Po završetku modernizacije, Čijoda se koristi kao avio-transporter. Marta meseca, 1944. godine, Čijoda je uvrštena u satav 3. divizije nosača aviona, i uzima učešće u bici u Filipinskom moru. Za vreme dvodnevne bitke, veći deo njegove avio-grupe je uništen, a preostali avioni se prebacuju na nosač aviona Zuikaku. Tokom jula 1944. godine, započelo je formiranje nove avio-grupe, koja je oktobra 1944. godine uzela učešće u odbrani Formoze, i pretrpela je teške gubitke u vazdušnim bitkama. Za vreme bitke za Filipine (Bitka u zalivu Lejte), Čijoda se nalazila u sastavu Severne „mamac“ grupe, viceadmirala Ozave, i 25. oktobra 1944. godine, teže je oštećen, usled pogotka jedne bombe, i posada napusta brod. Uveče istog dana, nosač avona Čijoda je potopljen artiljerijskom vatrom sa američkih krstarica Vičita i Nju Orlens.

Literatura uredi

Stail, Mark (2005). Imperial Japanese Navy Aircraft Carriers 1921-45. Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-853-3.
Duško Nešić, Naoružanje Drugog svetskog rata - Japan. Vojnoizdavački zavod Beograd 2007.