Jevrejsko groblje u Nišu
Jevrejsko groblje u Nišu datira još iz 17. veka. Prema pojedinim izvorima tu se nalaze stari nadgrobni spomenici, među kojima i neki koji su "jedinstveni na Balkanu" ili "sa još neobjašnjenim simbolima". Na groblju se nalaze i kapela i sarkofag čuvenog rabina Rahamima Naftalija Gedalje, kao i mnogobrojni nadgrobni spomenici u obliku kamenih kovčega, poređanih u kosim dugim nizovima, jedan pored drugog. Na velikom broju spomenika uklesani su dugački tekstovi na hejbrejskom jeziku, a na pojedinim nalazimo i prevod na srpski. Neke od ploča imaju izrazitu vrednost, a ostataka izvanrednih ornamenata, koji su u obliku manjih polulopti nije ostalo tako puno.[1]
| Jevrejsko groblje u Nišu | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Niš |
| Opština | Niš |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | Nepokretno kulturno dobro |
| Vreme nastanka | 1695. |
| Tip kulturnog dobra | Znamenito mesto |
| Vlasnik | Republika Srbija |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš |
Upotreba i održavanje Jevrejskog groblja u Nišu prestaje nakon Drugog svetskog rata (1965. godine zabranjeno je sahranjivanje). Ono postaje napušteno i neugledno, prekriveno zemljom, otpadom, korovom i šipražjem. Značaj groblja nije prepoznat ni od strane lokalne zajednice i opštinske samouprave u prvim posleratnim decenijama. Pustošenje groblja ubrzali su Romi iz obližnjeg divljeg naselja, koji su krajem 20. veka masovno prodirali u njega, pretvarajući jevrejske kapele u ilegalne kuće, ili praveći svoje improvizovane domove na grobovima i sarkofazima. Temelji romskih kuća ili septičkih jama zapravo su nastali na grobovima. Konji koji su ovde vezivani, svinjac, životinjske strvine sa svih strana učinili su ovo znamenito mesto oskrnavljenim. Grobovi su otvarani, a ploče lomljene i sekundarno korišćene. Romsko naselje je ”progutalo” trećinu Jevrejskog groblja. Devastacija se nastavlja izgradnjom fabričkih hala, ugostiteljskih objekata i stovarišta u blizini grobljanske parcele.
Spomenik kulture uredi
Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš je 2003. godine sagledao stanje ugroženosti, ogromna oštećenja, kao i značaj i ukupne vrednosti groblja, te ga je proglasio za kulturno dobro koje zaslužuje zaštitu. Odlukom Vlade Republike Srbije utvrđuje se za znamenito mesto 2007. godine. Groblje je danas oivičeno ogradom od cigala, visokom preko četiri metra. Sa četvrte strane je ograđeno žicom, koja ga deli od divljeg romskog naselja. Prema pojedinim podacima, na ovom groblju je evidentirano oko 1150 opstalih spomenika i oko 150 grobnih fragmenata.[1]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b „Jevrejsko groblje u Nišu”. kultura.rs. Arhivirano iz originala 06. 02. 2022. g. Pristupljeno 6. 2. 2022.