Jovan Rašković
Jovan Rašković (Knin, 5. jul 1929 — Beograd, 28. jul 1992) bio je srpski psihijatar, političar, univerzitetski profesor i akademik.
| Jovan Rašković | |
|---|---|
 Rašković u Čikagu, septembra 1990. godine | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 5. jul 1929. |
| Mesto rođenja | Knin, Kraljevina SHS |
| Datum smrti | 28. jul 1992. (63 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, SR Jugoslavija |
| Religija | Pravoslavni hrišćanin |
| Univerzitet | Sveučilište u Zagrebu |
| Porodica | |
| Deca | Sanda |
| Porodica | Vjera Rašković Zec (sestra) |
| Politička karijera | |
| Politička stranka | Srpska demokratska stranka (1990—1992) |
Pre rata u današnjoj Hrvatskoj radio je kao lekar i načelnik bolnice u dalmatinskom gradu Šibeniku, gde je i stanovao. Na početku rata, njegova kuća je minirana do temelja od strane hrvatske strane. Tokom ratova za jugoslovensko nasleđe, predlagao je mirovno i civilizacijsko rešenje i zalagao se za nenaoružani otpor i građansku neposlušnost Srba sa prostora današnje Hrvatske, umesto oružanog sukoba. On je 1990. godine osnovao Srpsku demokratsku stranku (SDS) u Hrvatskoj.[1] Držao je niz govora, tribina i pokušavao da ubedi narod, zvanični Beograd i Zagreb kao i dijasporu za svoja stanovišta i rešenja sukoba. Na početku rata se preselio u Beograd gde je radio u Bolnici „Sveti Sava” do svoje smrti u 63. godini. Objavio je nekoliko monografija, knjiga, stručnih radova i članaka. Ulice u Srbiji i Srpskoj su posthumno imenovane po njemu.
Biografija uredi
Rođen je kao sin kninskog advokata Dušana Raškovića i majke Slavke, iz veleposedničke porodice Lukavac, rođene u Tepljuhu kod Drniša.
Živeo je u Kninu do početka Drugog svetskog rata (1941), kada kao dete beži u manastir Krka kod Kistanja a potom u Zadar – područja koja je anektirala Italija. Niže razrede gimnazije privatno polaže u Zadru i Kninu. Posle Drugog svetskog rata živi u Zagrebu, gde je 1948. godine maturirao.[2]
U Zagrebu studira elektrotehniku i medicinu. Medicinu je završio 1956. godine, a specijalistički ispit iz neuropsihijatrije položio 1962. godine. Doktorsku disertaciju odbranio je 1975. godine na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Zagrebu.
Bio je direktor Opšte bolnice u Šibeniku (1959—1961), a zatim (1961—1962) prvi direktor novoformiranog medicinskog centra u istom gradu. Baveći se neurofiziologijom, istraživanja provodi u okviru Instituta za kliničku neurofiziologiju Medicinskog fakulteta u Ljubljani, u čijem je formiranju učestvovao.
Profesor je univerziteta u Ljubljani i Zagrebu, i gostujući profesor na mnogim uglednim univerzitetima u svetu: London, Hjuston, Pavia, Rim i drugi.
Bio je direktor Centra za naučno-istraživački rad bolnice „Sveti Sava“ u Beogradu, član Medicinske akademije Hrvatske, počasni član Čehoslovačkog udruženja psihijatara i Udruženja psihijatara Italije.
Primljen je za člana van radnog sastava Srpske akademije nauka i umetnosti 15. decembra 1988. godine.[3]
Jedan je od najuglednijih psihijatara u Jugoslaviji. Sarađivao je s mnogim uglednim pojedincima i ustanovama u svetu. Autor je preko stotinu medicinskih publikacija, stručnih i naučnih radova, te nekoliko monografija. Knjiga „Luda zemlja”, koju je objavio 1990. godine, oslikava njegov politički kredo i preokupacije na planu politike. Posthumno mu je objavljena knjiga tekstova „Duša i sloboda” (1995).[4]
Politička delatnost uredi
Iako nije imao iskustva u oblasti politike, niti formalnog obrazovanja u oblasti državnog prava i istorije, počevši od 1989. godine počeo je da se ističe kao jedan od političkih lidera Srba u Hrvatskoj, među kojima je uživao veliki ugled, prvenstveno kao priznati naučnik i akademik. Zahvaljujući tom ugledu, izabran je za prvog predsednika Srpske demokratske stranke (SDS) u Hrvatskoj (1990). Knjiga pod nazivom Luda zemlja, koju je objavio 1990. godine, oslikava njegov politički kredo i preokupacije na planu politike. Njegov akademsko-teorijski pristup u rešavanju političkih problema pokazao se kao nedovoljan za ostvarivanje i zaštitu srpskih nacionalnih interesa u Hrvatskoj, što je do punog izražaja došlo tokom njegovih susreta i pregovora sa hrvatskim predsednikom Franjom Tuđmanom, koji je kao bivši general i istoričar imao daleko više iskustva u vođenju poslova od opšteg političkog značaja.
Nakon izbijanja rata, napustio je Hrvatsku i došao u Beograd nakon početka ratnih dešavanja i nakon pobede politike kojoj se oštro suprotstavljao. Srpsko pitanje u Hrvatskoj počeli su da rešavaju neki drugi ljudi, nekom drugačijom politikom i nekim drugačijim sredstvima. Rašković je strepeo i upozoravao na to, ali politički centri moći u Beogradu nailazili su na veće razumevanje u Srpskoj Krajini. Takva politika, neodgovorni potezi i vođe nedorasle istorijskom trenutku i izazovu, doprineli su da srpski narod doživi još veću nesreću.
Smrt i nasleđe uredi
Rašković je preminuo u specijalnoj bolnici „Sveti Sava” u Beogradu od posledica srčanog udara. Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na beogradskom Novom groblju.
Posle smrti, prijatelji su mu (predsednik Izdavačkog saveta Stojan Berber) u izdanju novosadske „Slavije” objavili knjigu tekstova „Duša i sloboda” (1995), koju je uredio Milutin Šljivančanin, a predgovor i pogovor napisali su Radovan Karadžić i akademik Dobrica Ćosić. Rašković je jedan od ljudi kojima je Dobrica Ćosić posvetio poglavlje u svom romanu Prijatelji. Dobrica Ćosić je za Raškovića napisao da je bio čovek humanističke opredeljenosti i duboke duhovnosti koji je sledio samo sebe. Smatrao je da nije bilo političara poput Raškovića ni u Srba ni u Hrvata. Prema Ćosiću, na njegove mirovne, demokratske i civilizacijske predloge i zagovaranja političkog dijaloga, zvanični Zagreb na čelu sa Tuđmanom odgovorao je sa odbijanjem i delimičnim poniženjem, u vidu ignorisanja i objavljivanja transkripta razgovora sa naslovom izvučenim iz konteksta.[5]
Berber opisuje Raškovića i u svom nagrađenom romanu „Trifuneja” (treća knjiga), u izdanju IP Matica srpska (2003).
Po Jovanu Raškoviću u znak zahvalnosti nazvano je Dom zdravlja u Mrkonjić Gradu kao i ulice u Prijedoru, Trebinju, Bijeljini, Banja Luci, Novim Banovcima i Smederevu.
Narod sela Marićka ispod Kozare podigao je bistu u porti Crkve Svetog proroka Ilije na mestu gde je dr Rašković 2. avgusta 1989. godine održao govor pred više od 10.000 ljudi.
Lični život uredi
Kćerka dr Jovana Raškovića[2] i dr Tanje Stipišić je dr Sanda Rašković Ivić, psihijatar, ambasador Republike Srbije u Italiji (2008-2011) i predsednik Demokratske stranke Srbije (2014-2016).
Galerija uredi
-
Rašković u Šibeniku, 1989. -
Raškovićev grob u Aleji zaslužnih građana na beogradskom Novom groblju -
Spomenik dr Jovanu Raškoviću u porti hrama Svetog proroka Ilije u Marićkoj
Reference uredi
- ^ „Jovan Rašković - Večernji.hr”. Arhivirano iz originala 03. 09. 2014. g. Pristupljeno 18. 08. 2014.
- ^ a b „Jovan Rašković – Tuđmanova i Miloševićeva žrtva”. P-portal (na jeziku: hrvatski). 2022-07-29. Pristupljeno 2022-07-29.
- ^ „Jovan Rašković, biografija na zvaničnom sajtu SANU”. www.sanu.ac.rs. Pristupljeno 2020-08-05.
- ^ Kosta Novakovi - "Srbi Sjeverne Dalmacije", Zora, str.225-226
- ^ Pavlović, Milivoje (2014). Ogledalo Dobrice Ćosića. Beograd: Novosti. str. 149—150.
Spoljašnje veze uredi
- Biografija na sajtu SANU
- „Jovan Rašković“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. avgust 2019), Jovan Keser, Večernje novosti, feljton, 15 nastavaka, 5—19. septembar 2007.
- Intervju petkom - Sanda Rašković Ivić: „Moj otac je zajednička ratna žrtva Miloševića i Tuđmana” (B92, 2. jul 2021)
