Jovan Trišić

Jovan Trišić (Glavina Donja, 24. februar/9. mart 1893 — Džekson, 7. april 1974) je bio srpski i jugoslovenski pešadijski i žandarmerijski pukovnik. Bio je vršilac dužnosti komandanta jugoslovenske žandarmerije za vreme okupacije u Drugom svetskom ratu, simpatizer i saradnik JVuO, zatočenik Banjičkog logora, politički emigrant i sveštenik pri crkvi Svetog Save u Džeksonu.

Jovan Trišić
Pukovnik Jovan Trišić sa Ordenom Belog orla
Lični podaci
Datum rođenja	(1893-03-09)9. mart 1893.
Mesto rođenja	Glavina Donja, Austrougarska
Datum smrti	7. april 1974.(1974-04-07) (81 god.)
Mesto smrti	Džekson, Kalifornija, SAD
Mesto ukopa	Crkva Svetog Save u Džeksonu
Obrazovanje	Niža škola Vojne akademije u Beogradu
Porodica
Supružnik	Olga Tepić
Vojna karijera
Vojska	Crnogorska vojska Srpska vojska Jugoslovenska vojska
Rod	pešadija žandarmerija
Čin	pukovnik
Jedinica	Dobrovoljački bataljon Primorskog odreda XIII pešadijski puk "Hajduk Veljko" II poziva III pešadijski puk Dobrovoljački odred vojvode Vuka Žandarmerija
Odlikovanja

Biografija

Mladost i obrazovanje

Jovan Trišić je rođen 24. februara (po starom kalendaru), odnosno 9. marta 1893. godine u selu Glavina Donja kod Imotskog, gde je njegov otac Petar Trišić službovao kao sveštenik pravoslavne crkve Uspenja Presvete Bogorodice. Njegova porodica je poticala iz Hercegovine, koju su napustili u drugoj polovini 17. veka i doselili se u selo Orlić kod Knina. Jovan je bio peto od ukupno sedmoro dece u porodici, a otac mu je preminuo 1904. godine.

Balkanski ratovi

Po završenoj osnovnoj školi, upisao je gimnaziju u Zadru. Saznavši da je objavljena mobilizacija za Prvi balkanski rat, ilegalno prelazi granicu i 2. oktobra 1912. godine se pridružuje Dobrovoljačkom bataljonu Primorskog odreda divizijara Mitra Martinovića. Odred je ubrzo rasformiran, ali je Trišić već 1913. godine pristupio glavnoj intendanturi crnogorske vojske.

U Drugom balkanskom ratu je prešao u Kraljevinu Srbiju, da bi se pridružio četnicima majora Vojina Popovića (vojvode Vuka). Po demobilizaciji, ponadao se upisivanju Niže škole Vojne akademije u Beogradu, što nije uspeo budući da nije imao državljanstvo. Usledila je bezuspešna intervencija vojvode Vuka. Problem je rešen tako što ga je posinio industrijalac Milan Perišić.

Uz zakašnjenje, upisao se u 46. klasu Niže škole Vojne akademije u Beogradu, 3. decembra 1913. godine.

Prvi svetski rat

Neposredno po austrougarskoj objavi rata Kraljevini Srbiji, povučen je sa školovanja 16. jula 1914. godine i raspoređen na mesto ađutanta 3. bataljona XIII pešadijskog puka "Hajduk Veljko" II poziva, a kasnije komandira čete pri Kruševačkim rezervnim trupama i zastupnik komandira čete 1. bataljona III pešadijskog puka, gde ostaje do 17. septembra 1915. godine. Ranjen je u grudi 20. novembra 1914. godine kod Beograda.

Pri novoj neprijateljskoj ofanzivi, prelazi u Dobrovoljački odred pod komandom vojvode Vuka. Ponovo je ranjen 6. septembra 1915. godine na Vlasini, ovoga puta u nogu. Učestvovao je u povlačenju preko Prištine, Andrijevice, Podgorice, Skadra, Lješa i Pulje, odakle je prebačen u luku Sveti Jovan, pa za Drač. U Draču se 16. januara 1916. godine ukrcao na brod za Krf.

Posle oporavka je upućen u Solun, gde stiže 20. aprila 1916. godine i ponovo je priključen Dobrovoljačkom odredu vojvode Vuka, koji je raspoređen kod Lerina. Komandovao je dobrovoljačkom četom u bici na Kajmakčalanu i pohvaljen je za izuzetno držanje tokom borbe. U svom dnevniku je ostavio sećanje na ovu bitku:

Devetnaestog septembra pre podne napravismo plitke zaklone od artiljerije. Toga dana u 5 posle podne naređen je napad na Sivu Stenu. Čete postrojene u razvijenim frontovima krenuše sa odstojanja od 600 metara sa gromoglasnim ura! na juriš, i to po najvećoj magli. Bugari otvoriše paklenu mitraljesku i puščanu vatru s kuršumima dum-dum i počeše bacati bombe. Vojnici naši padali su kao snoplje, ali su opet jurili napred pa dođoše do žica koje nismo ni videli dok nismo do njih stigli. Naši hrabri vojnici da po najvećoj vatri seku žice, herojski gledajući smrti u oči. Vatra neprestano traje tako da čovek nije mogao ni na ništa drugo ni pomisliti, već na očekivanu slavnu smrt na lepom srpskom zemljištu... Žrtava je bilo mnogo... Cele noći su se izvlačili ranjenici, ali su se i Bugari povlačili. Ujutru, naše patrole izbiju na Sivu Stenu. Dvadesetog septembra, kada je svanulo, bio je strašan prizor. Dojavi mi jedan da je moj komandir poginuo, pođem da vidim. Oko žice leži preko 110 leševa hrabrih naših vojnika i oficira, a već ih je oko 200 ranjenih evakuisano. Neki heroji ispustiše svoju plemenitu dušu sekući zemlju, neki čvrsto držeći svoju vernu dugu pušku brzometku, pogođeni skoro svi u glavu, pored drugih rana. U toj borbi iz stroja je izbačeno 13 oficira i oko 300 vojnika...

Ostavio je i zapis o pogibiji svog komandanta vojvode Vuka:

Šesnaestog novembra i mi pokušasmo da opet izađemo na prednju ivicu Kamenjara, što i učinismo, ali nas Bugari bombama opet rasteraju pa levo krilo poručnika Žike Popovića odstupi te se i naši počeše povlačiti. Tu je bio i komandant Vojin Popović. Poslednji je ostao i ranjen je bio u desnu ruku, posle čega se povuče za nekih 40–50 metara, ustavljajući vojnike, ali drugo zrno ga potrefilo pravo u srce i on odmah ispusti svoju plemenitu dušu, a mi jedva uspemo da zadržimo vojnike. Daljnje napredovanje neprijatelja smo odbili...

Pošto je Dobrovoljački odred rasformiran 1917. godine, raspoređen je u 3. četu 3. bataljona VI pešadijskog puka "Prestolonaslednik Aleksandar" Drinske divizije.

Međuratni period

Žandarmerijski kapetan 2. klase Jovan Trišić

Do kraja 1918. godine je ostao u VI pešadijskom puku "Prestolonaslednik Aleksandar" Drinske divizije, sa kojim se tokom novembra našao u Vukovaru. Tu se upoznao sa Olgom Tepić, ćerkom srpskog bankara Sime Tepića, kojom se kasnije oženio i s njom dobio ćerku Mirjanu (udato Gavrilović).

Od početka naredne godine do 16. maja 1919. godine je službovao na mestu ađutanta komandanta mesta u Splitu. U žandarmeriju prelazi 24. maja 1919. godine, kao vodnik 1. žandarmerijske brigade. Tu ostaje do 25. februara 1920. godine, a onda od 1. marta 1920. do 17. januara 1922. godine službuje kao ađutant i disciplinski oficir u Žandarmerijskoj podoficirskoj školi.

Postavljen je za komandira žandarmerijske stanice u Petrinji, 1. aprila 1922. godine. Vanredno je unapređen 17. decembra 1922. godine u kapetana prve klase i 1. marta 1924. godine u čin majora. Nakon jednog incidenta koji ga je mogao koštati službe, u kojoj je zakonito oduzeo oružje jednom istaknutom lokalnom političaru, odlazi na audijenciju kod kralja Aleksandra I Karađorđevića. Uz njegovu podršku uspeva da zadrži službu, ali je 2. februara 1927. godine prekomandovan za komandira žandarmerijske čete u Kumanovu. Tu ostaje do 12. jula 1932. godine, kada postaje pomoćnik komandanta Drinskog žandarmerijskog puka. Unapređen je u čin potpukovnika na rođendan prestolonaslednika Petra, 6. septembra 1932. godine.

U oktobru 1936. godine je postao komandant Zetskog žandarmerijskog puka na Cetinju, a krajem 1937. godine je unapređen u pukovnika. Dana 1. septembra 1940. godine, imenovan je za komandanta Vardarskog žandarmerijskog puka.

Aprilski rat

Aprilski rat 1941. godine je zatekao pukovnika Trišića na mestu komandanta Vardarskog žandarmerijskog puka u Skoplju. Veći deo ratnih dejstava je ispratio u svojim dnevničkim beleškama, iz kojih saznajemo da je svoj štab već 6. aprila izmestio na periferiju grada, budući da je izgubio vezu sa štabom armije u gradu, koji je počeo sa izmeštanjem. Sutradan oko 10 časova, saznao je da su motorizovane nemačke snage ušle u Carevo Selo, Kočane i Štip. Nakon kraćeg sukoba sa nemačkim snagama u Skoplju, automobilom ponovo odlazi u štab puka. Povlači se prema Henrijevu na periferiji Skoplja, gde se stavlja na raspoloženje vojsci.

Po naređenju komandanta Treće grupe armija generala Milana Nedića, uputio je delegaciju na pregovore sa nemačkim snagama 12. aprila, radi postizanja dogovora o predaji. Dogovor je postignut, te se Trišić sa svojim žandarmima predao 14. aprila u Gostivaru. Potom je vraćen u Skoplje, radi reorganizacije žandarmerijske stanice za potrebe očuvanja reda.

Komandant žandarmerije

Sa dolaskom bugarskih snaga u Skoplje, tokom aprila 1941. godine, pripadnicima žandarmerije je ponuđeno da se opredele za ostanak i službu pod novom vlašću ili napuštanje okupacione zone. Za ostanak se opredelilo 37, a za odlazak 453 žandarma na čelu sa pukovnikom Trišićem. Oni su 20. maja ukrcani na voz, koji je četiri dana kasnije stigao u Beograd. U prvom trenutku, Trišić se smestio kod starog prijatelja Milana Perišića.

Tokom druge polovine maja, pukovnik Trišić saznaje za postojanje grupe jugoslovenskih oficira i žandarma koji su odbili kapitulaciju i okupljaju se oko Ravne gore. Odmah je pokušao uspostaviti vezu sa njima. Paralelno sa tim, Komesarska uprava Milana Aćimovića je počela da radi na okupljanju preostalih jugoslovenskih žandarma, radi njihovog angažovanja u novim uslovima. Pukovniku Trišiću je ponuđeno mesto vršioca dužnosti komandanta žandarmerije, koje je on prihvatio nakon konsultacija sa pukovnikom Dragoljubom Dražom Mihailovićem, jer mada je formalno u pitanju kvislinška formacija, ona može dobro poslužiti razvoju pokreta otpora kroz nabavku oružja, municije, sanitetskog materijala i prikupljanje informacija.

Pukovnik Trišić je 23. juna postavljen na mesto vršioca dužnosti komandanta žandarmerije, samo dan nakon nemačkog napada na Sovjetski Savez. Prvi izazovi sa kojima se susreo, bili su napadi komunista na žandarmerijske stanice širom okupirane Srbije. Pored toga, nemačke vlasti su počele koristiti žandarme za streljanje zarobljenih komunista, na šta je Trišić reagovao 24. jula, naredbom o zabrani učešća u izvršenju egzekucija.

U dva navrata se sastao sa pukovnikom Mihailovićem u kući vojvode Mišića u Struganiku. Prvi put 14. jula i drugi put 19. avgusta 1941. godine. Divizijski general Stevan Radovanović je 6. ili 12. septembra postavljen za komandanta žandarmerije, a pukovnik Trišić je imenovan za njegovog pomoćnika. I sa tog mesta je nastavio da pomaže Mihailovićev pokret, putem izdavanja lažnih potvrda njegovim ljudima o pripadnosti žandarmeriji ("legalizovani četnici") kako bi se nesmetano mogli kretati kroz okupirana područja.

Hapšenje i zarobljeništvo

Nakon što je Gestapo zaplenio jednu takvu objavu i dobio priznanje od čoveka kod koga je nađena, da je lično dobio od pukovnika Trišića, on je 9. novembra uhapšen od strane Specijalne policije Uprave grada Beograda. Saslušavao ga je lično Ilija Paranos, šef Specijalne policije. Budući da je u njegovoj kancelariji, kao i u stanu, pronađeno je mnogo materijala koji je poslužio za optužbe, te je istog dana odveden u Banjički logor. Tamo je izložen torturi i učestalim saslušavanjima. Potom je 16. januara 1942. godine prebačen u zatvor Okružnog suda u Bulevaru kralja Aleksandra (nalazio se na današnjem Trgu Nikole Pašića).

Na intervenciju predsednika Vlade narodnog spasa generala Nedića, odlučeno je da ne bude streljan, nego upućen u zarobljenički logor. Iz zatvora je 20. marta odveden na voz i upućen u Nemačku. U logor za ratne zarobljenike kod grada Libeka na severu Nemačke, stigao je 17. juna 1942. godine. Sa njim je doveden i potporučnik Jakša Đelović, ađutant generala Mihailovića. Za vreme rata je odvođen u čak devet logora, tako da je oslobođenje u maju 1945. godine dočekao u zarobljeništvu.

Prijavio se sa povratak kući kod novih komunističkih vlasti u Jugoslaviji, ali je saznao da ga traže kao ratnog zločinca.

Emigracija

Odustao je od povratka u Jugoslaviju, te se prijavljuje za odlazak u Sjedinjene Američke Države. Dolazak mu je odobren u septembru 1951. godine. Živeo je u Akronu (Savezna država Ohajo) i tamo je radio različite poslove da bi preživeo. Učestvovao je u radu Srpske narodne odbrane. Konstatovan mu je rak pluća 1964. godine. Premda nije bilo naznaka da će preživeti, uspešno se oporavio nakon operacije. To ga je navelo da se posveti veri, pa je upisao svešteničku školu. Postao je jerej i svoju prvu parohiju u Galvestonu (Savezna država Teksas) je dobio 31. decembra 1967. godine.

Od juna 1969. godine je služio u crkvi Svetog Save u Džeksonu, najstarijem srpskom pravoslavnom hramu u Americi. Tu je i preminuo 7. aprila 1974. godine.

Sahranjen je 16. aprila na groblju pored crkve Svetog Save u Džeksonu.

Unapređenje u činove

Podnarednik-pitomac	Narednik-pitomac	Potporučnik	Kapetan Prve klase	Major	Potpukovnik	Pukovnik
16. jun 1914.	24. avgust 1914.	14, novembar 1914.	17. decembar 1922.	1. mart 1924.	6. septembar 1932.	1937.

Odlikovanja

• Orden Belog orla sa mačevima
• Zlatna Medalja za hrabrost
• Spomenica na rat 1913. godine;
• Spomenica za rat oslobođenja i ujedinjenja 1914—1918. godine;
• Spomenica za vernost otadžbini 1915. (Albanska spomenica).

Nasleđe

Ratni dnevnik pukovnika Trišića je sačuvan zahvaljujući njegovog kćerki Mirjani Gavrilović. Objavljen je 2014. godine u izdanju Društva istoričara Srbije "Stojan Novaković". Knjiga je promovisana u Domu Vojske Srbije u Beogradu.

Dela

• Milisav Sekulić, Pukovnik Jovan P. Trišić. Ratni dnevnik i biografija, Društvo istoričara Srbije "Stojan Novaković", Beograd 2014.