Jošanička Banja

Jošanička Banja je gradsko naselje u Srbiji u opštini Raška u Raškom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 1036 stanovnika. Nalazi se na obroncima Kopaonika (24 km), u dolini reke Jošanice i njene pritoke Samokovke. Leži na nadmorskoj visini od 550 m i ima karakteristike klimatskog lečilišta.

Jošanička Banja
Staro osmansko kupatilo u Jošaničkoj Banji
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Raški
Opština	Raška
Stanovništvo
— 2011.	1036
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 23′ 21″ S; 20° 45′ 08″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	550 m
Jošanička Banja Jošanička Banja na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	36345
Pozivni broj	036
Registarska oznaka	RA

Jošanička Banja i njena okolina su bogate zelenilom i šumama u kojima dominira banjski borjak (crni bor na površini od oko 29 ha) koji predstavlja deo posebne prirodne vrednosti, naročito za zdravstvene i rekreativne potrebe. Banjski kompleks je površine 1,2 ha sa funkcijom pasivne rekreacije. Postoje uređene staze za pešačenje za potrebe rekreacije stanovništva i gostiju Jošaničke Banje.

Jošanička Banja je, saobraćajno, dobro povezana s obzirom da se nalazi na regionalnom putu Raška—Biljanovac—Jošanička Banja—Kopaonik—Brus i na putu Jošanička Banja—Aleksandrovac, a na 10 km od Banje prolazi železnička pruga Kraljevo—Kosovska Mitrovica. Udaljena je od Beograda 245 km i od Kraljeva 74 km. Do Banje se stiže auto-putem Beograd—Niš sa odvajanjem prema Kraljevu i magistralnim putem Beograd—Kraljevo.

Istorijski razvoj

Od 1976. godine u Jošaničkoj Banji su počela hidrogeološka istraživanja termalnih voda da bi se utvrdila lokacija izvora, temperatura, lekovita i druga svojstva. Godine 1978. obnovljena su istraživanja, i na dubini od 230 m otkriveni su novi izvori kapaciteta do 2 l u sekundi temperature do 48 °C, istog sastava kao i ostali izvori.

Voda Banje bila je poznata i njenim istorijskim stanovnicima. Naime, vodu ove Banje koristili su i Rimljani, a pre njih verovatno i ostali stanovnici ovog područja.

Prvo stručno ispitivanje lekovitosti voda Jošaničke Banje nama je poznato tek 1834. godine. Voda je ispitivana na Bečkom medicinskom univerzitetu a na zahtev kneza Miloša pa je tom prilikom voda Jošaničke Banje izjednačena sa vodama Ribarske i Brestovačke Banje.

Naredne 1835. godine vodu je ispitao i baron Herder, kraljevsko-saksonski upravitelj rudokopa, i isto nastavio ponovo 1846. godine. Tih godina u Jošaničkoj Banji su se lečili članovi porodice kneza Miloša.

U svom obilasku terena, Josif Pančić je posvetio nešto više pažnje Jošaničkoj Banji i o njoj rekao sledeće: „Da je najtoplija u Jevropi i nema sebi druge do one u Brusi i Maloj Aziji i još da se po medičkoj rednji može meriti s vodom u Gostronu, samo što je ova mnogo toplija.”

Sem Herdara lekovitost vode su još ispitivali i lekar Kunibert, Šlezinger i Šans 1882. godine, svi iz Beča. Lekovitost vode su ispitivali i srpski lekari, dr Leka i Ščerbakov.

Izvori Jošaničke Banje nalaze se na vulkanskom području i proizišli kao rezultat tektonskih promena u periodu od kraja oligocena do početka deluvija. Ima ih 13, od kojih su punovodni njih 4. Oni daju 30l u sekundi. Izbijaju iz pukotina stena serpetina i trahita. Na levoj obali reke Jošanice ispod jedne strane koja gravitira ka obali, nalazi se glavni izvor koji daje 7 l vode u sekundi temperature 78,5 °C i on je jedini radioaktivan i ima 11 MJ.

U Luškom potoku nalazi se izvor hladne vode od 14 °C koji je jačine oko 0,08 l u sekundi i ima ukus gvožda.

Za korišćenje termalne vode u Jošaničkoj Banji 1935. godine sazidano je kupatilo koje se i danas upotrebljava (Novo kupatilo u Jošaničkoj Banji). Pored ovog kupatila je i staro tursko kupatilo iz 17. veka. Za banju je 1938. rečeno da je „neobično jefina i neobično lekovita”, vruća voda je korišćena i za šurenje prasadi.

Posle Drugog svetskog rata Jošanička Banja dobija sve uslove za razvoj i nastavlja se njeno korišćenje u lečilišne svrhe ali još uvek nije razvijena kao pravo banjsko lečilište visoke kategorije.

Ovde je nekada bilo 37 vodenica, ali je u funkciji ostala samo jedna.

Prirodni lekoviti faktori

Jošanička Banja se ubraja među balneološka naselja sa najtoplijom vodom u Evropi, što joj uz podneblje, blizinu prelepih predela Kopaonika i Golije kao i dobru saobraćajnu infrastrukturu, omogućuje da bude značajna turistička destinacija na ovom kraju.

Jošanička Banja ima 5 izvora mineralnih voda, koji se ubrajaju medu najtoplije u našoj zemlji. Glavni izvor daje 7 litara vode u sekundi i temperature je 78 °C. Ostali izvori su ukupnog kapaciteta 30 litara u sekundi. Vode Jošaničke Banje pripadaju grupi hipertermi, sadrže natrijum, kalijum, kalcijum, hidrokarbonate, sulfate i fluor. Koriste se u lekovite svrhe pijenjem i u kombinaciji sa hidro-kinezi terapijom i medikamentima. Mogle bi se veoma uspešno koristiti u balneološkom tretmanu kod zapaljenjskog, degenerativnog i ekstraartikularnog reumatizma, nekih vrsta steriliteta kod žena, kožnih oboljenja i kod svih sekundarnih oboljenja nastalih posle povreda i posle operativnih stanja.

Kupanje se sprovodi u kupatilu sa 12 kada i jednim manjim bazenom, a lečenje u zdravstvenoj stanici. S obzirom na visoku temperaturu i povoljnu mineralizaciju može se koristiti za grejanje prostorija i raznovrsnih proizvodnih hala u proizvodnji cveća, voća i povrća.

Jošanička Banja ima dugu tradiciju u lečenju reumatskih oboljenja, a prvi podaci o organizovanom korišćenju banje datiraju iz 1922. godine kada je postojalo kupatilo koje se koristilo još u turskom periodu. To kupatilo se i danas koristi i naziva se Tursko kupatilo.

Posle toga izgrađeno je 1935. godine novo kupatilo sa 10 kada i jednim manjim bazenom koje je još u upotrebi.

Medicinske indikacije

Voda iz Jošaničke Banje je povoljna naročito za lečenje sledećih oboljenja:

• Degenerativna reumatska oboljenja
• Zapaljenjska reumatska oboljenja u laboratorijskoj i klinički smirenoj fazi
• Stanja tokom povreda i korektivnih operativnih zahvata na lokomotornom sistemu
• Hiperacidni gastritis
• Prevencije karijesa
• Ekcema i psorijaze i dr.

Pored korišćenja vode u lekovite svrhe, ona se može koristiti za potrebe sporta i rekreacije, kao i opšteg i zdravstvenog turizma.

Poznati Banjci

• Milunka Savić (1892—1973), heroina Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, rođena u selu Koprivnica blizu Jošaničke Banje kojoj se u njenu čast svake godine u oktobru održavaju „Dani Milunke Savić”, manifestacija sa mnoštvo kulturno-umetničkog sadržaja.
• Patrijarh srpski German (1899—1991), rođen je u Jošaničkoj Banji 19. avgusta 1899. godine, bio je 43. srpski patrijarh u periodu 1958—1990 godine. Danas se u centru Jošaničke Banje nalazi kuća u kojoj je rođen.

Demografija

U naselju Jošanička Banja živi 929 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,0 godina (39,2 kod muškaraca i 42,8 kod žena). U naselju ima 360 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,20.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Demografija Godina Stanovnika 1948. 1.175 1953. 1.342 1961. 1.332 1971. 1.391 1981. 1.366 1991. 1.296 1.187 2002. 1.154 1.372 2011. 1.036

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍
Srbi			1.152	99,82%
Rusi			1	0,08%
nepoznato			0	0,0%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	0			1
80+	6			16
75—79	15			21
70—74	32			35
65—69	36			50
60—64	41			49
55—59	35			35
50—54	30			37
45—49	49			41
40—44	37			34
35—39	39			33
30—34	42			44
25—29	41			37
20—24	36			27
15—19	29			28
10—14	33			30
5—9	47			28
0—4	28			32
Prosek :	39,2			42,8

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 177 202 233 296 342 359 360

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 64 87 47 84 38 33 7 0 0 0 3,20

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	468	120	318	22	8	0
Ženski	488	66	326	89	7	0
UKUPNO	956	186	644	111	15	0

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	232	44	0	14	46
Ženski	102	13	0	1	10
UKUPNO	334	57	0	15	56
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	2	18	23	11	19
Ženski	0	1	20	12	1
UKUPNO	2	19	43	23	20
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	36	9	2	2
Ženski	0	19	1	13	9
UKUPNO	0	55	10	15	11
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	6	0	0	0
Ženski	1	0	0	1
UKUPNO	7	0	0	1

Galerija

• 
  Opština Raška - Jošanička Banja, spomenik Milunki Savić
• 
  Opština Raška - Jošanička Banja, staro kupatilo
• 
  Opština Raška - Jošanička Banja, kade sa vrućom vodom
• 
  Opština Raška - Jošanička Banja, izvor vruće vode
• 
  Opština Raška - Jošanička Banja
• 
  Opština Raška - Jošanička Banja
• 
  Opština Raška - Jošanička Banja, reka Jošanica
• 
  Opština Raška - Jošanička Banja, izvor vruće vode

Spoljašnje veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Jošanička Banja Kompletan vodič kroz Srbiju
• Jošanička Banja, zelena vrata Kopaonika
• Od sna deda Stojana do ružne jave („Politika”, 4. mart 2017)
• Bivši đak obnavlja školu („Politika”, 23. maj 2017)