Džamije u Trebinju
Džamije u Trebinju su tri džamije sagrađene u periodu Osmanske carevine, koje su prvo stradale, u burnim istorijskim događajima na prostoru Istočne Hercegovine, a potom neke od njih i obnovljene u istom stilu.
Istorijski gledano grada Trebinja je od svog nastanka pre rođenja Hrista oduvek važio za kulturni i duhovni centar na prostoru današnje Istočne Hercegovine. Bogato kulturno i versko nasleđe, brojni kulturni, verski i istorijski spomenici spajaju se u jedinstvenom ambijentu grada Trebinja – grada kulture. Tako su se među mnogobrojnim kulturnim spomenici koji svojim neobičnim izgledom plene pažnju posetilaca Trebinja našle i džamije među kojima je Osman-pašina džamija jedna od najlepših i najpoznatija u Hercegovini, jer sadrži za ovaj tip građevine elemente mediteranske arhitekture.[1]
Istorija uredi
Trebinje je u najstarijim vremenim bilo naseljeno Ilirima, a u 7. veku p. n. e. i Grcima. Rimljani su naselili ooooooovoj prostor u III veku p. n. e. i po njima ovaj deo današnje Hercegovine poznat je pod nazivom Travunija.
Dolazak Slovena u Trebinje seže u 6. vek. U ranom slovenskom periodu se zna za više oblasnih gospodara koji su vladali područjem. Nakon što je bugarski car Simeon Veliki zbacio sa vlasti Zaharija Pribislavljevića, vladar Travunije Mihajlo Višević se okrenuo savezu sa kraljem Hrvatske Tomislavom. Posle njegove smrti Travunija je opet bila deo Časlavove Srbije.
Godine 1168, Travuniju je preuzeo Stefan Nemanja. Pod vlašću Nemanjića ona će ostati sve do kraja dinastije. Kasnije je Trebinje do dolaska Turaka bilo i u sastavu bosanske države Tvrtka I, a nakon njega se smenjuju se mnogi oblasni gospodari.
Vladavina trajala je od 1466. pa sve do 1878, kada ih smjenjuju Austrougari.
Osmanska vojska zauzela je Trebinje 1466. godine, a 1482. i čitavu Hercegovinu. Dolaskom Osmanlija menja se socijalno-ekonomski odnosi, što je povoljno uticalo na razvoj Trebinja. Na početku osmanske vladavine Trebinje je bilo manje naselje koje je kasnije, zbog pada Herceg Novog pod Mlečane, postalo pogranično utvrđenje. Nakon pada delova Hercegovačkog sandžaka u mletačke ruke u Moravskom ratu (1714—1718), Trebinje se u prvoj polovini 18. veka nakon statusa sela dobija status grada.
Doseljavanjem muslimana iz Boka kotorske, Imotske krajine, Vrgorske krajine i Primorja, u Trebinje osnivaju se muslimanskih mahala i započinje izgradnja islamskih verskih objekata. Tako je Trebinje steklo sva tri uslova da dobije status grada, s poletka 18. veka, kada je Osman-paša Resulbegović podigao bedeme oko grada, koji su oštitili novu tvrđavu.
Najstarije i najmanje trgovačko naselje kao predgrađe Trebinja počelo je da se formira oko Kastela. Ekonomski život grada razvijao se u čaršijama građenim prema lokalnoj tradiciji. Mahale su bile odvojene od čaršija zaštićenim dvorištima uz maksimalno poštovanje privatnosti.
Doseljenici koji su se naselili van zidina tvrđave, osnovali su mahalu u Hrupjelima Osmanovića mahalu, nazvanu po Osman-begu Resulbegoviću. U ovoj najstarijoj mahali u Trebinju. kasnije je osnovane carska (Hungarija) i pašina (Osman-pašina) mahala.
Doseljenici iz Risna naseljeni unutar zidina tvrđave osnovali su Risansku mahalu (ovaj deo grada kasnije je nazvivan Stari grad i Kastel), a sa njom i sledeće mahale: Ćatovića, Hadžihasanović, Hadžismailović, Landrović i Salahović.
Razvoj grada pratila je i izgradnja džamija:
- Džamije u Policima u 17. veku,
- Sultan Ahmedove džamije 1719. godine
- Džamije Osman-paše Resulbegovića 1729. godine
Spisak džamija uredi
Džamija u Policima uredi
Džamija u Policima bila je prva novoizgrađena džamija u Trebinju, a sagrađena u drugoj polovini 17. veka. Iako postoji više dilaema oko vakifa, ipak se smatra do je to bio prvi vakif Trebinja Osman-paša Resulbegović.
Džamiju su sagradili dubrovački majstori u centralnom delu Trebinja. Bila je to mala zgrada, građena od pritesanog kamena, sa krovom na četiri vode preppokrivenim kamenim pločama. Imala je osmougaonu munaru, visoku 12 m.
Džamija u Policima bila je kratko vreme u upotrebi, jer su je uskoci iz Dalmacije, pod vođstvom Stojana Jankovića i Ilije Smiljanića, zapalili krajem 17. veka. Nakon paljenja džamija nije obnovljena.
Sultan Ahmedova džamija uredi
Sultan Ahmedova džamija, poznata i pod nazivom Careva, Hungarija i Stara džamija (tur. Atik džamija), sagrađena je u Starom gradu (Kastelu), blizu desne obale reke Trebišnjice po naređenju Ahmed-paša Resulbegović 1132. h.g., odnosno 1719. godine,[a] u čast sultana Ahmeda III (1703—1730), o čemu svedoči uklesana godina gradnje na šerefi munare.[2]
Izgradnjom ove džamije osmanlije su htele da nadoknade rušenje džamije u Policama i nedostatak džamije u kojoj bi trebinjski muslimani vršili verske obrede. Hadži Ibrahim Kurtović je 1847. godine sagradio česmu ispred džamije i doveo u nju vodu iz Trebišnjice.
Džamija nije posedovala arhitektonsku vrednost. Pripada tipu jednoprostorne džamije sa krovom na četiri vode pokrivene šatorskim krovom, sa otvorenim natkrivenim sofama i kamenom munarom. Prvobitni oblik zadržala je do rata u Bosni i Hercegovini 1992. godine, kada je srušena.[3]
Rekonstrukcija je izvedena u prvim decenijama 20. veka prema poslednjem poznatom obliku i dimenzijama džamije, od istog materijala i na isti način gradnje, ali je krov prepokriven crepom. Zvanično je nakon rušenja ponovo otvoren za vresku službu 3. avgusta 2014. godine.[2]
Džamija Osman-paše Resulbegovića uredi
Džamija Osman-paše Resulbegovića, Pašina ili Nova džamija, izgrađena je 1726. godine po naređenju Osman-paša Resulbegović u središtu Kastela u Starom gradu, nedaleko od glavne (zapadne) kapije gradskih bedema.
Nakon izgradnje džamije, Osman-paša je u Istanbulu optužen da je u svoje ime u Trebinju sagradio lepšu džamiju od Careve i naredio da se njegovo ime navede u propovedi (hudbi). Da bi sačuvao ugled Careve džamije, sultan Ahmed III izdao je ferman kojim se Osman-paša Resulbegović i njegovih devet sinova osuđuju na smrt. Spasio je sinove od pogubljenja, dok je on ubijen u Istanbulu 1729. godine.[4]
Džamija je sazidana od pritesanog kamena. Krov džamije koji je na četiri vode prepokriven je pločama u imitaciji kupole pod eternitom. Uz desni zid podignuta je kamena munara oktogonalnog oblika, visoka oko 16 m.
Bila je to jedna od najlepših džamija u Hercegovini, koja je po svojim gabaritima poznata i kao najprostranija džamija u Hercegovini.[4]
Džamija je u prošlosti popravljana nekoliko puta. Poslednji put 1912. godine, kada je zadržala svoj oblik sve do oružanih sukoba u Bosni i Hercegovini 1992. godine, kada je srušena. Nakon rata obnovljena je i svečano otvorena za vernike i versku službu 15. jula 2005. godine. Rekonstrukcija je izvedena od istog materijala i na isti način gradnje, prema poslednjem poznatom obliku džamije iz 1912. godine, koji je imala sve do rušenja.[4]
Napomene uredi
- ^ Prema dolumentima iz istorijskog arhiva u Dubrovniku.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ Informativna, služba. „Kultura”. Grad Trebinje. Pristupljeno 7. 11. 2020.
- ^ a b Sad, BIS Novi. „Sultan Ahmedova - Careva džamija”. Turistička organizacija Grada Trebinja (na jeziku: srpski). Pristupljeno 6. 11. 2020.
- ^ „Sultan Ahmedova džamija i dekoracija Osman-pašine džamije”. www.muftijstvo-mostarsko.ba. Pristupljeno 6. 11. 2020.
- ^ a b v Sad, BIS Novi. „Osman-pašina džamija”. Turistička organizacija Grada Trebinja (na jeziku: srpski). Pristupljeno 6. 11. 2020.
Literatura uredi
- Hasandedić Hivzija, Muslimanska baština u Istočnoj Hercegovini, El-Kalem, Sarajevo, 1990.
Spoljašnje veze uredi
Mediji vezani za članak Džamije u Trebinju na Vikimedijinoj ostavi
| Džamije u Policima (17. vek) |
Sultan Ahmedova džamija (1719.) |
Džamija Osman-paše Resulbegovića (1726) |
|---|