Википедија

Džordž Geršvin

Džordž Geršvin (engl. George Gershwin; Njujork, 26. septembar 1898 — Los Anđeles, 11. jul 1937) je bio američki kompozitor.[1][2] [3]Rođen je kao Jakob Geršovic (engl. Jacob Gershowitz) u Bruklinu u porodici ruskih emigranata jevrejskog porekla, kao drugo od četvoro dece.[4] Većinu svojih vokalnih i scenskih dela Džordž je napisao u saradnji sa svojim starijim bratom, tekstopiscem Ajrom Geršvinom.[3] Geršvin je komponovao i za brodvejsku scenu i za klasične koncertne hale. Takođe je sa uspehom komponovao i popularne melodije.

Džordž Geršvin
Džordž Geršvin 1937. godine
Lični podaci
Datum rođenja(1898-09-26)26. septembar 1898.
Mesto rođenjaNjujork, SAD
Datum smrti11. jul 1937.(1937-07-11) (38 god.)
Mesto smrtiLos Anđeles, SAD

Najpoznatiji je po načinu na koji je u klasičnu muziku uneo elemente popularne muzike, crnačkih duhovnih pesama i bluza (opera „Porgi i Bes“, simfonijska fantazija „Amerikanac u Parizu“, „Rapsodija u plavom“, „Melanhonična rapsodija“).[5]

Njegova prerana smrt nastupila je kao posledica tumora mozga 1937. godine.[3]

Biografija uredi

Preci uredi

Geršvin je bio ukrajinsko-jevrejskog porekla.[4][3] Njegov deda, Jakov Geršovic, rođen je u Odesi (savremena Ukrajina) i 25 godina je služio kao mehaničar u Carskoj ruskoj vojsci da bi stekao pravo na slobodno putovanje i boravak kao Jevrejin, da bi se konačno penzionisao u blizini Sankt Peterburga. Njegov sin tinejdžer Mojše, Džordžov otac, radio je kao sekač kože za ženske cipele. Njegova majka, Roza Bruskina, rođena je u Sankt Peterburgu, Rusija.[6][7] Mojše je upoznao Rozu u Viljnusu gde je njen otac radio kao krznar. Ona i njena porodica preselili su se u Njujork zbog sve većeg antijevrejskog raspoloženja u Rusiji, promenivši svoje ime u Rouz. Mojše, suočen sa obaveznim služenjem vojnog roka ako ostane u Rusiji, preselio se u Ameriku čim je mogao da priušti. Jednom u Njujorku, promenio je svoje ime u Moris. Geršovic je živeo sa ujakom po majci u Bruklinu, radeći kao poslovođa u fabrici ženske obuće. Oženio se Rouz 21. jula 1895. godine, a Geršovic je ubrzo anglizovao svoje ime u Geršvajn.[8][9][10] Njihovo prvo dete, Ajra Geršvin, rođeno je 6. decembra 1896. godine, nakon čega se porodica preselila u stan na drugom spratu u aveniji Snediker 242 u istočnom njujorškom naselju Bruklin.

Mladost uredi

Džordž je rođen 26. septembra 1898. godine u stanu u Snediker aveniji. Njegov izvod iz matične knjige rođenih ga identifikuje kao Džejkoba Geršvajna, sa prezimenom koje se izgovara 'Gerš-vin' u ruskoj i jidiš imigrantskoj zajednici.[11][12] Dobio je ime po svom dedi i, suprotno američkoj praksi, nije imao srednje ime. Ubrzo je postao poznat kao Džordž,[13] i promenio je pravopis svog prezimena u „Geršvin“ otprilike u vreme kada je postao profesionalni muzičar; ostali članovi porodice su sledili njihov primer.[14] Posle Ajre i Džordža, u porodici su rođeni još jedan dečak Artur Geršvin (1900–1981) i devojčica Frensis Geršvin (1906–1999).

Porodica je živela u mnogim različitim rezidencijama, jer je njihov otac menjao stanove sa svakim novim preduzećem u koje se uključio. Odrasli su uglavnom u jidiškom pozorišnom okrugu. Džordž i Ajra su često posećivali lokalna jidiška pozorišta, a Džordž se povremeno pojavljivao na sceni kao statista.[15][16][17]

Džordž je živeo dečaštvo koje nije bilo neobično u njujorškim stambenim zgradama, koje je uključivalo trčanje sa prijateljima, rolanje i loše ponašanje na ulici. Sve do 1908. nije mario za muziku. Zatim, kao desetogodišnjak, bio je zaintrigiran kada je čuo violinski recital svog prijatelja Maksija Rozencvajga.[18] Zvuk i način na koji je svirao njegov prijatelj ga je očarao. Otprilike u isto vreme, Džordžovi roditelji su kupili klavir njegovom starijem bratu Ajri. Međutim, na iznenađenje njegovih roditelja i na Ajrino olakšanje, Džordž je bio taj koji je proveo više vremena svirajući je dok je nastavio da uživa u muzici.[19]

Iako je njegova mlađa sestra Fransis bila prva u porodici koja je zarađivala za život od svog muzičkog talenta, udala se mlada i posvetila svojim obavezama majke i domaćice, čime je onemogućila sebi da se ozbiljno bavi muzičkim poduhvatima. Nakon što je odustala od izvođačke karijere, operdelila se za slikarstvo kao kreativni izlaz, što je i Džordžu nakratko bio hobi. Artur Geršvin je sledio staze Džordža i Ajre, takođe je postao kompozitor pesama, mjuzikla i kratkih klavirskih komada tokom perioda od oko dve godine (oko 1911) pre nego što ga je Džek Miler (oko 1913), konačno upoznao sa Čarlsom Hambicerom, pijanistom u Betovenovom simfonijskom orkestru. Do njegove smrti 1918. godine, Hambicer je ostao Geršvinov muzički mentor, naučio ga je konvencionalnoj klavirskoj tehnici, upoznao ga sa muzikom evropske klasične tradicije i podsticao ga da prisustvuje orkestarskim koncertima.[20]

Tin Pan aleja i Brodvej, 1913–1923 uredi

 
Swanee
Al Džolsonov hit iz 1920. snimak Džordža Geršvina i Irvinga Cezara iz 1919. „Svoni“.
Imate poteškoće pri redprodukciji ovog zapisa?
Pogledajte VP:Pomoć oko snimaka.

Godine 1913, Geršvin je napustio školu sa 15 godina da bi radio kao „muzički demonstrator“ u njujorškoj Tin Pan aleji. Zarađivao je 15 dolara nedeljno radeći za Džerome H. Remik i kompniju, izdavačku firmu sa sedištem u Detroitu i filijalom u Njujorku.

Njegova prva objavljena pesma bila je „When You Want 'Em, You Can't Get 'Em, When You've Got 'Em, You Don't Want 'Em” 1916. godine. Ona je 17-godišnjaku donela zaradu od 50 centi.[21]

Godine 1916, Geršvin je počeo da radi za Aeolijan kompaniju i Standardne muzičke rolne u Njujorku, snimajući i aranžirajući. Proizveo je desetine, ako ne i stotine, rolni pod svojim i lažnim imenima (pseudonimi koji se pripisuju Geršvinu uključuju Fred Marta i Bert Vin). Takođe je snimio rolne sopstvenih kompozicija za Duo-Art i Velte-Mignon reprodukcijske klavire. Osim što je snimao klavirske role, Geršvin je napravio kratak prodor u vodvilj, prateći Noru Bejs i Luiz Dreser na klaviru.[22] Njegov novi ragtajm iz 1917. godine, „Rialto Ripples”, bio je komercijalni uspeh.[21]

Godine 1919. postigao je svoj prvi veliki nacionalni hit pesmom „Svoni”, sa rečima Irvinga Cezara. Al Džolson, brodvejska zvezda i bivši pevač ministranta, čuo je Geršvina kako izvodi pesmu Svoni na žurci i odlučio je da je otpeva u jednoj od svojih emisija.[21]

Kasnih 1910-ih, Geršvin je upoznao tekstopisca i muzičkog direktora Vilijama Dejlija. Njih dvoje su sarađivali na brodvejskim mjuziklima Pikadili do Brodveja (1920) i For Goodness' Sake (1922), i zajedno su komponovali muziku za Our Nell (1923). Ovo je bio početak dugog prijateljstva. Dejli je bio čest aranžer, orkestrator i dirigent Geršvinove muzike, a Geršvin mu se povremeno obraćao za muzičke savete.[23]

Kompozicija uredi

Orkestarske

Solo klavir

  • Three Preludes (1926)
  • George Gershwin's Song-book (1932), solo klavirske obrade 18 pesama

Opere

Londonski mjuzikli

Brodvejski mjuzikli

Filmovi za koje je Geršvin pisao originalne partiture

Reference uredi

  1. ^ ObituaryVariety, July 14, 1937, page 70
  2. ^ „George Gershwin, Composer, is Dead; Master of Jazz Succumbs in Hollywood at 38 After Operation for Brain Tumor”. The New York Times. Pristupljeno 29. 7. 2018. 
  3. ^ a b v g Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. V-Đ. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 106. ISBN 86-331-2112-3. 
  4. ^ a b „Russian Heritage Museum: George Gershwin”. russianheritagemuseum.com. Arhivirano iz originala 04. 08. 2021. g. Pristupljeno 17. 11. 2020. 
  5. ^ Jablonski, Stewart, Edward, Lawrence D (1973). The Gershwin Years: George and Ira. Garden City, New Jersey: Doubleday. ISBN 0-306-80739-4. 
  6. ^ „Rose Gershwin”. geni_family_tree. 
  7. ^ „Ira Gershwin”. biography.yourdictionary.com. 
  8. ^ Hyland 2003, str. 1–3.
  9. ^ Pollack 2006, str. 3.
  10. ^ Jablonski 1987, str. 29–31.
  11. ^ Jablonski 1987, str. 24: "Morris Gershovitz moved his family...to Brooklyn, where he had found an unprepossessing two-story brick house at 242 Snedicker Avenue... In this house on September 26, 1898, Jacob Gershwine (as George's birth certificate reads) was delivered...The name change may have been Morris's idea; it is possible that by the time he married he had streamlined his name to "Gershvin," and so would the doctor have been informed. Gershwine in a Jewish community would still be pronounced Gershvin.
  12. ^ Pollack 2006, str. fn707: "Gershwin's birth certificate reads, 'Jacob Gershwine'; [Frances Gershwin] suggests that Morris's brother, Aaron, first changed the family name, though the latter gave his name in the 1920 census as 'Gershvin.'"
  13. ^ Jablonski 1987, str. 25: "Eight-year old George (no one in the family remembers calling him Jake or Jacob)..."
  14. ^ Jablonski 1987, str. 10, 29–31.
  15. ^ Pollack 2006.
  16. ^ Andrew Rosenberg, Martin Dunford (2012). The Rough Guide to New York City. Penguin. ISBN 978-1-4053-9022-4. 
  17. ^ „Judaic Treasures of the Library of Congress: George Gershwin”. Jewish Virtual Library. 2013. Pristupljeno 10. 3. 2013.  As quoted by Abraham J. Karp (1991) From the Ends of the Earth: Judaic Treasures of the Library of Congress. ISBN 0-8478-1450-5. str. 351..
  18. ^ Schwartz, Charles (1973). Gershwin, His Life and Music. New York, NY: Da Capo Press, Inc. str. 14. ISBN 0-306-80096-9. 
  19. ^ Hyland 2003, str. 13.
  20. ^ Hyland 2003, str. 14.
  21. ^ a b v Venezia, Mike (1994). Getting to Know the World's Greatest Composers: George Gerswhin. Chicago IL: Childrens Press. 
  22. ^ Slide, Anthony. The Encyclopedia of Vaudeville, Westport, Connecticut: Greenwood Press, 1994. p. 111.
  23. ^ Pollack 2006, str. 191–192.
  24. ^ Jablonski & Stewart 1973, str. 25, 227–229..

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Džordž Geršvin na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Џорџ_Гершвин&oldid=27551517”