Википедија

Andrej Šaguna

Andrej (svetovno Anastasije Šaguna, rum. Anastasiu Șaguna, mađ. Siaguna Anasztáz[1], nem. Anastasius Freiherr von Schaguna[2]; Miškolc, 20. decembra/1. januar 1809-1873, Sibinj) pravoslavni crkveni velikodostojnik, prvi episkop obnovljene rumunske Sibinjske mitropolije

Mitropolit Andrej Šaguna
Mitropolit Andrej Šaguna

Biografija

uredi

Anastasije Šaguna je porumunjeni Cincarin[3], sin Nauma Šagune i Anastasije iz Miškolca. Šagune inače vode poreklo iz mesta Grabovo u Albaniji.[4] Imao je on još brata i sestru. Školovao se u gimnaziji u Sremskim Karlovcima i na bogosloviji u Vršcu (1829-1832). Studirao je u međuvremenu i pravne nauke u Pešti.

Rano se opredelio za kaluđerski život, spremajući za visoke položaje u kliru, sa namerom da izvrši određenu misiju. Pominje se u spiskovima prenumeranata srpskih knjiga između 1830-1835. godine u manastiru Hopovo Anastasije, kao iskušenik i prenumerant.[5] U Vršcu je 1831. godine Anastasije Šaguna klirik druge godine tamošnje trogodišnje Bogoslovije.[6] Karlovački mitropolit Stefan Stratimirović je pozvao "energičnog i inteligentnog" Anastasija, svršenog vršačkog klirika da dođe u Sremske Karlovce i primi se profesorske katedre na bogosloviji. Postriženik je 1833. godine manastira Grgetega, kada dobija monaško ime Andrej, a kasnije i njegov arhimandrit. Kupio je pretplatom u to vreme kao jerođakon hopovski Stamatovićevu knjigu "Mladi Serbljin u svemirnom carstvu". Bila je to jedna u nizu knjiga koju je uzeo pobožni "Rumun", koji se "podvizavao" među Srbima na Fruškoj gori. Jeromonah Andrej Šaguna je 1832-1842. godine bio predavač u Karlovačkoj bogosloviji i konzistorijalni notar.[7] Predavao je u bogosloviji, mada nije znao dovoljno dobro da govori srpski jezik; tek kasnije je naučio. Sastavio je Šaguna kao arhiđakon i konzistorijalni beležnik 1836. godine delo "Nastavlenije svjaščenstvu pri blagosloveniji brakov".[8] Godine 1840-1841. Šaguna je protosinđel i administrator manastira Jazak. Postao je novembra 1842. godine protosinđel Šaguna arhimandrit hopovski[9], a istovremeno on je najstariji učitelj u bogosloviji u Vršcu i nadziratelj episkopske rezidencije u tom gradu.[10] Prema zagrebačkom kalendaru za 1846. godine Šaguna je tada (do 26. jula 1846) titularni arhimandrit manastira Kovilja. Napredovanje po crkvenim pozicijama u Karlovačkoj mitropoliji iskoristio je kao šansu da se istakne i nametne kao vođa, među Rumunima u Transilvaniji.

Erdeljski mitropolit

uredi

Kada je 17. oktobra 1845. godine umro Transilvanijski episkop Vasilij Moga, postavljen je Andrej Šaguna za administratora.[11] Imenovan je 1848. godine kao dotadašnji vikar, za rumunskog grčko-istočnog vladiku Sibinjske mitropolije. Od tada je krenuo da stvara rumunsku mitropoliju, po ugledu na Karlovačku (srpsku), koja bi objedinila sve pravoslavne Rumune u austrijskom carstvu. Navodno je to posledica međusobnog neprijateljstva između patrijarha Rajačića i episkopa Šagune. Delovao je on vrlo vešto i bez gotovo ikakvog otpora odvojio Rumune od pravoslavnih Srba. Živeći decenijama među Srbima dobro je prostudirao njihove mane i slabosti, pritom potajno delovao. Iskoristio je podvojenost u srpskim redovima (kleru) i smrt patrijarha Josifa Rajačića, koji se odlučno suprotstavljao crkvenom separatizmu, da energičnim delovanjem ostvari ideju jasno izraženu još 1818. godine. To crkveno razdvajanje dovelo je do nacionalnog a za posledicu ima najintenzivniju rumunizaciju, razbuktali šovinizam i mučnu podelu imovine, među kojima i starih srpskih zadužbina. Delovao je od 1848. godine rumunski vladika energično ali korak-po-korak; stalnim zahtevima upućenim državi jačao je rumunske pozicije. Te 1848. godine su Rumuni na narodnoj skupštini u Lugošu javno tražili da se prekine potčinjavanje srpskoj jerarhiji.[12] Uspeo je na narodnom saboru u Blažu, na kojem su učestvovali i unijati, da bude izabran za glavnog zastupnika rumunskih interesa, pred austrijskim carem. Imao je u svom poduhvatu već tada veliku potporu, ali je samo u odnosu sa Srbima pitomo, perfidno nastupao. On je 1856. godine tražio da se promeni naziv "grko-nesjedinjeni" sa "grčko-istočni". Smetalo mu je i što ga nazivaju Sibinjski vladika, umesto Erdeljski.[13] Ali 1852. godine izašla je iz štampe u Beču, na nemačkom jeziku nepoznatog autora jedna knjiga u kojoj je pisano protiv Šagune. Anonimni autor je u pamfletu ukazivao na Šagunino štetno delovanje po pravoslavno jedinstvo i interese Srba u Austriji. Žalio se zato on srpskom patrijarhu Rajačiću zašto ga nije zaštitio od kleveta i sprečio rasturanje te knjige u Novom Sadu i Karlovcima, među srpskom publikom. Episkop karlovački Evgenije Jovanović, Šagunin prijatelj i istomišljenik je u svom pismu patrijarhu Rajačiću tvrdio: Šaguna je jedan pošten episkop i čovjek, a vi dobro znate da ot njegova manovenija zavise jedan milion Romana, koji bi danas našoj crkvi leđa okrenuli da in on ne drži.[14] Bila je to ucena, čak iz reda srpskih episkopa koji su potpali pod njegov uticaj, i činili nekakvu neformalnu Šoguninu interesnu grupu u Karlovačkoj mitropoliji.

Od 1864. godine Andrej Šaguna je Mitropolit Erdeljeske mitropolije, sa sedištem u Sibinju. Odlukom austrijskog cara 24. decembra 1864. godine prestala je vekovna jurisdikcija karlovačkih mitropolita u Erdelju. Osnovana je dekretom 29. decembra 1864. godine odeljena i samostalna mitropolija grčko-istočna (pravoslavna) rumunska.[15] Šagunina "politika" dovela je do izlaska zajedno sa Erdeljom i mešovitih Aradske i Karansebeške eparhije iz kanonskog jedinstva sa Karlovačkom mitropolijom. U svom memorandumu koji je podneo 1. aprila 1865. godine carskom ministarstvu u Beču, tražio je rumunski mitropolit da se Rumunima ustupe pravoslavni manastiri Hodoš i Sv. Đurađ na Brzavi. Braća srpski episkopi su ga za divno čudo podržali u toj po svemu otimačini, ali to pravno nije bilo moguće izvesti tada. Srpski jerarski su takođe bez velikog otpora priznali odvajanje Rumuna, na svoju i narodnu štetu, koje je tako postalo i kanonsko.

Neumorni Šoguna je 4. novembra 1861. godine izabran za predsednika rumunskog "Društva za potpomaganje književnosti i kuluture" u Sibinju. Za gradnju nove saborne crkve u Sibinju zatražio je pomoć po celoj Austriji, i Srbi su neštedimice dali (veliki broj crkvenih opština se odazvao) nekoliko hiljada forinti, u stvari za učvršćenje nove rumunske jerarhije u Erdelju. Sibinju nekada srpskom bitnom mestu, kao sada novom kulturno-versko-nacionalnom centru Rumuna, je kasnije mitropolit Andrej osnovao prvi trogodišnji "Pedagoški i bogoslovski seminar" za buduće učitelje i sveštenike.[16] Kako je završio mađarsko pravo u Pešti, uvažavan je među crkvenim poglavarima za pravnog "stručnjaka". Tako je on 1868. godine objavio na nemačkom jeziku stručnu knjigu "Kanonično pravo pravoslavne crkve",[17] koja je ranije izašla na rumunskom jeziku. Otvorio je on 1868. godine u Sibinju rumunski crkveno-narodni sabor, na kojem je radio na ujedinjenju i uzdizanju Rumuna.

Rumunski svetac

uredi

Umro je juna 1873. godine baron Andrej Šaguna rumunski pravoslavni mitropolit. Bio je počasni član Rumunske akademije. Novosadski srpski list "Glas naroda" je napisao tim povodom: U njemu gube braća Rumuni odličnog prvo sveštenika i velikog rodoljuba, koji je živeo za njih i umro.[18] Šaguna je ostavio još za života 100.000 f. u korist "narodnih rumunskih fondova". Rumuni su ga priznali za svog velikog duhovnog i nacionalnog vođu. Rumunska pravoslavna crkva ga je kanonizovala i proglasila za svetitelja 29. oktobra 2011. godine.[19]

Po njemu je nazvano naselje Andrej Šaguna (Arad).

Reference

uredi
  1. ^ Kádár Gyula (2014-04-26). „Egy politikai kalandor - 2014. április 26., szombat -”. www.3szek.ro (na jeziku: mađarski). 
  2. ^ Schaguna, Andreas Freiherr von // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich. Band: 29 (1875), Seite: 86-89
  3. ^ Stojan Kiselonovski: "Zbornik na Vlasite na Balkanot", Skoplje 2005.
  4. ^ „100 lei 1998 Andrei Şaguna”. romaniancoins.org. 
  5. ^ "Serbska pčela", Budim 1830.
  6. ^ Vasilij Jovanović: "Svetolik i Leposava edna romantičeska povest", Budim 1831.
  7. ^ "Serbska pčela", Budim 1838.
  8. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 7. jun 1892.
  9. ^ "Serbske narodne novine", Pešta 8. novembar 1842.
  10. ^ "Peštansko-Budimski skoroteča", Pešta 1842.
  11. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 30. april 1903.
  12. ^ Aleksandra Đurić-Milovanović: "Dvostruke manjine u Srbiji: O posebnostima u religiji i etnicitetu Rumuna u Vojvodini", Beograd 2015.
  13. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 15. decembar 1905.
  14. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 15. septembar 1904.
  15. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 24. mart 1902.
  16. ^ "Školski list", Sombor 15. novembar 1888.
  17. ^ "Vila", Novi Sad 1868.
  18. ^ "Glas naroda", 24. jun 1873.
  19. ^ "Glas sa Cera", internet časopis za duhovni i nacionalni preporod,
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Андреј_Шагуна&oldid=26811143”