Arhitektura baroka
Arhitektura baroka je krajnje dinamizirana. Fasade su uznemirene i bogate nišama, stupovima, volutama, a prepoznatljivi elementi su elipsa, konkavnost – konveksnost (udubljeno, ispupčeno) i opšta razigranost masa. Arhitektonski stil nastao krajem šesnaestog veka u Italiji.[1]
U Nemačkoj i u kolonizovanoj Južnoj Americi stil je potrajao do osamnaestog veka.[1]
Barok (baluka), znači „perla”, sve je bogato i kitinjasto treba da se potvrdi moć crkve i njen sjaj. Barokne kompozicije su velikih razmera. Javlja se veliki broj materijala. Barok se formirao od teme koja nagoni čoveka na razmišljanje, i one koje je trebalo da dirnu čoveka i da ga nagone na razmišljanje o potrebi vere. Crkva se svim sredstvima trudila da zadrži svoj položaj koji je imala. Barok je primenjivao sve ono što je bilo već pronađeno. Razvijao je odnose svetlosti i senke i težio da razvije dramatiku i patetiku koja se potencirala snažnom gestikulacijom i dinamikom pokreta i za razliku od statične i smirene renesanse. Pojavljuju se složene kompozicije i neretko se upotrebljavaju i nesimetrične dijagonalne kompozicije.
Barok u profanom smislu našao je mesta u dvorovima i rezidencijama kraljeva.
Trgovi su glavni element baroknog urbanizma, uglavnom su zatvoreni, eliptičnih osnova, dinamiziranog prostora, organizovani pomoću vertikalnih akcenata (stupovi, obelisk, fontane – najpoznatiji je svakako Trg Svetog Petra. Berninija, iz 1657. godine.
Predstavnici barokne arhitekture uredi
Italija:[1]
- Đovani Lorenco Bernini (Gianlorenzo Bernini)
- Frančesko Boromini (Francesco Borromini)
- Vinjola (Vignola)
- C. Maderno (C. Maderno)
- G. dela Porta (G. della Porta")
- Domeniko Fontana (Domenico Fontana)
Francuska:
- Klod Perolt (Claude Perrault)
- Žil Arden-Mansar (Jules Hardouin-Mansart)
- Luj le Vo (Louis Le Vau)
- Čarls Le Brun (Charles Le Brun)
- Andre le Notr (Alexandre Le Nôtre)
Nemačka i Austrija:
- J. B. Fišer fon Ernah (J. B. Fischer von Erlach)
- D. Pepelman (D. Pöppelmann)
- Baltazar Nojman (Balthasar Neumann)
- I. Prendtoer (Y. Prendtauer)
Engleska:[1]
- Hristofer Ren (Christopher Wren)
Španija:
- Husep Hurikera (Jusepe Churriguera)
Palata uredi
Duh baroka najbolje predstavlja njegov urbanizam i arhitektura, a objekt koji ujedinjuje ove dve umetnosti je dvorac. U baroku dvorac postaje pravi mali grad, Najznačajniji primer je Versaja (Luj le Vo, Žil Arden-Mansar i Le Notr koji je radio vrtnu arhitekturu), u Francuskoj (1642–1686). Simetrična arhitektura trokrilnog dvorca sa glavnom zgradom i dva bočna krila pod pravim uglom koji (poput slova "U") zadiru u prostor perivoja kroz prostrane geometrijski organizovane parkove, fontane i bazene. Parkovi su geometrizirani i u osnovi u obliku tzv. francuskoga parka, za razliku od engleskog parka koji je organski i prirodan, prateći i varirajući oblike arhitekture dvorca, čak se i avenija koja se pruža prema ulazu u palatu nastavlja u park naglašavajući neprekidno kretanje.
Crkva uredi
U sakralnoj arhitekturi se teži što većim efektima, ostvaruju se nova prostorna rješenja od kojih uglavnom preovladava centralni tip osnove naglašen kupolom.
Takva je i crkva San Carlo alle quattro fontane (1635) u Rimu koju je uradio Frančesko Boromini. Eliptične je, nesimetrične, osnove (nišama je isperforirano zidno platno), a eliptični oblici se pojavljuju i na fasadi (duboke niše, izbačeni stupovi i izbočenja ka i drugi ukrasi i složene perforanije) i na kupoli. Insistira se na raščlanjivanju, slojevitosti i plastičnosti unutar okvira osnovnog nesimetričnog oblika i primene ritma elipse. Sve u svemu, jak sukob volumena i prostora.
Primer dinamične, ali skladne arhitekture je crkva Virzehnheilingen (Četrnaest svetaca) B. Nojmana u Nemačkoj, (1743–1772) Tu se longitudinalnost i latinski krst dobijaju upisivanjem nekoliko eliptičnih oblika koji se nadalje variraju na svim delovima arhitekture. Osim glavnog oltara javlja se i centralni, a dinamizam je postignut i u prožimanju arhitekture, slikarstva i vajarstva u jedinstvu bele, skladne štuko dekoracije ispunjene iluzionističkim slikama. Tako je postignut ideal barokne umetnosti u jedinstvu sila i pokreta (bogatstvo i raskoš ukrasa) kakvi vladaju u prirodi i svemiru.
Često su se gotičke i renesansne crkve barokizirale pregradnjama svodova, pročelja i dodavanjem lukovičastih kapa na tornjevima, a u rešavanju enterijera se postavljaju mermerne barokne površine, oltari, propovedaonice i dr. Raskošni se barokni duh pokazuje i u bogato opremljenoj unutrašnjosti građevine sa zidnim slikama, reljefnim štuko ukrasima, punoj plastici, skupocenim nameštajem i ukrasnim detaljima i predmetima crkvene liturgije (ciboriji, kaleži, antependiji i dr.).
Literatura uredi
- Istorija umetnosti H.W. JANSON, Beograd 1982.
- Opšta istorija umenosti ĐINA PIKSEL, Beograd 1974.
- Istorija slikarstva Fernand Hazar, Beograd 1973.
- (jezik: hrvatski) hr:Arhitektura Baroka članak o baroknoj arhitekturi
