Baranda
Baranda je naselje u opštini Opovo, u Južnobanatskom okrugu, u Srbiji. Prema popisu iz 2011. bilo je 1544 stanovnika.
Baranda | |
|---|---|
 Crkva u Barandi | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Južnobanatski |
| Opština | Opovo |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  1.544 |
| — gustina | 29/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 05′ 05″ S; 20° 26′ 42″ I / 45.084754° S; 20.444986° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 78 m |
| Površina | 52,1 km2 |
.svg)  Baranda Baranda na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 26205 |
| Pozivni broj | 013 |
| Registarska oznaka | PA |
Istorija uredi
Po vojnim planovima iz 1768. godine planirano je stvaranje jednog naselja između Opova i Sakula - Barande.[1] Sadašnja Baranda naseljena je 1775-1778. godine. Ime je dobila po Kikindskom naselju Baranda. Većina doseljenika poticala je iz Kikinde i Sen-Đurđa, zbog čega je jedan deo sela i nazvan Šenđurcima. Neki su došli iz Melenaca i drugih naselja Gornje ilirske granice, koja je upravo tada rasformirana. Čim je naseljena, Baranda je uključena u opovačku četu XII nemačko-banatske regimente u kojoj je ostala sve do njenog ukidanja, dok je crkveno-verskim poslovima pripadala pančevačkom protopijatu Temišvarske eparhije. Osim zemljoradnjom, Baranđani su se bavili i drugim privrednim delatnostima, u prvom redu domaćom radinošću, lovom i ribolovom, kao i stočarstvom koje je najrentabilnije. Broj stanovnika u Barandi sredinom 19. veka je opadao. Tako je 1847. godine bilo 2330 pravoslavaca, a dve decenije potom 1867. godine 2133 žitelja.
Dobrovoljno vatrogasno društvo u mestu je zvanično registrovano 1893. godine.
Godine 1905. Baranda je velika opština u Kovačičkom srezu (Antalfalva). Tu živi 1972 stanovnika u 415 domova, Srbi dominiraju po svemu. Ima ih 1935 pravoslavnih duša sa 409 kuća. Od javnih zdanja tu su srpska pravoslavna crkva i dve komunalne škole. U Barandi radi samo pošta, brzojav je u susednom Opovu.[2]
Crkva i škola uredi
Pravoslavni hram posvećen Sv. Nikoli je podignut 1812-1814. godine, a obnovljen 1978. godine. Ikonopisac iz Velikog Bečkereka, Georgije Popović oslikao je ikonostas 1814. godine. Čišćenje ikona na ikonostasu obavio je 1930. godine Anton Koželja.[3]
Parohijsko zvanje u Barandi je osnovano 1768. godine. Crkvene matične knjige rođenih i umrlih se vode od 1779. godine, a matica venčanih od 1780. godine. Popisani su 1797. godine pravoslavni sveštenici u Temišvarskoj eparhiji. U Barandi su tada parosi, pop Avram Zebić (rukop. 1781) i pop Živojin Radanov (1754). Pop Avram je pored srpskog jezika, znao rumunski i nemački.[4] Po državnom šematizmu pravoslavnog klira u Ugarskoj, 1846. godine u Barandi živi 2330 pravoslavnih žitelja, parosi su: Gavril Arsenović i Stefan Ženar, a kapelan Živojin Arsenović.[5] Pretplatnici jedne crkvene knjige bili su 1868. godine baranđanski parosi: Vasilije Ženar (od 1859) i Konstantin Popović.[6] Početkom 20. veka pravoslavna parohija je druge platežne klase, ima parohijski dom, a parohijska sesija iznosi 33 kj. zemlje.[7] Pop Konstantin Stanulović rodom iz Bočara, baranđanski paroh je bio (1897-1907). godine.
U Barandi je rođen 1862. godine Mitropolit raško-prizrenski Nićifor Perić, egzarh Gornje Mezije. Školovao se u rodnom mestu i Beogradu, a monaški čin je primio u manastiru Vraćevšnici 1880. godine, kada je zamenio dotadašnje ime Nikola. Već sledeće 1881. godine je rukopoložen za prezvitera u Karanovcu, da bi potom završio Bogosloviju u Beogradu 1889. godine. Njegov zaštitnik mitropolit Mihajlo ga je proizveo u sinđela, i postavio za namesnika manastira Ravanice. Životni put ga onda vodi 1893. godine u Carigrad gde je izabran za nastavnika tamošnje srpske gimnazije. Na molbu mitropolita skopskog Metodija, prešao je 1896. godine u Skoplje gde je bio uz mitropolita, protosinđel arhimandrit. Tu se istakao na prosvetnom polju nakon smrti Metodija. Usledilo je njegovo stranstvovanje na ostrvu Patmos i Carigradu, a 1899. godine je bio postavljen za nastojatelja i protojereja crkve Sv. apostola u Ferikeju. Iste godine je izabran za mitropolita raško-prizrenskog i otišao na Kosovo.[8]
Učitelj u narodnoj školi u Barandi bio je 1825. godine Aleksandar Maksimović. Škola u Barandi je 1846. godine imala 220 učenika, kojima je predavao učitelj Toma Petković (1842-1847). Škola je od 1873. godine komunalna i ima dva zdanja; jedno iz 1863. a drugo iz 1892. godine. U jednom zdanju je jedna školska dvornica sa 4-6. razredom, a u drugom su 1-3. razred.[7] Baranđanski učitelji u 20. veku bili su: Nikola Nedić (1896-) Julijana Kojić rodom iz Pančeva (1898-), Đorđe Radak (1907-1908), Olga Đukanović (-1921), Mihajlo Vukadinović rodom iz Botoša (1995-1926. - penzionisan), Vukomir Vidić (-1935), Mara Beljin (1936-), Dobrila Kostić (-1938), Jelena Pavlović (1938-), Jula Kaćanski (1941-).
Demografija uredi
Baranda je 1865. godine imala 2115 stanovnika, u jednoj parohiji prve klase. U naselju Baranda živi 1269 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,2 godina (37,7 kod muškaraca i 40,7 kod žena). U naselju ima 492 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,35.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 2 | 2 | ||
| 80+ | 20 | 18 | ||
| 75—79 | 16 | 32 | ||
| 70—74 | 43 | 46 | ||
| 65—69 | 48 | 58 | ||
| 60—64 | 40 | 55 | ||
| 55—59 | 34 | 44 | ||
| 50—54 | 51 | 49 | ||
| 45—49 | 75 | 54 | ||
| 40—44 | 63 | 55 | ||
| 35—39 | 63 | 42 | ||
| 30—34 | 49 | 63 | ||
| 25—29 | 47 | 37 | ||
| 20—24 | 58 | 54 | ||
| 15—19 | 65 | 52 | ||
| 10—14 | 66 | 55 | ||
| 5—9 | 57 | 54 | ||
| 0—4 | 47 | 34 | ||
| Prosek : | 37,7 | 40,7 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 674 | 184 | 415 | 47 | 24 | 4 |
| Ženski | 661 | 106 | 413 | 121 | 16 | 5 |
| UKUPNO | 1.335 | 290 | 828 | 168 | 40 | 9 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 424 | 241 | 15 | 0 | 69 |
| Ženski | 220 | 124 | 2 | 0 | 12 |
| UKUPNO | 644 | 365 | 17 | 0 | 81 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 2 | 21 | 27 | 2 | 14 |
| Ženski | 2 | 2 | 28 | 2 | 3 |
| UKUPNO | 4 | 23 | 55 | 4 | 17 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 1 | 4 | 8 | 5 | 2 |
| Ženski | 3 | 4 | 5 | 10 | 18 |
| UKUPNO | 4 | 8 | 13 | 15 | 20 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 6 | 0 | 0 | 7 | |
| Ženski | 3 | 2 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 9 | 2 | 0 | 7 | |
Zanimljivosti uredi
U Barandi je rođena Olga Petrov (1920—1942) učiteljica i učesnica NOR-a, proglašena za narodnog heroja.
U Barandi živi i stvara srpski glumac, reditelj, producent Dragan Bjelogrlić.
U Barandi postoji filmski studio; tu su snimane televizijske serije „Vratiće se rode“ i „Senke nad Balkanom“, kao i filmovi „Rode u magli“ i „Montevideo, Bog te video!“, kao i „Montevideo, vidimo se!“.
Reference uredi
- ^ "Sreta Pecinjački: "Pančevački distrikt 1717-1773. godine", Novi Sad 1985. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ Miloš Popović: "Versko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001. godine
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ Ognjeslav Utješenović Ostrožinski: "Psalmi Davidovi", Beč 1868. godine
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1901. godine
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
