Bas-gitara
Električna bas-gitara je žičani muzički instrument. Obično ima četiri ili pet žica, koje su naštimovane u kvartama (E-A-De-Ge ili kod petožičanog Ha-E-A-De-Ge). Jedna od prvih bas-gitara bila je Fender Precision. Ime je dobila zbog pragova, koji su basistima omogućavali da imaju preciznu intonaciju, što nije bio slučaj sa kontrabasom.
 | |
| Drugi nazivi | bas, električna bas gitara, električni bas |
|---|---|
| Klasifikacija | Žičani instrumenti (picikato ili perce) |
| Hornobestel-Zaks sistem | 321.322 |
| Pronalazač | Pol Tutmark, Leo Fedner |
| Razvijen | 1930-ih |
| Opseg | |
 (standardna podešena bas gitara s 4-strune) | |
| Srodni instrumenti | |
Istorija uredi
Razvoj 1930-ih i 1940-ih uredi
Izumitelj muzičkih instrumenata Pol Tutmark razvio je električni bas sličan električnoj gitari, koji je imao pragove i bio je namenjen da se drži i svira vodoravno. Audiovoksov katalog iz 1935–6. godine (koji takođe ima gitaru s punim telom) sadržao je verovatno prvi električni bas punog tela s pragovima namenjen vodoravnom sviranju — Model #736 električni kontrabas.[1] Promena u obliku „gitare” je učinila instrument lakšim za držanje i transport; dodatak pragova je omogućio basistima da lakše sviraju u tonalitetu (takođe je učinilo instrument lakšim za učenje sviranja). U tom razdoblju proizvedeno je oko stotinak primeraka ove bas giatre.
Tutmarkov sin Bad se 1947. godine ogledao u proizvodnji električnih bas-gitara prezentirajući sličan model pod brend nazivom Serenader bas. Model je na tržište distribuirala firma L.D. Heater Music Co., iz Portlanda u američkoj državi Oregon. Ova firma bila je ujedno i prvi veliki, važniji distributer generalno muzičkih instrumenata na tržištu. Uprkos uloženim sredstvima i naporu, izumi porodice Tutmark nisu ostvarila bitniji uspeh na tržištu.
Razvoj 1950-ih uredi
Samouki električar Leo Fender je uz pomoć Džordža Fulertona razvio prvi masovno proizvođeni električni bas u 1950-ima. Njegov Fender Precision Bass, predstavljen 1951, postao je široko-kopirani industrijski standard. Precision Bass (ili „P-bas”) je evoluirao iz jednostavnog, nekontuniranog oblika tela sličnog telekasteru iz jednog dela, s četveropolnim jednostrukim elektromagnetom, u kontunirani oblik tela s ugodno zakrivljenim rubovima. Jednostruki (ali dvodelni) model elektromagneta proizveden je 1957. godine, a sličio je na elektromagnete za električnu mandolinu (takođe Fenderov proizvod tog vremena). Ovaj novi model bio je spojenih zavojnica u serijski spoj, ali s novinom da su im polovi bili međusobno obrnuti, čime se stvorio učinak kao kod dvostrukog elektromagneta.
Tako je „Fenderov bas” postao senzacionalni novi muzički instrument koji se lako svirao i prenosio kao električna gitara, i koji bi uključen u odgovarajuće pojačalo kontrolisano pružio željenu glasnoću i ton.[2] Prvi basista koji je koristio Fenderov bas model bio je Monk Montgomeri na muzičkoj turneji s poznatim američkim džez vibrafonistom, udaraljkašem i klavijaturistom Lajonelom Hamptonom članom posleratnog velikog orkestra. Osim njega tu su još Šifti Henri i Roj Džonson sa Luis Džordanovim džez sastavom Timpani fajv, koji su uz Bilija Blekija basiste Elvisa Preslija davne 1957. godine bili začetnici u promovisanju Fenderove bas-gitare.
Nakon Fenderovog uspeha, i firma Gibson 1953. godine predstavila je svoj Gibsonov violinski bas, polušuplji model u obliku kratke violine koji je stajao na tankoj metalnoj nozi, i mogao se svirati uspravno, ali i držeći se u rukama vodoravno. Kasnije, 1958. godine model Gibson preimenovan je u električni bas Gibson EB-1, (model EB-1 je 1970-ih godina doživeo svoje ponovno izdanje, ali ovog puta bez tanke metalne noge).[3] Gibson je 1958. godine predstavio model EB-2, električnu bas-gitaru takođe šupljeg tela izgrađenu od javora, s dve tonske karakteristike. Model se mogao naći i u Gibsonovom katalogu.[4] Firma Gibson je 1959. godine predstavila model Gibson EB-0 električnu bas-gitaru, koja je vrlo slična Gibson SG električnoj gitari, mada su najraniji primeri imali oblik tela kao Les Polov spešal s dvostrukim (dole i gore) izrezom/odrezom (engl. double-cutaway).
Dok mnogi Fenderovi modeli imaju elektromagnete montirane na poziciji između vrata i mosta gitare, mnogi Gibsonovi raniji modeli imaju jedan dvostruki elektromagnet montiran direktno pri vratu gitare. Model EB-3 koji je predstavljen 1961. godine ima takođe ugrađen „mini” dvostruki elektromagnet na poziciji pri mostu gitare. Sve do 1963. godine, do modela Gibson tanderberd sa 863,6 mm dužinom skale (razmak između vrha mosta, i vrha na kobilici gitare). Gibson je do tada proizvodio modele s kraćom dužinom. Ovo je prvi Gibsonov model s dvostrukim elektromagnetima ugrađenim u tradicionalnom položaju, otprilike na pola puta između vrata i mosta gitare. Nakon Fendera, i Gibsona tokom 1950-ih, i manji broj drugih proizvođača odlučio se za proizvodnju električnih bas-gitara, poput Kej mjuzikal instrument kampani 1952. godine, i firme Danelektro 1956. godine.[5][6]
Na nemačkom sajmu „Musikmesse Frankfurt” 1956. godine predstavljen je model Hefner 500/1 koji je oslanjajući se na tehniku gradnje violine dizajnirao i napravio poznati graditelj instrumenata, i predstavnik druge generacije poznate porodice graditelja violina Valter Hefner.[7] Model poznat je po nazivu „Bitl bas” koristio je popularni engleski muzičar, tekstopisac i kompozitor Pol Makartni. Firma Rikenbeker predstavila je 1957. godine svoj model Rikenbeker 4000.[8] Ovaj model za razliku od Fenderovih i Gibsonovih modela, kojima je vrat gitare pričvršćen vijcima, ima vrat zalepljen za telo gitare, i vrat je provučen kroz celu dužinu tela gitare.
Razvoj 1960-ih uredi
Predstavljen 1960. godine Fenderov džez bas je bio poznat kao Deluks bas i bio je namenjen da prati džezmaster gitaru. Džez bas (često zvan „dž-bas”) je imao dva jednozavojnička konvertora, jedan blizu mosta i jedan u poziciji presižon basa, svaki sa zasebnim kontrolama za glasnoću i ton. Vrat džez basa je bio uži kod zaglavlja nego kod presižon basa (38,1 mm naspram 44,45 mm). Druga vizuelna razlika koja je razdvajala džez bas od presižon basa je oblik tela. Pozicije konvertora na basevima drugih proizvođača su često zvane „P” ili „J” konvertori, u srodstvu s presižon i džez basevima. Značajno je da je Fender odlučio da glavu fenderovog džez bas modela obeleži ističući je kao dekalni model.[9] Fender je takođe počeo proizvodnju mustang basa, instrumenta s dužinom skale od 762 mm, koji su koristili basisti poput Tine Vejmaut iz Taking hedsa („P” i „J” basevi imaju dužinu od 863,6 mm). Zbog fenderove dominacije na tržištu, 1950-ih i 1960-ih godina modeli bas-gitara često su nazivani kratko „fenderovi basevi”. Preduzeće Gibson je 1961. godine takođe je predstavilo EB-3 model električne bas-gitare. Ovaj model je dizajniran s kraćom, 774,7 mm dužinom skale i bio je omiljen instrument škotskom muzičaru i tekstopiscu Džeku Brusu.
Razvoj 1970-ih uredi
Osnivanjem preduzeća Mjuzik Man od strane Toma Vokera, Forista Vajta i Lea Fendera 1971. godine otpočela je jedna nova era dizajna modela električnih bas-gitari. Pravi predstavnik bila je Music Man StingRay, električna bas-gitara s ugrađenom aktivnom elektronikom, koja je muzičaru omogućila puno veću upotrebu lepeze tonova, sviranja raznih stilova i muzičkih žanrova. Ističu se i modeli identifikovani uz određeni stil muzike, kao npr. modeli Rikenbeker 4001 serije koji se vežu za progresivnu rok muziku Krisa Skvajera, u engleskoj rok grupi Jes, i basistu Gedi Lia u kanadskoj rok grupi Raš, dok je model stingrej u funk grupi Braća Džonson koristio Luis Džonson.
Godine 1971, predstavljen je predlog modela električne bas-gitare koji je proizvela firma Alembik Ink, što je kasnije postalo uvreženo za maloprodajne, ili visoko kvalitetne modele. U biti radi se o skupim, po meri izgrađenim instrumentima koje su koristili samo retki muzičari poput Džeka Kasidija, Krisa Skvajera i Stanlija Klarka. Modeli sadrže jedinstvene dizajnove, ručno izrađene delove, komponente i grafitne vratove. Ugrađena elektronika bila je takođe izuzetnog kvaliteta. Sredinom 1970-ih firma Alembik u saradnji s proizvođačem bas-gitara Tobajas proizvodi bas modele s četiri, i pet žica, s niskim B tonom. Basista Antoni Džekson je 1975. godine kod poznatog graditelja Karla Tompsona naručio svoju šestožičnu električnu bas-gitaru s rasponom žica: B0-E1-A1-D2-G2-C3.
Razvoj 1980-ih i 2000-ih uredi
Početkom 1980. godine dizajneri električnih bas-gitara istraživali su inovativne pristupe u dizajnu. Tako je američki kreator i inovator muzičkih instrumenata Ned Stajnberger prvi put krajem 1979. godine predstavio električnu bas-gitaru bez glave tela. Njegov rad se tu nije zaustavio, te je 1980. godine nastavio sa svojim inovacijama koristeći grafit, i druge nove materijale, da bi 1984. godine predstavio TransTrem vibrato sistem. Nedugo potom 1987. godine firma Gild gitarska korporacija predstavila je svoj Ašbori bas, model koji koristi žice proizvedene od silikona. U model je ugrađen piezoelektromagnet koji detektuje vibraciju žice pomoću kristala. Dužina skale je srazmerno kratka, 457,2 mm. Model je predstavljen kasnih 1980-ih na MTV anplagd šou, koji je popularisao predstavljanje grupa s akustičnim instrumentima, kao i onih sa električnim bas-gitarama i korespondirajućim pojačalima. Tokom 1990-ih godina petožični modeli zbog niskog B tona postali su veoma popularni, a s korištenjem u gotovo svim žanrovima muzike (od metala, do laganih stvari) sve veći broj basista ih je koristio. Čak i prethodno skuplji maloprodajni modeli postali su dostupniji u pogledu cene, i nalazili su sve više zainteresovanih korisnika. Od 2001. godine pojedini proizvođaći ugrađuju digitalno modelovane sklopove unutar instrumenta, koji uključeni u pojačalo uspešno imitiraju zvuk od mnogih drugih električnih bas modela (npr. Lajn 6 kao Varijaks bas). Međutim, tradicionalni dizajnovi poput Fender Presižna, i Fender džez basa zadržali su svoju popularnost konstantno do danas. U znak toga je 2011. godine, povodom 60-te godišnjice postojanja Presižon modela, firma Fender predstavila novi Fender džaguar bas model.
Reference uredi
- ^ Audiovox #736 Electric Bass Fiddle Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. januar 2007).
- ^ Kako je Fender Bas promijenio svijet Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. novembar 2011).
- ^ Gibson EB-1[mrtva veza].
- ^ Gibson EB-2 Bass Guitar.
- ^ Modeli Kay gitara iz '50-ih, i '60-ih godina Arhivirano 2011-08-20 na sajtu Wayback Machine
- ^ Danelectro Guitars, službena internet starnica.
- ^ Povijest violinskih baseva Архивирано 2015-03-03 на сајту Wayback Machine
- ^ Rickenbacker modeli i karakteristike, serija 4000.
- ^ Fenderova reklama "Ime koje znači razliku", za 'vintage' modele iz 1966. godine.
Литература uredi
- Bacon, Tony (2010). 60 Years of Fender: Six Decades of the Greatest Electric Guitars. Backbeat Books. ISBN 978-0879309664.
- Bacon, Tony; Moorhouse, Barry (2016). The Bass Book: A Complete Illustrated History of Bass Guitars. Backbeat Books. ISBN 978-1-4950-0150-5.
- Black, J. W. (2001). The Fender Bass: An Illustrated History. Hal Leonard. ISBN 978-0-634-02640-9.
- Boyer, Paul (2013). The Rickenbacker Electric Bass: 50 Years As Rock's Bottom. Hal Leonard. ISBN 978-1-4768-8680-0.
- Evans, Tom; Evans, Mary Ann (1977). Guitars: From the Renaissance to Rock. Facts On File. ISBN 978-0-87196-636-0.
- George, Nelson (1998). Hip Hop America
. Viking Press. ISBN 978-0-670-87153-7. - Roberts, Jim (2001). How The Fender Bass Changed the World. San Francisco, California: Backbeat Books. ISBN 978-0-87930-630-4.
- Sadie, Stanley; Tyrrell, John (2001). The New Grove Dictionary of Music and Musicians (Second изд.). London.
- Slog, John J.; Coryat, Karl (1999). The Bass Player Book: Equipment, Technique, Styles and Artists. Backbeat Books. ISBN 978-0-87930-573-4.
- Trynka, Paul (1996). Rock Hardware. Hal Leonard. ISBN 978-0-87930-428-7.
- Wheeler, Tom (1978). The Guitar Book: A Handbook for Electric and Acoustic Guitarists. Harper & Row. ISBN 978-0-06-014579-8.
- Peter Bertges. The Fender Reference. Bomots, Saarbrücken. 2007. ISBN 978-3-939316-38-1..
- Brosnac, Donald (1980). Guitar Electronics: A Workbook. Ojai, CA: d.B. Music Co. ISBN 0-933224-02-8.
- Tillman, Donald (2002). Response Effects of Guitar Pickup Position and Width
- Wheeler, Tom. American Guitars: an illustrated history. Harper. New York. 1992. ISBN 978-0-06-273154-8.
