Википедија

Bezdržavno društvo

Bezdržavno društvo je društvo kojim ne upravlja država, ili društvo koje ne poseduje upravu/vladu.[1] U bezdržavnim društvima, postoji veoma mala koncentracija vlasti; većina organa vlasti koji postoje imaju veoma ograničenu moć i ne zadržavaju trajno te pozicije, a društvena tela koja rešavaju sporove na osnovu predodređenih pravila su uglavnom mala.[2] Bezdržavna društva su veoma varijabilna u ekonomskoj organizaciji i kulturnoj praksi.[3] Dok su bezdržavna društva bila pravilo u ljudskoj praistoriji, danas postoji samo nekoliko bezdržavnih društva, a skoro čitava populacija spada u nadležnost suverenih država. U određenim regionima državna uprava/organi poseduju jako malu ili uopšte ne poseduju moć. Kroz istoriju većina bezdržavnih naroda bila je integrisana u društva država u njihovoj okolini.[4] Neke političke filozofije, naročito anarhizam, smatraju državu nedobrodošlom institucijom a bezdržavno društvo kao ideal.

Praistorijski narodi uredi

U arheologiji, kulturnoj antropologiji i istoriji, bezdržavno društvo označava manje složenu ljudsku zajednicu bez države, kao što su pleme, klan, ili grupa na čelu sa poglavicom. Glavni kriterijum kompleksnosti jeste stepen do kojeg se došlo podelom rada tako da su mnogo ljudi bili stalno specijalizovani za određene oblike proizvodnje ili druge aktivnosti, i zavisili od drugih za robu ili usluge kroz recipročnu trgovinu koja je zasnovana na običajima i zakonima. Još jedan kriterijum jeste veličina populacije, što je populacija veća odnosi su sve složeniji. Dokazi o prvim poznatim gradovima-državama pronađeni su u drevnoj Mesopotamiji oko 3700 godine pre nove ere, što ukazuje na to da je istorija države stara nešto manje od 6000 godina, odnosno, da u većem delu ljudske praistorije država nije postojala. U 99.8 procenata ljudske istorije ljudi su živeli isključivo u autonomnim grupama i selima. Na početku paleolita odnosno kamenog doba broj ovakvih političkih zajednica mora da je bilo mali, ali od 1000. Godine pre nove ere on se povećao na 600 000. Za samo 3 milenijum broj političkih zajednica sa 600.000 spao je na 157.[5] Uopšteno govoreći, arheološki dokazi sugerišu da je država proizašla iz bezdržavnih zajednica samo kada je veći deo poluplacije (najmanje 10 000 ljudi) bio manje ili više naseljen na određenoj teritoriji i bavio se poljoprivredom. Jedna od osnovnih funkcija države jeste odbrana teritorije. Naravno, postoje i izuzeci: na primer Lorens Krader( Lawrence Krader) opisuje slučaj tatarske države, kao politički autoritet koji je nastao između klanova nomadskih ili polunomadskih pastira.[6] Karakteristično je da državni funkcioneri (Kraljevske dinastije, vojnici, književnici, službenici, administratori, itd.) uglavnom nisu samoodrživi već su materijalno podržani i finansirani od strane radno sposobnog stanovništva. Ovo podrazumeva dovoljan nivo produktivnosti po glavi stanovnika što u najmanju rku omogućava stalni višak proizvoda (pre svega prehrambenih proizvoda) koji se izdvaja za održavanje aktivnosti državnih funkcionera. Takvi stalni viškovi nisu proizvedeni u značajnim razmerama u manjim plemenskim ili klanskim društvima.[7] Arheolog Gregori Luj Posel (Gregory Louis Possehl) je tvrdio da ne postoje dokazi da je relativno sofisticirana, urbanizovana harapanska civilizacija koja je procvetala u periodu od 2500 do 1900. godine pre nove ere u regionu Inda posedovala nešto kao centralizovani državni aparat. Još uvek nisu pronađeni dokazi na lokalnom nivou o platama, hramovima, kraljevskim grobnicama, centralizovanoj administrativnoj evidenciji ili državnoj religiji – što sve inače ukazuje na postojanje državnog aparata.[8] Na sličan način u najranijim ljudskim naseljima iz kamenog doba, kao što su Çatal Höyük i Jericho, nisu pronađeni bilo kakvi dokazi o postojanju državne vlasti. Poljoprivredna zajednica, odnosno naselje Çatal Höyük (od 7.300 godina pre nove ere do oko 6.200. godine pre nove ere) obuhvatalo je oko 13 hektara i verovatno je imalo između 5.000 do 10.000 stanovnika.[9] Moderna državna društva su istiskivala starosedeoce odnosno bezdržavno stanovništvo dok su se njihova naselja širila.[10] Ova društva mogu se smatrati praistorijskim ostacima bezdržavnih društava.

Politički ideal uredi

Neke političke filozofije smatraju da je država nepoželjna i da je formiranje bezdržavnog društva cilj koji treba ostvariti. Glavno načelo anarhizma je zagovaranje bezdržavnog društva.[11] Tip društva za kojim se traga varira između anarhističkih škola mišljenja, od ekstremnog individualizma do potpunog kolektivizma.[12] U marksizmu, Marksova teorija države smatra da bi u postkapitalističkom društvu država bila nepoželjna institucija, i da bi počela da odumire.[13] Srodan koncept jeste komunizam bez države ili bezdržavni komunizam, izrazi koji se koristi za opisivanje Marksovog post-kapitalističkog društva.

Društvena i Ekonomska organizacija uredi

Antropolozi su ustanovili da društvena stratifikacija nije standard među svim društvima. Džon Gaudi (John Gowdy) piše: "Pretpostavke o ljudskom ponašanju za koje članovi tržišnih društava vjeruju da su univerzalne, jeste da su ljudi prirodno konkurentni i privlačni, te da je društveno raslojavanje prirodno. Ne primjenjuju se na mnoge lovačke-sakupljačke narode."[14] Ekonomija poljoprivrednih bezdržavnih društava ima tendenciju da se fokusira na organizaciji egzistencijalne poljoprivrede i da diversifikuje svoju proizvodnju, bez specijalizacije za određenu vrstu useva.[15] U mnogim bezdržavnim društvima, konflikt između porodica ili pojedinaca rešavao se unutar zajednice. Svaka od strana u sporu će izraziti svoju zabrinutost, a zajednica, često izražavajući svoju volju preko seoskih starešina, će doneti odluku. Čak i kada ne postoji zakon ili neki oblik prinude, ljudi imaju tendenciju da se pridržavaju odluke, zbog želje da ih zajednica poštuje.[16]

Reference uredi

  1. ^ Anarchism". The Shorter Routledge Encyclopedia of Philosophy. 2005. p. 14. Anarchism is the view that a society without the state, or government, is both possible and desirable.
  2. ^ Ellis 2001, str. 198
  3. ^ Béteille, André (2002). "Inequality and Equality". In Ingold, Tim (ed.). Companion Encyclopedia of Anthropology. Taylor & Francis. ISBN 978-0-415-28604-6. str. 1042–1043. – via Google Books.
  4. ^ Faulks 2000, str. 23 – via Google Books.
  5. ^ Carneiro, Robert L. (1978). "Political Expansion as an Expression of the Principle of Competitive Exclusion". In Cohen, Ronald & Service, Elman R. (eds.). Origins of the State: The Anthropology of Political Evolution. Philadelphia: Institute for the Study of Human Issues. p. 219.
  6. ^ Krader (1968). Formation of the State. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hallm. ch. 6.
  7. ^ Claessen, Henri J.M.; Skalnik, Peter, ur. (1978). The Early State. The Hague: Mouton. ISBN 9789027979049. 
  8. ^ Possehl, Gregory L. (1998). "Sociocultural Complexity Without the State: The Indus civilization". In Feinman, Gary M. & Marcus, Joyce (eds.). Archaic States. Santa Fe: School of American Research Press. pp. 261–291.
  9. ^ Scarre, Chris, ed. (2009). The Human Past (2nd ed.). Thames & Hudson. p. 222.
  10. ^ Richards, John F. (2004). The Unending Frontier: An Environmental History of the Early Modern World. University of California Press. str. 4—5. ISBN 978-0-520-24678-2.  – via Google Books.
  11. ^ Sheehan, Sean (2004). Anarchism. London: Reaktion Books. p. 85.
  12. ^ Slevin, Carl (2003). "Anarchism". In McLean, Iain & McMillan, Alistair (eds.). The Concise Oxford Dictionary of Politics. Oxford University Press.
  13. ^ Engels, Frederick (1880). "Part III: Historical Materialism". Socialism: Utopian and Scientific – via Marx/Engels Internet Archive (marxists.org). State interference in social relations becomes, in one domain after another, superfluous, and then dies out of itself; the government of persons is replaced by the administration of things, and by the conduct of processes of production. The State is not "abolished". It dies out...Socialized production upon a predetermined plan becomes henceforth possible. The development of production makes the existence of different classes of society thenceforth an anachronism. In proportion as anarchy in social production vanishes, the political authority of the State dies out. Man, at last the master of his own form of social organization, becomes at the same time the lord over Nature, his own master—free.
  14. ^ Gowdy, John (2006). „Hunter-Gatherers and the Mythology of the Market”. Ur.: Lee, Richard B. & Daly, Richard H. The Cambridge Encyclopedia of Hunters and Gatherers. The Cambridge Encyclopedia of Hunters and Gatherers. New York: Cambridge University Press. str. 391. ISBN 978-0-521-60919-7. 
  15. ^ Chase, Diane Z. & Chase, Arlen F. . Mesoamerican Elites: An Archaeological Assessment. University of Oklahoma Press. 2003. pp. 23. ISBN 978-0-8061-3542-7.  – via Google Books.
  16. ^ Fleming, Thomas (1993). The Politics of Human Nature. Transaction Publishers. str. 165–166. ISBN 978-1-56000-693-0. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Бездржавно_друштво&oldid=27675508”