Bela od Mačve
Bela Rostislavić (posle 1243 - novembar 1272) je bio gospodar Mačve (1262-1272) i severne Bosne, odnosno Usore i Soli (1266/1271-1272)[a]. Pripadao je dinastiji Rjurikovića.[1]
| Bela | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Puno ime | Bela Rostislavović |
| Datum rođenja | posle 1243. |
| Mesto rođenja | Ugarsko kraljevstvo |
| Datum smrti | novembar 1272. |
| Mesto smrti | Margitsiget, Ugarsko kraljevstvo |
| Porodica | |
| Roditelji | Rostislav Mihailović Ana Ugarska |
| Dinastija | Rjurikoviči |
| gospodar Mačve | |
| Period | 1262-1272 |
| Prethodnik | Rostislav Mihailović |
| Naslednik | Rolan Ratot |
| gospodar Usore i Soli | |
| Period | 1270-1272 |
| Prethodnik | Mihailo Rostislavović |
| Naslednik | Stefan Gutkeled |
 | |
Biografija uredi
Bela je bio sin ruskog kneza Rostislava Mihailovića koji je kao ugarski vazal vladao Galičom, Bosnom i Mačvom. Majka mu je bila Ana, ćerka ugarskog kralja Bele IV. Rostislav Mihailović je umro 1262. godine. Njegove teritorije podeljene su između njegovih sinova. Bela je nasledio Mačvu i Braničevo (sa Beogradom), a njegov brat, Mihailo, Bosnu. Kralj Bela je odlučio da izvrši neke promene na jugu svoje države te je Slavoniju, Dalmaciju i Hrvatsku, koje su do tada bile pod vlašću njegovog starijeg sina Stefana V, dodelio mlađem Beli. Stefan se pobunio protiv svoga oca. Bela od Mačve stao je na stranu ugarskog kralja. Mir je sklopljen 5. decembra 1262. godine. Izvršena je podela Ugarskog kraljevstva. Stefan je zauzeo tritorije kojima je vladao Bela od Mačve u pokrajini Bereg, sa dvorcem Fuzer. Belina majka žalila se papi Urbanu IV, ali mladi kralj nije želeo da napusti svoje teritorije.
Decembra 1264. godine Bela IV je napao svoga sina. Svoga unuka Belu postavio je na čelo jedne od svojih trupa. Glavni Belin vojskovođa, Henri I Gisingovac poražen je od Stefana u bici kod Išasega (mart 1265). Bela od Mačve, koji je učestvovao u bici, pobegao je sa bojnog polja. Novi mir zaključen je 23. marta 1266. godin e u Margitsigetu. Potvrđena je ranija podela Ugarske. Mihailo je umro iste godine te je Bela od Mačve nasledio delove Bosne. Srpski kralj Stefan Uroš I je 1268. godine napao Mačvu. Srbi su Ugarima nanosili poraze sve dok ugarski kralj nije poslao pomoć. Ugarske trupe porazile su Uroša. Sam srpski kralj pao je u zarobljeništvo.[2][3]
Kada je ugarski kralj Bela umro (3. maj 1270), njegov unuk nije sledio primer svoje majke i Henrija Gisingovca koji se sklanjaju na dvor češkog kralja Otakara II Pšemislovića. On je pomogao svome ujaku Stefanu V u borbi protiv češkog kralja. Nakon Stefanove smrti (6. avgust 1272), na presto je došao njegov sin Vladislav . Belina majka i Henri vraćaju se u Ugarsku. Iste godine ubijen je Bela koji se našao u krugu vlastele bliske novom kralju. Ubio ga je jedan od ljudi Henrija Gisingovca. Beline teritorije podeljene su između nekoliko ugarskih plemića.
Porodično stablo uredi
| 16. Svjatoslav III Vsevolodovič | ||||||||||||||||
| 8. Vsevolod IV od Kijeva | ||||||||||||||||
| 17. Marija od Polocka | ||||||||||||||||
| 4. Mihailo Černigovski | ||||||||||||||||
| 18. Kazimir II Pravedni | ||||||||||||||||
| 9. Marija | ||||||||||||||||
| 19. Jelena od Moravske | ||||||||||||||||
| 2. Rostislav Mihailović | ||||||||||||||||
| 20. Mstislav II od Kijeva | ||||||||||||||||
| 10. Roman Veliki | ||||||||||||||||
| 5. Marija Romanovna | ||||||||||||||||
| 22. Rjurik Rostislavić | ||||||||||||||||
| 11. Predislavna Rjurikova od Kijeva | ||||||||||||||||
| 23. Ana Jurevna od Turova | ||||||||||||||||
| 1. Bela od Mačve | ||||||||||||||||
| 24. Bela III | ||||||||||||||||
| 12. Andrija II Arpadović | ||||||||||||||||
| 25. Agnesa od Antiohije | ||||||||||||||||
| 6. Bela IV | ||||||||||||||||
| 26. Bertold IV, grof od Meranije | ||||||||||||||||
| 13. Gertruda od Meranije | ||||||||||||||||
| 27. Agnesa od Rohlica | ||||||||||||||||
| 3. Ana Ugarska | ||||||||||||||||
| 28. nepoznat Laskaris | ||||||||||||||||
| 14. Teodor I Laskaris | ||||||||||||||||
| 7. Marija Laskarina | ||||||||||||||||
| 30. Aleksije III Anđeo | ||||||||||||||||
| 15. Ana Komnina Anđelina | ||||||||||||||||
| 31. Eufrosina Dukina Kamatera | ||||||||||||||||
Vidi još uredi
Napomene uredi
- ^ Bosanski posed ugarskog kralja Bele činile su teritorije zemalja Usore i Soli. Njihov prvi gospodar (od 1254. godine) bio je Rostislav Mihailović, otac Bele od Mačve. U tituli Rostislava Mihailovića zvanično se ne pominje ni Usora i Soli. On je "duks Galicije i gospodar Mačve" (dux Gallicie et dominus de Machou). Njegova vlast u Mačvi oslanjala se na tradiciju sremskog kneštva Jovana Anđela, sina ugarske princeze Margarite (Marije) i vizantijskog cara Isaka II Anđela. Ana, supruga Rostislava Mihailovića, nosila je titulu "kneginje Galicije i Bosne i Mačve" (Ducissa Gallicie ac de Bozna et de Mazo domina). Pod Bosnom se ovde podrazumevaju zemlje Usora i Soli. Vlast Mateje Ninoslava svedena je na zemlje Bosnu i Donji Kraji. Nakon Beline smrti, vlast nad Mačvom, Usorom i Soli predavana je u ruke moćnih kneževa o čemu svedoče brojne povelje iz perioda od 1272. do 1280. godine. Smenjuju se Roland Ratot, Henrik Gisingovac, Egidije od Moslavine, Ugrin Čak, izvesni Jan i Irinej. Izričit pomen "banovine Usore i Soli" pominje se u tituli Gisingovca od novembra 1272. do aprila 1273. godine kada se on tituliše kao "banus de Wozora et de Sou" i Irineja (bano de Sow etdeWozora). U ostalim slučajevima Usora i Soli navode se kao Bosna.
Reference uredi
- ^ Bubalo 2004, str. 465-466.
- ^ Dinić 1949, str. 30-36.
- ^ Komatina 2021, str. 73-96.
Literatura uredi
- Bubalo, Đorđe (2004). „Bela Rostislavljević”. Srpski biografski rečnik. 1. Novi Sad: Matica srpska. str. 465—466.
- Dinić, Mihailo (1949). „O ugarskom ropstvu kralja Uroša I”. Istoriski časopis. 1 (1948): 30—36.
- Engel, Pál (2001). The Realm of St. Stephen: A History of Medieval Hungary, 895-1526. London-New York: Tauris.
- Isailović, Neven (2016). „Living by the Border: South Slavic Marcher Lords in the Late Medieval Balkans (13th–15th Centuries)”. Banatica. 26 (2): 105—117.
- Komatina, Ivana (2021). „O vremenu napada kralja Uroša I na Mačvu i njegovom zarobljavanju”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 58: 73—96.
- Mrgić, Jelena (2008). Severna Bosna: 13-16. vek. Beograd: Istorijski institut.
- McDaniel, Gordon L. (1984). „On Hungarian-Serbian Relations in the Thirteenth Century: John Angelos and Queen Jelena” (PDF). Ungarn-Jahrbuch. 12 (1982-1983): 43—50.
- Rokai, Peter (2002). „Istorija Mađara od najstarijih vremena do Mohačke bitke 1526. godine”. Istorija Mađara. Beograd: Clio. str. 7—183.
- Ćirković, Sima (2008). „Zemlja Mačva i grad Mačva”. Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor. 74: 3—20.
- Fine, John Van Antwerp Jr. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.
- Font, Márta (2020). „Rostislav, Dominus de Macho”. Stefan the First-Crowned and His Time. Belgrade: Institute of History. str. 309—326.
- Hardi, Đura (2003). „O poreklu mačvanskog «bana» Rostislava Mihailoviča”. Spomenica Istorijskog arhiva Srem. 2: 15—32.
- Hardi, Đura (2009a). „Prosopografija Rostislava Mihailoviča u izvorima i evropskoj istoriografiji”. Izvori o istoriji i kulturi Vojvodine: Zbornik radova. 1. Novi Sad: Filozofski fakultet. str. 35—41.
- Hardi, Đura (2009b). „Gospodari i banovi onostranog Srema i Mačve u XIII veku”. Spomenica Istorijskog arhiva Srem. 8: 65—80.
- Hardi, Đura (2010). „O mačvanskoj titulaturi Rostislava Mihailoviča”. Izvori o istoriji i kulturi Vojvodine: Zbornik radova. 2. Novi Sad: Filozofski fakultet. str. 57—64.
- Hardi, Đura (2011). „O Mačvi sredinom XIII veka: Prilog pitanju statusa Mačve u doba vladavine njenog gospodara Rostislava Mihailoviča”. Spomenica Istorijskog arhiva Srem. 10: 32—44.
- Hardi, Đura (2012). „Kada je umro gospodar Mačve Rostislav Mihailovič?”. Spomenica Istorijskog arhiva Srem. 11: 22—34.
- Hardi, Đura (2014). „O smrti gospodara Mačve kneza Rostislava Mihailovič”. Naukovі pracі Kam'яnecь-Podіlьsьkogo nacіonalьnogo unіversitetu іmenі Іvana Ogієnka: Іstoričnі nauki. 24. Kam’яnecь-Podіlьsьkiй. str. 183—194.
- Hardi, Đura (2017). „Balkanske titule i posedi kneza Rostislava Mihailoviča” (PDF). Ukrajinistika i slovenski svet: Zbornik naučnih radova. Beograd: Filološki fakultet. str. 427—435.
- Hardi, Đura (2019). Itinerarij Rostislava Mihailoviča. Sremska Mitrovica: Istorijski arhiv Srem.
- Hardi, Djura (2020). „From Mačva to Tarnovo: On the Roads of the Balkan Politics of Prince Rostislav Mikhailovich” (PDF). Voyages and Travel Accounts in Historiography and Literature. 1. Budapest: Trivent Publishing. str. 167—191.