Betmen
Betmen (engl. Batman) je lik iz stripova i jedan od najpoznatijih izmišljenih likova današnjice.[1] Prvi put je objavljen u maju 1939. u Detektivskim stripovima. Njegov alter-ego je Brus Vejn (engl. Bruce Wayne), multimilioner-industrijalac i jedan od najuticajnijih ljudi Gotama. U ranim godinama serijal su crtali Bob Kejn i razni pomagači,[2][3] a jedan od glavnih scenarista bio je Bil Finger. Priča o Betmenu počinje kada Brus Vejn, od majke Marte i oca Tomasa, kao osmogodišnji dečak postaje siroče.
| Betmen | |
|---|---|
 Korica stripa u izvedbi Džima Lija | |
| Informacije iz publikacije | |
| Izdavač | DC stripovi |
| Tvorci | Bob Kejn Bil Finger |
| Istorijski debi | maj 1939 |
| Debi u stripu | Detektivski stripovi #27 |
| Status | Superheroj |
| Prvo pojavljivanje | Betmen #404 – Batman: Year One prvi deo (jul 1986) |
| Informacije u priči | |
| Alter ego | Brus Vejn |
| Vrsta | čovek |
| Prebivalište | Gotam Siti |
| Partnerstva | Robin, Alfred Pennyworth, Džim Gordon |
| Značajni saveznici | Čudesna Žena, Betgerl, Žena-mačka, Supermen |
| Suparnici | Džoker |
| Sposobnosti | nadljudska snaga i inteligencija, vrhunsko znanje borilačkih veština, oklop, tehnika |
| Timske afilijacije | Akvamen, Fleš |
| Podržava grupe |
|
Po povratku iz bioskopa, tročlanu porodicu presreće ulični razbojnik Džo Čil i ubija dečakove roditelje. Brus se zaklinje na osvetu, a o njemu dalje nastavlja da se brine batler Alfred. Obučen u taman kostim, na kojem se nalazi prikaz slepog miša, bori se protiv lopova i kriminalaca. Betmen ima brojne neprijatelje od kojih su najpoznatiji Džoker, Pingvin, Zagonetač, Otrovni bršljan, Gospodin Ledeni, Žena-mačka, a najbolji prijatelj mu je Robin.
Od 1943. godine do danas snimljeno je desetine filmskih, televizijskih, animiranih i radijskih adaptacija ovog stripa. U filmskim verzijama su Betmena, između ostalih, glumili i Majkl Kiton, Val Kilmer, Džordž Kluni, Kristijan Bejl, Ben Aflek i Robert Patinson.
Istorija Betmena uredi
Počeci uredi
Betmen je stekao dotad neviđenu popularnost ubrzo nakon prvog pojavljivanja u 27. broju Detektivskih stripova (maj 1939). U isto vreme su izdavani Detektivski stripovi u kojima je glavni lik bio Betmen i Akcioni stripovi sa Supermenom kao glavnim junakom, i ta dva serijala stripova su najdugovečnije serije u američkim stripskim sveskama (Detektivski stripovi i danas izlaze svakog meseca). Ubrzo nakon debija u Detektivskim stripovima, pokreće se zaseban serijal stripova o Betmenu. Prvi broj je izašao u proleće 1940. kada je ujedno predstavljen i Betmenov najveći protivnik - Džoker. Detektivske i Akcione stripove izdaje preduzeće DC Comics, jedna od tri najveće stripske kuće u SAD.
Na ideju o Betmenu došao je Bob Kejn, ali je za današnji izgled junaka zaslužan scenarista Bil Finger. Kejn je Betmena zamislio kao heroja koji je po mnogo čemu podsećao na Supermena: kostim mu nije bio ni izbliza mračan, već je čak imao i različite nijanse crvene boje na sebi; imao je uprošćenu masku, a umesto plašta imao je krila i nije nosio rukavice. Bil Finger je savetovao Kejnu da ukloni krila i stavi plašt i masku, a takođe da ukloni crvene nijanse sa kostima. Tako je nastao Betmenov konačni izgled. Budući da je Kejn došao na ideju o stvaranju takvog superheroja, samo njemu su priznata autorska prava na Betmena. Kejn je kasnije priznao i Fingerov doprinos u stvaranju lika, ali Finger za života nije imao nikakve koristi od toga.
Betmen se kroz istoriju menjao, nekad kroz nijanse, nekad drastično. Mogu se izdvojiti tri doba u razvoju lika: Zlatno doba, Srebrno doba i Moderno doba, što je podela koja vredi za sve junake izdavačke kuće Di-si komiks.
Zlatno doba uredi
U Zlatnom dobu upoznajemo put od tužnog, usamljenog, malog siročeta, do nemilosrdnog osvetnika —- Betmena. Betmenova prošlost je prvi put prikazana u 33. broju Detektivskih stripova, a kasnije je pomenuta i u 47. broju Betmen stripova, gde saznajemo da je Betmen sin doktora Tomasa Vejna i njegove žene Marte, dvoje bogatih i uglednih građana Gotama. Brus je živeo udobnim i srećnim životom sve do svoje osme godine, kada mu je sitan kriminalac, Džo Čil, ubio roditelje na povratku iz bioskopa kada nije uspeo da ukrade Martine bisere.
Brus se zaklinje da će očistiti Gotam od kriminala i zla koje u njemu već dugo vlada. Počeo je naporne fizičke i mentalne treninge, ali i studije matematike, fizike, hemije, borilačkih veština i magičnih trikova (bežanje iz nemogućih situacija itd). Međutim, shvata da mu samo znanje neće biti dovoljno da pobedi kriminal i da će mu trebati nešto čega će se svi plašiti, neki simbol koji će biti lako prepoznatljiv među kriminalcima, kao i među poštenim ljudima. Razmišljajući o tome, primetio je slepog miša koji mu je uleteo u sobu i Brus je shvatio da je to znak: postaće Čovek-šišmiš —- Betmen (Batman). Policija u početku nije blagonaklono gledala na njegove osvetničke akcije. U to vreme Brus Vejn je imao verenicu Džuli Medison, koja se prvi put pojavljuje u 31. broju Detektivskih stripova.
U 38. broju Detektivskih stripova Brus usvaja siroče, cirkuskog akrobatu Dika Grejsona koji postaje Robin — Betmenov najbolji prijatelj i pomoćnik. Betmen takođe postaje jedan od osnivača Lige pravednika Amerike. U prvom pojavljivanju tima u 3. broju All Star stripova on je, kao i Supermen, počasni član tima, tako da se u Zlatnom dobu pojavljuje u samo nekoliko priča. Betmenov odnos sa policijom se poboljšava u ranim četrdesetim i on u 7. broju Betmen stripova postaje čak i počasni član gotamske policije. U ovom periodu uveden je i novi lik, batler Alfred, koji se, nakon otkrivanja Brusovih i Dikovih tajnih identiteta, priključuje timu u 16. broju Betmen stripova. Do pedesetih godina predstavljena je većina elemenata od kojih se sastoji mit o Betmenu.
Srebrno doba uredi
Smatra se da je Srebrno doba počelo 1956. godine, kada je predstavljen Bari Alen kao nova unapređena verzija Fleša. Betmen se nije značajnije promenio sve do kasnih pedesetih i ovaj period se takođe naziva i Zemlja Prva. Opušteniji pristup liku između Zlatnog i Srebrnog doba vidljiv je u nastanku većeg broja priča sa naučnofantastičnom podlogom, i lik Betmena se ne menja značajno sve do 1964. godine kada se vraća svojim detektivskim korenima i kada je naučna fantastika potpuno izbačena iz stripa.
Nakon predstavljanja Di-Si Multiverzuma oko 1960. godine upoznajemo Betmena iz Zemlje Druge. Zemlja Druga je paralelni svet u kojem su isti likovi kao u Zemlji Prvoj, ali kreatorima je bilo dozvoljeno da ubacuju u stripove ono što nikad ne bi mogli, pa čak i da menjaju istoriju i porekla glavnih likova. U ovoj varijanti, Betmen je oženjen sa Selinom Kajl (Ženom-mačkom) i s njom ima ćerku Helenu Vejn koja kasnije postaje Lovkinja. Lovkinja sa Robinom iz Zemlje Druge preuzima Betmenov posao nakon što se ovaj penzionisao da bi postao komesar gotamske policije. Zadržao je tu poziciju sve dok nije ubijen u poslednjoj avanturi Betmena iz Zemlje Druge.
Betmen neretko sarađuje sa drugim superherojima, i to najviše sa Supermenom, s kojim je počeo redovno da sarađuje u nizu World's Finest stripova koji su izdavani od 1954. do 1986. godine. Betmen postaje jedan od osnivača Lige pravednika Amerike (Justice League Of America) i pojavljuje se u prvoj priči o timu u broju 28. Brave and the Bold-a. U tom izdanju, koje je izlazilo između sedamdesetih i osamdesetih, Betmen se redovno pojavljuje jednom mesečno i sarađuje sa drugim superherojima.
Dik Grejson (Robin) 1969. odlazi na fakultet i to predstavlja jedan od Di-Sijevih pokušaja da revitalizuje Betmenove stripove. Betmen se takođe seli iz zamka u apartman na vrhu glavne zgrade Vejnovih, koja se nalazi u centru Gotama, kako bi mogao brže intervenisati. U periodu između sedamdesetih i osamdesetih uglavnom radi sam, sa povremenim pojavljivanjima Robina i Betgerl. Priče iz ovog perioda postaju mnogo mračnije i sadrže mnogo nasilja. Opet se pojavljuje Džoker, lik iz Zlatnog doba, a upoznajemo još jednog Betmenovog suparnika - Ras Al Gula. U osamdesetim Dik Grejson postaje Noćni letač.
U poslednjem broju Brave and the Bold-a, 1983, Betmen napušta Ligu pravednika i formira novo udruženje Autsajderi. On je bio vođa tima sve do 32. broja stripa Betmen i autsajderi, kada je strip iznenada promenio naziv.
Moderno doba uredi
Nakon dvanaestodelne priče Kriza na beskonačnim Zemljama, Di-Si stripovi su redefinisali biografije većine svojih superheroja (uključujući i Betmena) kako bi ih prilagodili savremenoj publici. Frenk Miler je ponovo ispričao poreklo Betmena u priči Betmen:Godina prva.
Betmen iz Zemlje Druge je potpuno izbrisan iz istorije, ali su ostale neke priče iz Srebrnog doba koje su obuhvatale priče iz Zemlje Prve i predstavljale osnovu i za postkrizno razdoblje. Naime, Betmenova prošlost i poreklo su u osnovi ostali isti, uprkos manjim promenama. Policija u Gotamu je većinom korumpirana i Betmen je sve potrebniji. Takođe, biografija Dika Grejsona, odnosno Robina, ostala je ista. Betmen više nije jedan od osnivača Lige pravednika Amerike, iako postaje njihov vođa u manjem broju naslova iz 1987. godine. Priče u Modernom dobu su izuzetno mračne i mnogo su komplikovanije nego one iz ranijih razdoblja.
Sposobnosti, resursi i veštine uredi
Betmen je jedan od retkih superheroja koji nema ni jednu super-moć i to ga upravo čini zanimljivim. Njegova pronicljivost, inteligencija i godine napornih treninga u potpunosti nadoknađuju nedostatak super-moći.
Oprema uredi
Betmen sam smišlja, dizajnira i projektuje različite vrste pomagala, izrađuje ih u pogonima Vejn industrije i kasnije ih koristi u borbi. Ponekad mu dizajniranju i popravljanju opreme pomažu likovi kao što su Predskazača, Harold ili Tojmen III.
Tokom godina Betmen koristi velik broj sprava, čiji dizajni prate Betmenov lik (vrlo su mračni i sa motivima slepog miša). Najupečatljivije je Betmenovo osnovno vozilo Betmobil, najčešće predstavljeno potpuno crno sa dodacima koji liče na krila. Pored Betmobila, Betmen ima i druge oblike transporta u vidu Betkrila, Betkoptera, Betčamca i Betsaba. Najpoznatije Betmenovo oružje je Betrang, naoštreni bumerang sa izgledom slepog miša. Betmen sva svoja oružja koja nosi u borbu drži u pojasu za oružje.
Stanuje u Betpećini ispod Vejn rezidencije i ona mu služi kao garaža, glavna laboratorija i kao mesto za razmišljanje. Tu mu veliku pomoć pruža superkompjuter pomoću kojeg ima pristup policijskim izveštajima i pomoću kojeg može da uhakuje bilo koji kompjuter u gradu, bilo da pripada kriminalcu ili nekom drugom.
Kostim uredi
Betmenov kostim je tokom godina stalno trpeo manje i veće promene ali osnova kostima je ostala nepromenjena: veliki, tamni plašt i maska koja prekriva veći deo lica i koja ima velike šiljate uši slepog miša. Telo je bilo prekriveno sivim kostimom koji je bio ili taman ili svetao u zavisnosti od autora. Simbol slepog miša stalno mu je na grudima, ali se dizajn menjao tokom godina. U prvim brojevima bio je to samo crni simbol slepog miša na sivom kostimu, dok je kasnije simbol bio ugraviran na žutu elipsastu podlogu. U Modernom dobu autori koriste i jedan i drugi amblem.
Bet-signal uredi
Bet-signal je sprava koju policija Gotama koristi kako bi pozvala Betmena u pomoć. To je ogroman reflektor koji, kad se upali, na nebu iscrtava Betmenov simbol.
Betmen u drugim medijima uredi
Betmen je prvi put ekranizovan za televiziju šezdesetih godina u laganoj i komičnoj seriji sa Adamom Vestom u glavnoj ulozi. Tek 1989. godine strip je adaptiran u igrani film. U glavnim ulogama bili su Majkl Kiton kao Betmen i Džek Nikolson kao Džoker. Film je režirao Tim Barton. Film ima tri nastavka: Povratak Betmena, Betmen zauvek i Betmen i Robin. Nešto se slično dogodilo i u animiranom filmu. Prvog Betmena animirala je kuća Fanimejšon kasnih šezdesetih, a nakon njih duet Hana i Barbera kroz crtanu seriju Superprijatelji sredinom sedamdesetih. Obe ove serije su izuzetno laganog i optimističkog tona i prilagođene su isključivo dečjoj publici. Prva izuzetno mračna animirana serija o Betmenu nastala je početkom devedesetih i začela DC Animated Universe eru. Vremenom je ova serija dobila mnoštvo nagrada i priznanja. Animirana serija Betmen podstakla je stvaranje animirane serije o Supermenu a kasnije i serija Liga pravednika i Betmen Budućnosti.
Reference uredi
- ^ Fleisher, Michael L. (1976). The Encyclopedia of Comic Book Heroes Volume 1 Batman. Collier Books. str. 31. ISBN 978-0-02-080090-3.
- ^ „DC Entertainment To Give Classic Batman Writer Credit in 'Gotham' and 'Batman v Superman' (Exclusive)”. Hollywood Reporter. Arhivirano iz originala 22. 10. 2015. g. Pristupljeno 21. 09. 2015.
- ^ Sims, Chris (21. 10. 2015). „Bill Finger Has A Creator Credit On This Week's Batman Comics”. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 21. 10. 2015.
Literatura uredi
- Beatty, Scott (2005). The Batman Handbook: The Ultimate Training Manual. Quirk Books. ISBN 978-1-59474-023-7.
- Daniels, Les (1999). Batman: The Complete History. Chronicle Books. ISBN 978-0-8118-2470-5.
- Daniels, Les (1995). DC Comics: Sixty Years of the World's Favorite Comic Book Heroes. Bulfinch. ISBN 978-0-8212-2076-4.
- Jones, Gerard (1995). Men of Tomorrow: Geeks, Gangsters, and the Birth of the Comic Book. Basic Books. ISBN 978-0-465-03657-8.
- Pearson, Roberta E.; Uricchio, William (editors). (1991). The Many Lives of the Batman: Critical Approaches to a Superhero and His Media. London: Routledge. ISBN 978-0-85170-276-6.
- Wright, Bradford W. (2001). Comic Book Nation: The Transformation of Youth Culture in America. The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-6514-5.
