Bitka na Mezi
Bitka na Mezi ili Druga bitka kod Sedana (franc. Percée de Sedan, 12–15. maja 1940) bila je odlučujuća nemačka pobeda u bici za Francusku (1940) tokom Drugog svetskog rata.[1]
| Bitka na Mezi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Invazije na Francusku tokom Drugog svetskog rata | |||||||
 Nemačke trupe sa francuskim zarobljenicima prelaze Mezu 15. maja 1940. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Francuska |
 Treći rajh | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
general Šarl Ensiže[a] general Andre Korap[b] |
Gerd fon Rundštet[v] | ||||||
| Uključene jedinice | |||||||
|
9. armija[g] 2. armija[d] |
4. armija 12. armija 16. armija | ||||||
| Jačina | |||||||
|
8 pešadijskih divizija 2 lake konjičke divizije i 1 brigada 1 motorizovana divizija[1] |
7 oklopnih divizija | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| teški[1] | neznatni | ||||||
Pozadina uredi
Nakon sedmomesečnog zatišja poznatog kao lažni rat (16. oktobra 1939. do 9. maja 1940), Nemci su 10. maja 1940 upali u Holandiju, Belgiju i Luksemburg. Pošto je saznala za to, francuska Vrhovna komanda je 10. maja u 6 časova i 35 minuta naredila da se pristupi izvršenju plana Dil-Breda, tj. da francuska 1. grupa armija sa Britanskim ekspedicionim korpusom (glavnina najbolje opremljenih savezničkih jedinica) krene u susret nemačkim snagama i zadrži ih na belgijskim utvrđenim položajima istočno od Brisela, dok je na francusko-belgijskoj granici kod Sedana kao obezbeđenje ostao deo francuske 9. armije i levo krilo 2. armije.[1]
Za to vreme, nemačka grupa armija A (4, 12. i 16. armija) pod komandom generala Rundšteta prodrla je preko Ardena (gusto pošumljene oblasti na tromeđi Francuske, Belgije i Luksemburga), koje je francuska Vrhovna komanda smatrala neprelaznom za oklopne jedinice, za tri dana (10-12. maja) i 12. maja prednjim delovima 15, 41. i 19. oklopnog korpusa izbila na desnu (istočnu) obalu reke Meze od Dinana do Sedana.[1]
Francuske snage uredi
Francuska 2. armija (5 pešadijskih divizija, 2 lake konjičke divizije i 1 konjička brigada, pod komandom generala Šarla Ensižea) imala je 12. maja na sektoru Sedana 55. pešadijsku diviziju, a noću 12/13. maja stigla je i 71. pešadijska divizija. Istoga dana francuska 9. armija (gen. Andre Korap, 6 pešadijskih divizija, 1 motorizovana divizija, 2 lake konjičke divizije i 1 konjička brigada) nalazila se sa 102. tvrđavskom i 61. pešadijskom divizijom na ranijem, ali nedovoljno utvrđenom položaju zapadno od Sedana, a 22, 18. pešadijska divizija i 5. motorizovana divizija delom u pokretu, a delom su posedale polođaj, dok su 4. i 53. pešadijska divizija bile u pokretu i u armijskoj rezervi. Lake konjičke divizije (1. i 4) i konjička brigada, koje su se povukle iz Ardena, prikupljale su se pozadi levog krila i centra armijskog rasporeda. Tako, ne samo što na frontu francuske 9. armije nije bilo izvršeno potpuno posedanje položaja niti organizovan vatreni sistem, nego su se na najvažnijem mestu, tj. na spoju 2. i 9. armije u rejonu Sedana - nalazile i najslabije francuske divizije (55, 71. i 61), popunjene starijim godištima rezervista i bez formacijom predviđenih artiljerijskih oruđa. [1]
Bitka uredi
Francuzi su se nadali da će Nemcima za izviđanje reke i organizaciju prelaza biti potrebno više dana, i da će za to vreme oni moći da izvrše organizaciju odbrane na levoj obali Meze. Međutim, Nemci su, bez obzira na veliki zamor jedinica zbog dugotrajnog marša kroz teško prohodne Ardene i ogromnu izduženost kolona, čiji poslednji ešaloni nisu još bili krenuli iz Nemačke kada su prednji delovi stigli na Mezu - još u toku noći 12/13. maja počeli iz pokreta da forsiraju Mezu.[1]
Nemci osvajaju prelaze uredi
Dinan uredi
Prednji delovi nemačke 7. oklopne divizije iz 15. oklopnog korpusa, bez artiljerijske pripreme, prebacili su se gumenim čamcima na levu obalu Meze kod Ua (franc. Houx), a zatim se infiltrirali u pošumljeni, slabo osmatrani i branjeni međuprostor između francuske 5. motorizovane divizije i 18. pešadijske divizije, i obrazovali mostobran. Drugi delovi te divizije, potpomognuti vatrom iz tenkova i oklopnih kola, prešli su Mezu u 4 časa ujutro, i kod Dinana obrazovali mostobran, koji su do mraka 13. maja povezali sa mostobranom kod Ua u jedan, širine 10 i dubine 3 km. Umesto da su 13. maja sačekali dolazak elemenata drugog talasa sa jakom artiljerijom i da izvrše detaljne pripreme, koje su do tada smatrane neophodnim za prelaz jedne takve prepreke kao što je reka Meza, Nemci su odlučili da, uz snažnu podršku avijacije i nešto pristigle artiljerije, produže odmah forsiranje na nekoliko mesta i da prošire mostobran kod Ua i Dinana. Pešadijski delovi 6. oklopne divizije iz 41. oklopnog korpusa su tog dana oko 15 časova posle jake artiljerijske pripreme, počeli prelaziti Mezu kod Montermea (franc. Monthermé), gde su obrazovali mostobran širine 5 i dubine 3 km.[1]
Sedan uredi
Da ne bi gubio vreme, nemački 19. oklopni korpus (1, 2. i 10. oklopna divizija) je u rejonu Sedana, na frontu francuske 55. i 71. pešadijske divizije, forsirao Mezu u u borbenom rasporedu, na način kako je to bilo predviđeno u zapovesti za ratne igre u Koblencu. Još od jutra avijacija je počela da sistematski bombarduje francuske odbrambene položaje sa 12 eskadrila štuka. Pod zaštitom avijacije deo artiljerije, koji je uspeo da stigne, zauzimao je položaje, a trupe sa materijalom približavale su se desnoj obali reke. Forsiranje je počelo u 16 časova. Splavovi i čamci su se otisli sa desne obale, a Francuzi su na njih otvorili jaku mitraljesku (iz bunkera) i artiljerijsku vatru. Kriza za Nemce nije dugo trajala. Pod zaštitom avijacije koja je neprestano napadala ciljeve na frontu, a i vatre tenkova i pav topova 88 mm, koji su bliskom i neposrednom vatrom rušili francuske bunkere, neutralisali vatrene izvore i dimom zaslepljivali osmatrače, Nemci su se iskrcali na nekoliko mesta istočno i zapadno od Sedana[đ] i do kraja dana obrazovali jak mostobran širine i dubine oko 10 km.[1]
Oklopne divizije prelaze reku uredi
Noću 13/14. maja Nemci su izgradili mostove na Mezi i prebacili glavnine oklopnih divizija u mostobrane. Nemački 19. oklopni korpus je krenuo iz mostobrana ka jugu - istočno od Ardenskog kanala, i razbio francusku 55. i 71. pešadijsku diviziju. U toku dana obezbedio je prelaze preko Ardenskog kanala kod Omikura (franc. Omicourt) i Malmija (franc. Malmy), produžio nadiranje zapadno od kanala, stigao desnim krilom u Fliz (franc. Flize) i omogućio nemačkim snagama podilaženje Šarlvilu s juga i podizanje mostova kod Donšerija, a zatim se povezao s jedinicama koje su prodirale od Montermea. Nemački 11. oklopni korpus (6. i 8. oklopna divizija) je 14. maja proširio mostobran kod Montermea i zapadno od Šarlvila, a 15. oklopni korpus (5. i 7. oklopna divizija) je u svanuće, uz podršku avijacije, pošto je prethodno uništio francusku 18. pešadijsku diviziju zapadno od Dinana, produžio nadiranje ka Filipvilu (Philippeville), razbio francusku 4. pešadijsku diviziju i 1. laku konjičku diviziju iz rezerve 9. armije.[1]
Povlačenje Francuza uredi
Na francuskoj strani, pojačanja koja su 14. maja dobile 9. armija (1. oklopna divizija) i 2. armija (3. oklopna divizija i 3. motorizovana divizija) nisu upotrebljena za aktivno dejstvo, već za odbranu kod Filipvila, odnosno za zatvaranje breše kod Sedana, pošto su se Nemci već do podne bili duboko uklinili između francuske 9. i 2. armije. Dok je komandant francuske 9. armije upotrebio 53. pešadijsku diviziju i 3. konjičku brigadu za zatvaranje breše zapadno od Ardenskog kanala, komandant 2. armije je posle podne doneo sudbonosnu odluku da sa masiva Blanšampanja (franc. Massif de Bois de Blanchampagne) i susednih visova između Meze i reke Šjer (Chiers) povuče svoje snage na reku Enu, umesto da je dobijena pojačanja - 3. oklopnu i 3. motorizovanu diviziju - i ona koja su se tog dana približavala s juga - ukupno 5 pešadijskih i 1 konjičku diviziju[e] - upotrebio za udar u levi bok klina nemačkog 19. oklopnog korpusa, oslanjajući se na masiv Blanšampanja. Povlačenje francuske 2. armije otvorilo je Nemcima prolaz ne samo preko Stenea, dolinom Meze, već i na jugozapad, u dolinu Ene. Time je, u stvari, razbijen francuski stožer u oblasti Sedana i kompromitovan manevar francuske 1. grupe armija, jer su Nemci, potpomognuti motorizovanim i najbližim pešadijskim jedinicama, narednog dana potpuno razbili francusku 9. armiju i levo krilo 2. armije, i proširili brešu na širinu od 100 km i dubinu od 45 km.[1]
Posledice uredi
Nemački proboj kod Sedana 15. maja 1940. bio je odlučujuća pobeda, koja je dovela do prodora nemačke grupe armija A do Lamanša (25. maja), odsecanja najboljih savezničkih divizija u Belgiji i konačne nemačke pobede u bici za Francusku.[1]
Napomene uredi
- ^ Francuska 2. armija
- ^ Francuska 9. armija
- ^ Nemačka grupa armija A
- ^ Sastavljena od 4, 18, 22, 53. i 61. pešadijske divizije, 102. tvrđavske i 5. motorizovane divizije, 2 lake konjičke divizije i 1 konjičke brigade[1]
- ^ Sa samo 2 pešadijske divizije kod Sedana: 55. i 71.[1]
- ^ Kod Kler-e-Vileta (franc. Claire-et-Villette), Viler Sernea (franc. Villers Cernay), Bazeja (franc. Bazeilles) i Donšerija(franc. Donchery)[1].
- ^ 7. pd koja je nastupala južno od Stenea, 6. severnoafrička na putu za Stene, 36. d koja je podilazila Ardenskom kanalu i 14. d koja se približavala Atinjiju, kao i 1. kolonijalnu i 2. laku konjičku diviziju, koje su se posle povlačenja iz Ardena već nalazile na liniji Muzon - Ston.[1]
Reference uredi
Literatura uredi
- Gažević, Nikola (1973). Vojna enciklopedija (knjiga 5). Beograd: Vojnoizdavački zavod.