Boing Štirman A-75
Boing Štirman A-75 je američki višenamenski jednomotorni dvokrilac namenjen obuci američkih vojnih pilota. Koristio se od 1934. godine pa sve do početka 70.-tih godina dvadesetog veka za obuku pilota, u poljoprivredi, kao trenažni, sportski, akrobatski i avion za vuču jedrilica.
| Boing Štirman A-75 | ||
|---|---|---|
|
| ||
| Opšti podaci | ||
| Namena | višenamenski | |
| Posada | 1 | |
| Broj putnika | 1 | |
| Poreklo |  SAD
| |
| Proizvođač | Stearman Aircraft / Boeing | |
| Probni let | 26.11.1934. | |
| Uveden u upotrebu | 1936. | |
| Status | aktivan | |
| Prvi operater | US Air Force | |
| Broj primeraka | 10,620 | |
| Dimenzije | ||
| Dužina | 7,54 m | |
| Visina | 2,95 m | |
| Raspon krila | 9,80 m | |
| Površina krila | 27,70 m² | |
| Masa | ||
| Prazan | 876 kg | |
| Normalna poletna | 1.195 kg | |
| Pogon | ||
| Broj motora | 1 | |
| Fizičke osobine | ||
| Klipnoelisni motor | 1 h Continental R-670-5 | |
| Snaga KEM-a | 160 kW | |
| Snaga KEM-a u ks | 220 ks | |
| Performanse | ||
| Maks. brzina na Hopt. | 200 km/h | |
| Ekonomska brzina | 154 km/h | |
| Plafon leta | 4.000 m | |
| Brzina penjanja | 173 m/min | |
 Portal Vazduhoplovstvo
| ||
![Boing Štirman A-75[1]](/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Boeing_Stearman_Kirchheim.jpg)
Projektovanje i razvoj
uredi
Boing Štearman model 75 je jedan od najpoznatijih američkih dvokrilca. Projektovan je 1933. godine u kompaniji Štirman Airkraft Kompani, iz Vičite u roku od samo 65 dana. Prvobitni vlasnik kompanije - Lojd Štirman prodao je kompaniju kompaniji Boing, iz Sijetla, neposredno pre početka Drugog svetskog rata. Novi vlasnik odabrao je za ovaj školski dvokrilc oznaku - Boing model 75. Vojska SAD i američke mornarice, kao i savezničke vojske, koristili su Boeing Štearman za osnovnu obuku pilota.
Originalna verzija aviona opremljena je motorima Licoming R - 680 sa 225 ks. Međutim, tih je motora tokom Drugog svetskog rata nedostajalo, pa su ih zamenili motorima Kontinental R-670 sa 220 KS. Kada je vlada SAD (1941.) počela da koristi popularna imena za vazduhoplove umesto oznake tipa, jer je to bilo razumljivije javnosti, kada su u pitanju vojni avioni, Štirman je u to vreme dobio oznaku "Kajdet"[2].
Tehnički opis
urediBoing Štirman A-75 je avion mešovite konstrukcije, jednomotorni dvosedi dvokrilac.
Trup mu je izveden kao čelična zavarena konstrukcija od tankozidih cevi a obloga je od impregniranog platna, Avion je u trupu imao dve komotne kabine smeštene u tandem rasporedu jedno sedište iza drugog. Obe kabine su bile otvorene, imale kompletnu instrumentaciju i komande za upravljanje avionom. Piloti su bili zaštićeni vetrobranom od pleksiglasa.
Pogonska grupa se u največem broju slučajeva sastojala od 7- cilindričnog radijalnog vazduhom hlađenog motora Continental R-670-5 snѕge 160 kW. Na vratulu motora je bila dvokraka drvena elisa fiksnog koraka. Iza motora su se nalazili rezervoari za benzin i ulje.
Krila su bila drvene konstrukcije sa dve ramenjače, presvučena platnom. Krila su međusobno (gornja i donja) bila povezana upornicama u obliku ćiriličnog slova I, a zategnuta žičanim zatezačima. Krilca za uravljanje avionom su se nalazila samo na donjim krilima. Gornja i donja krila su bila istih dimenzija pravougaonog oblika sa zaobljenim krajevima.
Stajni trap je bio klasičan fiksni sa dva prednja točka ispod krila i jednim ispod repa aviona. U nogama stajnog trapa su bili smešteni amortizeri, točkovi su bili opremljeni hidrauličnim kočnicama i balon gumama.
Varijante
urediOvaj avion se dugo proizvodio a još duže koristio pa je iz toga proizašlo da je napravljeno oko 30 varijati ovog aviona.
Operativno korišćenje
urediU periodu od 1934. do 1945. godine je proizvedeno 10.620 ovih aviona koji su služili za osnovnu pilotsku obuku pilota u američkoj vojsci i mornarici kao i ostalim zemljama kao što su: Argentina, Bolivija, Brazil, Kanada, Kina, Kolumbija, Kuba, Dominikanska Republika, Grčka, Gvatemala, Honduras, Iran, Izrael, Meksiko, Nikaragva, Paragvaj, Peru, Filipini, Venecuea i Jugoslavija.
Avion Boing Štirman A-75 u Jugoslaviji
urediPrvih 6 aviona Boing Štirman A-75 je Jugoslavija dobila 1946. godine od UNRA kao poljoprivredne avione (pre svega namenjeni zaprašivanju). Avioni su prvo dodeljeni Ratnom Vazduhoplovstva a kad je formiran JAT prebačeni su u Privrednu Avijaciju JAT-a. Kasnije je još kupljeno 10 ovih aviona pa je u registru JRCV bilo upisano 16 aviona. Poslednji od ovih aviona je upisan u registar 1968. godine[3]. Ovo je bio prvi posleratni poljoprivredni avion u Jugoslaviji.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ https://www.boeing.com/history/products/stearman-kaydet-trainer.page
- ^ http://www.classictrainers.cz/en/aircraft/stearman/
- ^ Janić, Čedomir (2008—2009). Godišnjak srpskog vazduhoplovstva. Beograd: Aerokomunikacije.
Literatura
uredi- Janić, Čedomir; Petrović, Ognjan (2010). Vek avijacije u Srbiji 1910-2010, 225 značajnih letelica. Beograd: Aerokomunikacije. ISBN 978-86-913973-0-2.
- Komanda RV i PVO,Čuvari našeg neba, Vojnoizdavački zavod, Beograd, 1977.
- Bojan Dimitrijević, Jugoslovensko ratno vazduhoplovstvo 1942 - 1992., IZSI i MCO. . Београд. 2012. ISBN 978-86-7403-163-6.
- Janić, Čedomir (2008—2009). Godišnjak srpskog vazduhoplovstva. Beograd: Aerokomunikacije.
Spoljašnje veze
uredi
- http://www.classictrainers.cz/en/aircraft/stearman/
- https://www.boeing.com/history/products/stearman-kaydet-trainer.page
- http://www.stearman.at/boeing_stearman.html
- https://www.skytamer.com/Boeing-Stearman_E75.html
- http://airwar.ru/enc/other2/pt13.html
- https://airandspace.si.edu/collection-objects/boeing-stearman-n2s-5-kaydet/nasm_A19610113000