Borivoje Stevanović
Borivoje Stevanović (Niš, 14. oktobar 1879 — Beograd, 19. maj 1976) bio je srpski slikar, akademik SANU. Prvi je umetnik poreklom sa juga Srbije i prvi od umetnika rođenih u Nišu koji je stekao akademsko likovno obrazovanje. Ovaj umetnik čiji je značaj nacionalnog karaktera, autohtoni je likovni stvaralac i pripadnik generacije umetnika sa kojima počinje srpska Moderna. Zajedno sa Kostom Miličevićem, Milanom Milovanovićem i Nadeždom Petrović, bio je glavni protagonista kolorističkog slikarstva u Srbiji, a po formalno-stilskim elementima slikarstva predstavlja jednog od utemeljivača beogradske varijante impresionizma. Bio je član i osnivač Udruženja likovnih umetnika Srbije i član umetničke grupe Lada.[1]
| Borivoje Stevanović | |
|---|---|
 Borivoje Stevanović | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 14. oktobar 1879. |
| Mesto rođenja | Niš, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 19. maj 1976. (96 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, SFR Jugoslavija |
| Potpis |  |
Život i karijera
urediRođen je u Nišu 14. oktobra po starom odnosno 27. oktobra po novom kalendaru 1879. godine, desetak meseci nakon oslobođena Niša od Osmanlija, u varošici koja kada je ušla u sasatav Kneževini Srbijie imala oko dvadesetak hiljada stanovnika.[2][3] Porodica, niškog advokata Stevanovića i njegove supruge Ljubice, poreklom iz ugledne porodice, koja je živela u mahali pored Saborne crkeve, izrodila je pored Borivoja još tri sina i dve kćeri. Zbog potreba očeve službe 1884. godine, kada je Borivoje imao šest godina, prvo se sa porodicom preselilo u Pirot, a potom sedam godina kasnije trajno u Beograd.[4]
- Školovanje
Osnovno likovno obrazovanje stekao je u Beogradu od 1895. do 1899. u Prvoj crtačkoj i slikarskoj školi Kirila Kutlika, zajedno sa Kostom Miličevićem sa kojim će se družiti i slikati i kasnije. U vreme ovog školovanja, kao dvadesetogodišnji mladić Borivoje Stevanović je u leto 1898. godine odlučio da ponovo dođe u rodni grad Niš, ovog puta sa svojim slikama, kao mladi umetnik nakon prve tri godine školovanja kod Kirila Kutlika u Beogradu, i željom da organizuje prvu samostalnu izložbu ikada održanu u Nišu. Izložba je održana u kafani hotela „Evropa” jer organizator Đorđe Stamenković nije mogao pronaći u Nišu nikakvu pogodnu prostoriju za izložbu slika.[5]
Nakon što je dobio stipendiju Ministarstva privrede u Beogradu, nastavio je školovanje kod Antona Ažbea u Minhenu (1898−1899), nakon čega je upisao likovnu Akademiju koju je završio 1904. godine u klasi Karl Mara. U Minhenu je proširio svoje opšte i umetničko obrazovanje, ovladao odličnom tehnikom i stekao naklonost ka prirodnom osvetljenju.
- Nastavnička delatnost
Posle povratka u zemlju godinu dana je proveo u Skoplju, radeći kao nastavnik crtanja u gimnaziji i Učiteljskoj školi. Kada se 1905. godine vratio u Beograd, radio je najpre kao nastavnik crtanja u večernjoj Zanatskoj školi, a 1912. godine je postavljen za nastavnika u Trećoj muškoj gimnaziji, sve do penzionisanja 1932. godine.
- Ratne godine
Tokom Prvog svetskog rata zbog slabog zdravlja dodeljen mu je rad u vojnoj pošti, a 1916. godine zarobile su ga okupacione vlasti u Raškoj.
Drugi svetski rat snažno je uticao na Borivoja. Tada se i onako povučen slikar potpuno izoluje od bilo kakve druge aktivnosti osim slikanja.
- Članstvo u likovnim organizacijama i SANU
Bio je član i jedan od osnivača Udruženja likovnih umetnika Srbije (1907), a od 1908. godine član „Lade“. Prvi put je samostalno izlagao 1898. godine u Nišu. Najznačajnija Stevanovićeva retrospektiva održana je u Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti 1970. godine.
Godine 1965. Borivoje Stevanović je, u devetoj deceniji života, izabran za dopisnog, a 1968. za redovnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti, uvrstivši se tako i formalno među velikane srpske kulture.
Nakon oslobođenja živeo je u Beogradu usamljeničkim životom, sve do svoje smrti u Beogradu 19. maja 1976. godine.
Likovno stvaralaštvo
urediCenjen među samim umetnicima i popularan kod širokog kruga građana stvaralaštvo Stevanović je stekao poziciju beogradskog slikara u punom značenju te reči. Slikao je pejzaže, najčešće periferiju Beograda, mrtvu prirodu, figure u planeru i portrete. Da je interes za čist pejzaž, jedna od karakteristika Stevanovićevog slikarstva, govori činjenica, da je počevši od ranog proleća pa do u duboku jesen, na otvorenom prostoru tražio inspiraciju za svoja likovna dela, kakvu su pružali Karaburma, Čubura ili Dušanovac. Time je on postao najverniji slikar beogradske periferije, prve polovine 20. veka.
- Impresionističko stvaralaštvo Borivoja Stevanovića
Još za vreme studija u Minhenu usmerava se ka impresionizmu. U tom smislu serija slika Stari grm sa Dunava (1920), zajedno sa slikama Devojka sa knjigom (1906) i Savinačka crkva (1911) predstavljaju umetnika kao radoznalog i hrabrog novatora. Iz čitavog opusa Borivoja Stevanovića najviše impresionistička dela jesu studije Starog grma kraj Dunava, od kojih je sačuvano ukupno četiri. Jedno od njih se čuva u Galeriji Matice srpske i izloženo je u stalnoj postavci 20. veka.
| „ | Četiri različite slike malog formata predstavljaju četiri različita doživljaja istog motiva, vezana za trenutak dnevnog osvetljenja. Slikana brzo, u seansama od po sat-dva, one nose u sebi svežinu i karakteristike impresionističkog slikanja: razlaganje na komplementarne boje sunčevog spektra, vazdušnu perspektivu, dezintegrisanu formu. Ova serija slobodnih pejzaža je slikana sa jasnom tendencijom da se u njima dostigne brzi postupak i zvuk francuskih impresionista, tačnije, Kloda Monea. Stevanović bira motiv koji radi više puta, u različito doba dana, nastojeći da fiksira jedan određen trenutak osvetljenja, da na platno prenese „impresiju“. Pri tom je njegova prethodna, nešto uzdržana paleta zasnovana na kontrastu zelenih i ružičastih tonova, zamenjena potpuno rasvetljenom paletom zasnovanom na komplementarnim sazvučjima u kojoj se javljaju slobodne crvene i plave boje. Slikajući ovaj jednostavni motiv, Stevanovićev cilj je sličan kao kod Monea kada slika svoje plastove sena u serijama, traži posrednika između onoga što vidimo i onoga što osećamo.[6] | ” |
Nakon Četvrte jugoslovenske umetničke izložbe 1912. godine Stevanović se oslobađa svakog akademskog uticaja i definitivno prihvata impresionizam kao umetnički izraz.
- Konstruktivizam i postkubizam u stvaralaštvu Borivoja Stevanovića
U trećoj deceniji 20. veka, u vremenu bogatom različitim tendencijama i inspiracijama, njegovo slikarstvo poprimilo je elemente konstruktivizma i postkubizma. Cenjen među samim umetnicima i popularan kod širokog kruga građana Stevanović je stekao poziciju beogradskog slikara u punom značenju te reči. Slikao je periferiju Beograda, ali i portrete i naročito mrtve prirode.
- Postrealizam i poetski realizam u stvaralaštvu Borivoja Stevanovića
Okrećući se problemima forme priklonio se tokovima novog realizma. Tako npr. njegov autoportret pripada poetskom realizmu sa postimpresionističkim tendencijama. Prema Lj. Miljkoviću:
| „ | do kraja svog stvaralaštva, negovao je tradicionalni pristup, vraćao se impresionističkom prostupku ... poetskom realizmu koji je prilagođavao sebi.[7] | ” |
Za kasniji njegov rad karakteristično je zatvaranje u specifičnu tamnu paletu i povratak čvrstoj formi. U tom periodu se opredelio za intimističko, tradicionalističko slikarstvo.
Samostalne izložbe
uredi
- 1898. — Niš, Hotel „Evropa” Prva samostalna izložba slika Borivoja Stevanovića.
- Deset puta je izlagao u Beogradu
- — Šabac, Izložba slika
- 1956. — Niš, Umetnička galerija Sinagoga, zajedno sa vajarem Ilijom Kolarevićem.[8]
- 1960. — Beograd, Retrospektivna izložba slika.
- 1966. — Beograd, Retrospektivna izložba slika.
- 1965. — Niš, Izložbeni paviljon u Tvrđavi. Retrospektivna izložba slika.[9]
- 2008. — Beograd, Galerija RTS, Borivoje - Bora Stevanović, iz privatnih kolekcija.[10]
- 2018. — Niš, Umetnička galerija Sinagoga, Izložba slika: Borivoje Stevanović, slikar i akademik
Nagrade i priznanja
uredi- 1961. — Nagrada za životno delo (Sedmojulska nagrada).
- 1965. — dopisni član Srpske akademije nauka i umetnosti.
- 1968. — redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti
Vidi još
urediIzvori
uredi- ^ Likovna enciklopedija Jugoslavije, Jugoslovenski leksikografski zavod Zagreb 1987. knj. II str. 281
- ^ Momnilo Miloišević, Borivoje Stevanović, Godišnjak grada Beograda, knj. XIII, 1966. str. 253.
- ^ Stanislav Živković, Borivoje Stevanović, katalog izložbe, SANU, Beograd, 1970, str 19). Smatramo da je do ove razlike došlo usled primene razlinitih kalendara.
- ^ Miodrag Aranđelović, Posetiocil ikovne izložbe očekivali pozorište, Niški vesnik br. 17, jul 2002. str. 13.
- ^ Sloboda br. 66, Niš, 20.6.1893.
- ^ „BORIVOJE STEVANOVIĆ, STARI GRM KRAJ DUNAVA, 1920. ULjE NA KARTONU, 36 X 53,5 CM”. Galerija Matice srpske, oktobar 2014. Pristupljeno 23. 1. 2018.
- ^ Ljubica Miljković, Milica Todorović, Borivoje Stevanović (1878―1976), Galerija savremene likovne umetnosti, Niš, 2006, 5
- ^ Otvorena izložba Borivoja Stevanovića i Ilije Kolarevića, Narodne novine Niš, 5.5.7956.
- ^ Borivoje Stevanović 1878 ― 1976, Retrospektivna izložba, Narodne novine Niš, 22.5.1965.
- ^ „Borivoje - Bora Stevanović, iz privatnih kolekcija”. RTS Beograd, 10. 4. 2008. Pristupljeno 23. 1. 2018.
