Википедија

Bratislava

Bratislava (slč. Bratislava, izgovor: Braćislava) je glavni i najveći grad Slovačke[1] i sedište Bratislavskog kraja. Udaljena je samo 60 km od Beča, a pre Prvog svetskog rata njegovo je predgrađe bilo povezano sa Bratislavom električnim tramvajem. S obzirom na međusobnu udaljenost, Beč i Bratislava su najbliži glavni gradovi u Evropi. Granice grada gotovo dosežu državne granice sa Austrijom i Mađarskom.

Bratislava
Bratislava
Bratislava
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Slovačka
KrajBratislavski
OkrugBratislava I, II, III, IV, V
RegijaBratislava i okolina
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2012.462.603
 — gustina1.258,51 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate48° 08′ 38″ S; 17° 06′ 35″ I / 48.143889° S; 17.109722° I / 48.143889; 17.109722
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina126-514 m
Površina367,58 km2
Bratislava na karti Slovačke
Bratislava
Bratislava
Bratislava na karti Slovačke
Ostali podaci
GradonačelnikIvo Nesrovnal
Poštanski broj8XX XX
Pozivni broj0 2
Registarska oznakaBA BL BT
Veb-sajt
Zvanični veb-sajt Izmenite ovo na Vikipodacima}

Na istočnoj obali Dunava nalazi se stari, istorijski deo grada, a na zapadnoj se smestio moderni deo grada. Nekada poznat kao nemački Pressburg, mađarski Pozsony ili srpski Пожун, oduvek je bio jedno od kulturnih središta srednje Evrope. Kao središte viševekovne istorije bio je raskrsnica brojnih kultura i trgovinskih puteva. Danas je najvažnije industrijsko i kulturno središte Slovačke.

Kao središte viševekovne kulture Bratislava obiluje brojnim kulturno istorijskim građevinama koje su većinom smeštene u starom delu grada koje je glavno mesto bogatih kulturnih dešavanja tokom cele godine.

Etimologija uredi

Nakon završetka Prvog svetskog rata ime grada je zvanično 1919. promenjeno u Bratislava. Naziv je stvorio Šafarik u prvoj polovini 19. veka, izvodeći ga od imena češkog vojvode Bretislava. Ime je vrlo brzo prihvaćeno među Slovacima i u širokoj je upotrebi od sredine 19. veka.

U većini jezika se danas koristi naziv Bratislava, osim nemačkog (Preßburg) i mađarskog (Pozsony) koji koriste nazive iz doba Austrougarske monarhije, dok naziv Požun predstavlja arhaizam u južnoslovenskim jezicima.

Stari nazivi:

  • grč. Istropolis je starogrčki naziv za grad koji znači Grad na Dunavu.
  • lat. Posonium je latinski naziv za grad.
  • nem. Preßburg (Pressburg) je nemački naziv za grad. Varijacije ovog naziva su korišćene u većini evropskih jezika do 20. veka. (slč. Prešporok, češ. Prešpurk)
  • mađ. Pozsony je mađarski naziv za grad, čija je slovenska varijacija Požun korišćena tokom vekova kod južnoslovenskih naroda.

Geografija uredi

Bratislava leži na obe obale reke Dunav, kod granice Slovačke sa Austrijom i Mađarskom, i na samo sat vremena vožnje do granice sa Češkom Republikom. To je jedini grad na svetu koji se graniči sa dve države. Malim Karpatima (slč. Malé Karpaty), koji se nalaze uz grad počinje da se pruža planinski masiv Karpati.

Bratislava je udaljena samo 50 km od austrijske prestonice Beča.

Ostale reke, uključuju Moravu, koja formira severozapadnu granicu grada i Mali Dunav.

Najbliži gradovi ili sela su na severu Stupava, Marianka, Borinka i Svati Jur, na istoku Ivanka pri Dunaji i Most pri Bratislave, na jugoistoku Rovinka, Hamuliakovo, Dunajska Južna i Šamorin, na jugu Rajka (H), i na zapadu Kitse (nem. Kittsee)(A), Hajnburg na Donu (nem. Hainburg an der Donau) (A) i Marčeg (nem. Marchegg) (A)

Početak planinskog lanca Karpati nalazi se na teritoriji grada (Mali Karpati). Podunavska nizija i nizijsko područje Zahorije se takođe nalaze na području grada. Najniža tačka grada nalazi se na Dunavu (126 m), dok je najviša Devinska Kobula (514 m). Prosečna visina u gradu je 140 m.[2]

Klima uredi

Klima grada je blaga. Često duva vetar, i primetne su varijacije između vrućih leta i hladnih, vlažnih zima.

  • prosečna godišnja temperatura 9,9 °C
  • sunčanih sati godišnje 1976.4 (5.4 sat/dan)
  • prosečne padavine 527.4 mm (podaci iz 1993)

Bratislava se nalazi u severnoj umerenoj zoni s kontinentalnom klimom. Ovo je vetrovito područje s vrućim letima i hladnim i vlažnim zimama. Grad je jedno od najtoplijih i najsušnijih delova Slovačke.[3] U nekim delovima grada kao što su Devin i Devinsko Novo Selo česte su poplave Dunava i Morave.

Klimatska tablica[4]
  Jan Feb Mar Apr Maj Jun Jul Avg Sep Okt Nov Dec God
Najviša prosečna temperatura (°C) 2 4 10 15 20 23 26 26 21 15 7 3 15
Najniža prosečna temperatura (°C) -3 -2 1 4 9 12 14 13 10 5 1 -1 5
Prosečne padavine (cm) 3 4 3 3 5 7 6 6 3 4 5 5 58

Istorija uredi

Glavni članak: Istorija Bratislave
 
Originalni biatec i njegova kopija na kovanici od pet slovačkih kruna

Najstariji nalazi stalnog naselja na ovom području potiču iz razdoblja kulture linearno-trakaste keramike oko 5000. p. n. e. što spada u razdoblje mlađeg kamenog doba. Oko 200. p. n. e. keltsko pleme Boji ovde osniva prvo važnije utvrđeno naselje (opidum) u kojem je postojala kovnica srebrnjaka poznatih kao biateci.[5] Ovo područje je potpalo pod uticaj rimske vlasti u 1. veku. Sve do 4. veka ovde se nalazi rimski granični odbrambeni sistem Limes Romanus[6] Rimljani su ovde doveli svoju kulturu uzgajanja vinove loze i proizvodnje vina, koje se održala do danas.

Slaveni su ovde stigli za vreme seobe naroda u 5. i 6. veku.[7] Kao odgovor na navale Avara lokalna slovenska plemena su osnovali Samovo kraljevstvo (623.–658.), koje je bilo prva poznata slovenska država. U 9. veku zamci u Bratislavi i Devinu bili su važna središta slovenskih država Nitranske kneževine i Velikomoravske Kneževine[8] Prvi pisani spomen grada potiče iz 907. godine, a odnosi se na pad Velikomoravske Kneževine pod navalama Ugara.

 
Požun u 17. veku

U 10. veku područje Bratislave (kasnije Požunske županije) postaje deo Kraljevine Ugarske za vreme koje je bila važno privredno i upravno središte. Zbog svog strateškog položaja grad je često bio napadan, ali taj položaj je gradu doneo i veliku političku važnost i privredni razvoj. Kralj Andrija III 1291. godine daje gradu posebne privilegije, a 1405. kralj Žigmund Luksemburški daje Požunu status slobodnog kraljevskog grada.

Nakon što su Turci pobedili Ugarsku kod Mohača 1526, napadaju i Požun, ali ga ne osvajaju.[9] Zbog prodiranja Turaka, Požun postaje novi glavni grad Ugarske 1536. kao deo Habsburške Monarhije. Ovim počinje novo razdoblje za grad koji postaje prestonica kraljeva, nadbiskupa i plemstva. U razdoblju od 1536. do 1830. jedanaest kraljeva i kraljica biva krunisano u katedrali sv. Martina[10] U drugoj polovini 16. veka grad zahvata reformacija koja je imala pristalice među građanstvom. U ovom razdoblju ustanaka protiv katoličkih Habsburgovaca pobunjenici su nekoliko puta osvojili zamak i grad, koje je posle ponovno osvojila carska vojska. 17. vek obeležavaju protivhabsburške pobune, poplave, bolesti i druge nevolje. Razdoblje ustanaka završava 1711. potpisivanjem Satmarskog mira[11]

18. i 19. vek uredi

 
Požun na crtežu iz 1787. godine

Za vreme vladavine Marije Terezije Austrijske u 18. veku, Požun postaje najveći i najvažniji grad na prostoru današnje Slovačke i Mađarske.[12] U ovom razdoblju broj stanovnika se utrostručio, a u gradu su izgrađene mnoge nove palate, samostani i druge građevine. Grad počinje gubiti na važnosti za vreme vladavine Jozefa II koji čak odnosi krunu sv. Stjepana u Beč u pokušaju ojačanja unije između Austrije i Ugarske. Plemstvo i mnoge važne institucije sele se u Budim. U Požunu su štampane prve novine na mađarskom (Magyar hírmondó 1780. godine) i slovačkom (Presspurske Nowiny 1783. godine)[13] Grad je bio središte razvoja Slovačkog narodnog pokreta u 18. veku.

Istorija grada u 19. veku je bitno vezana za razvoj događaja u Evropi u to vreme. Ovde je 1805. potpisan Požunski mir između Austrije i Francuske.[14] Napoleonova vojska 1809. uništava tvrđavu Teben, a Bratislavski zamak biva uništen u požaru 1811. godine[15] Godine 1843, mađarski jezik biva proglašen službenim jezikom zakonodavstva, uprave i obrazovanja. Kao reakciju na revolucije 1848, Ferdinand I potpisuje tzv. Martovske zakone (zvani i Aprilski zakoni) kojim se ukida kmetstvo. Razvojem industrije u 19. veku pojavljuje se i prva železnica na konjsku vuču 1840. godine. Nakon toga slede i moderne veze sa Bečom i Peštom. U to vreme ovde se otvaraju mnoge industrijske, finansijske i ostale institucije. Prva banka na prostoru današnje Slovačke osnovana je u Požunu 1842. godine[16] Prvi stalni most u gradu (Stari most) izgrađen je 1891. godine[17]

U Požunu tadašnjem tokom 18. i 19. veka školovalo se mnogo mladih Srba. Oni su između 1839-1844. godine imali svoje akademsko Društvo, od kojeg je ostalo oko 400 knjiga u knjižnici.[18] Srpska knjižnica je 1846. godine nabavila knjigu Jovana Subotića.[19] Najpoznatiji akademac bio je Svetozar Sveslav Miletić iz Bačke. Mladi Srbi su tu oko 1870. godine osnovali novo, drugo po redu društvo, Akademsko društvo "Sloboda".[20]

20. vek uredi

Po završetku Prvog svetskog rata i osnivanja Čehoslovačke u junu 1918, grad je postao deo novostvorene države uprkos opiranju njenih predstavnika[21]. Tada većinsko nemačko i mađarsko stanovništvo pokušalo je sprečiti pripajanje grada Čehoslovačkoj i proglasiti Požun slobodnim gradom. Čehoslovačke legije okupirale su grad 1. januara 1919. i pripojili ga novostvorenoj državi.[21] Grad je u februaru te godine postao glavni grad Slovačke i sedište glavnih slovačkih političkih institucija i organizacija. Dana 27. marta 1919. gradu je službeno promenjeno ime u Bratislava.[22] Posle ovoga mnogi mađarski funkcioneri odselili su se u Mađarsku, a na njihova mesta došli su Česi i Slovaci. U godinama nakon proglašenja nezavisnosti Čehoslovačke naglo se smanjuje broj Nemaca i Mađara.

 
Mesto pada bombe u septembru 1944. godine

Godine 1938,, Treći rajh anektira susednu Austriju, a nakon godine dana i tada nezavisna mesta Petržalka i Devin.[23] Dana 14. marta 1939, Bratislava postaje glavni grad Slovačke koja je bila tada marionetska država Nemačke. U razdoblju rata, tadašnja slovačka vlast je prognala iz grada oko 15.000 Jevreja, od kojih je većina poslana u koncentracione logore[24] Za vreme rata Bratislavu su bombardovali Saveznici, okupirali Nemci 1944, i na kraju oslobodili Sovjeti 4. aprila 1945. godine. Krajem Drugog svetskog rata, većinu bratislavskih Nemaca evakuisale su nemačke vlasti. Manji broj njih vratio se nakon rata, ali su izbačeni bez povrata imovine (Benešovi dekreti)[25]

Komunistička partija Čehoslovačke dobila je vlast u februaru 1948. godine. Grad je proširen, a broj stanovnika, većinom slovačkog, je povećan. U gradu su izgrađeni golemi stambeni blokovi. U ovom razdoblju izgrađene su i značajne velike građevine, kao što su Novi Most i sedište Slovačkog radija. Godine 1968, nakon pokušaja liberalizacije komunističkog režima u Čehoslovačkoj, grad su okupirale snage Varšavskog pakta. Ubrzo nakon toga Bratislava je postala glavni grad Slovačke Socijalističke Republike u federalizovanoj Čehoslovačkoj. Godine 1989, izbija Baršunasta revolucija kojom je srušena komunistička vlast.

Nakon Baršunastog razvoda 1993, Bratislava postaje glavni grad nove Slovačke Republike. U razdoblju nakon nezavisnosti grad buja u privrednom smislu, većinom zbog stranih investicija.

Stanovništvo uredi

Demografija
podaci po popisu iz 2001.
Stanovništvo 428.672 stanovnika
Stanovništvo po okruzima Bratislava I 44.798, Bratislava II 108.139, Bratislava III 61.418, Bratislava IV 93.058, Bratislava V 121.259
Prosek godina 38,7 godina
Starosna struktura 0—5: 4,1%, 6—14: 9,8%, Working age: 62,9%, Penziono doba: 19%
Etničke grupe Slovaci 391.761 (91,4%), Mađari 16.451 (3,8%), Česi 7.972 (1,9%), Moravci 635, Rusini 461, Ukrajinci 452, Nemci 1.200, Hrvati 614, Romi 417, Poljaci 339
Religija katolici 243.048 (56,7%), ateisti 125.729 (29,3%), luterani 24.810 (6%), grkokatolici 3.163 (0,7%), kalvinisti 1.918, pravoslavci 1.616, Jehovini svedoci 1.827, protestanti 737, Jevreji 700, baptisti 613

Prema popisu iz 2001. godine u Bratislavi živi 428.672 stanovnika (procena za 2005. je 425.459 stanovnika).[26] Najnaseljeniji je okrug Bratislava V u kojem živi više od 120.000 stanovnika, dok je najslabije naseljen okrug Bratislava I gde živi manje od 45.000 stanovnika. Prema proceni iz 2005. prosečna starost stanovništva je 38.7 godina.

Od osnivanja grada pa sve do 19. veka, Nemci su bili najbrojnija etnička grupa u gradu. Nakon austrougarske nagodbe iz 1867, grad je snažno mađarizovan, tako da je pod kraj Prvog svetskog rata ovo bio nemačko-mađarski grad u kojem su Slovaci bili najveća manjina. Osnivanjem Čehoslovačke 1918. godine, grad je zadržao multietničnost, ali su se snažno promenili demografski trendovi. U ovom razdoblju snažno je porastao broj Slovaka i Čeha, dok je broj Nemaca i Mađara snažno opao. Godine 1938, 59% stanovništva činili su Slovaci i Česi, dok su Nemci činili 22%, a Mađari 13% stanovništva grada.[27] Osnivanjem prve Slovačke Republike 1939, dogodile su se nove demografske promene u kojima je smanjen broj Čeha i Židova. Nakon 1945. godine, ponovnim uspostavljanjem Čehoslovačke znatno je smanjen broj Nemaca i Mađara. Time je grad izgubio svoj multietnički karakter, tako da od 1950-ih oko 90% stanovništva grada čine Slovaci.

Religija uredi

Popis stanovništva iz 2001.[26][28]
Okrug Br. stanovnika Etnička grupa Br. stanovnika
Bratislava I–V 428.672 Slovaci 391.767
Bratislava I 44.798 Mađari 16.541
Bratislava II 108.139 Česi 7.972
Bratislava III 61.418 Nemci 1.200
Bratislava IV 93.058 Moravci 635
Bratislava V 121.259 Hrvati 614

Prema popisu iz 2001, 243.048 stanovnika su rimokatolici (56,7%), 125.729 ateisti (29,3%), 24.810 luterani (6%), 3.163 grkokatolici (0,7%), 1.918 kalvinisti, 1.827 jehovini svedoci, 1.616 pravoslavci, 737 metodisti, 748 jevreji i 613 baptisti.[26]

Obrazovanje uredi

 
Srednjovekovni dvorac u Bratislavi

Prvi univerzitet u Bratislavi, takođe i u Slovačkoj je Akademija Istropolitana, osnovana 1467. godine.

Danas, on je sedište nekoliko koledža/univerziteta:

  • Akademija primenjenih umetnosti
  • Bratislavski tehnički koledž
  • Univerzitet Komenijus
  • Slovački tehnološki univerzitet
  • Akademija lepih umetnosti i dizajna

Razvoj stanovništva uredi

Razvoj stanovništva Bratislave[26][29][30]
Godina Stanovništvo Godina Stanovništvo Godina Stanovništvo
1720. 11.000 1880. 48.000 1950. 184.400
1786. 31.700 1900. 61.500 1961. 241.800
1802. 29.600 1910. 78.200 1970. 291.100
1820. 34.400 1921. 93.200 1980. 380.300
1846. 40.200 1930. 123.800 1991. 442.197
1869. 46.500 1939. 138.500 2001. 428.672

Kultura uredi

Pozorišta uredi

 
Sedište Slovačkog nacionalnog pozorišta

Bratislava je sedište Slovačkog nacionalnog pozorišta, koja se u aprilu 2007. nalazi u 3 zgrade u centru grada, dok će se uskoro premestiti u novu zgradu u blizini Dunava. Manja i alternativna pozorišta uključuju: Lutkarsko pozorište, Astorka korzo '90, Arena pozorište i druge.

Muzeji uredi

Glavni muzeji:

Ostali muzeji:

  • Muzej saobraćaja se nalazi u blizini glavne železničke stanice
  • Muzej oružja je u Mihaljskoj kapiji
  • Muzej umetnosti u delu grada Čunovo

Nauka uredi

Slovačka akademija nauka ima svoje sedište u Bratislavi. Grad je jedan od malog broja evropskih gradova koji nema ni opservatoriju ni planetarijum. Najbliža opservatorija je u Modri (30 km udaljena od Bratislave), a planetarijum u Hlohovecu (udaljen oko 70 km).

Muzika uredi

Bratislava je sedište Slovačkog filharmonijskog orkestra, takođe je grad domaćin mnogo bitnih festivala, kao što su Bratislavske muzičke svečanosti. Sve češće, poznati pop bendovi nastupaju u Bratislavi.

Glavne znamenitosti uredi

 
Popločana ulica u Starom gradu
 
Gradski muzej, dvorište stare gradske kuće
 
Slavin spomen ploča

Jedna od najupadljivijih zgrada u gradu je zamak Bratislava, lociran na platou 82 metra iznad Dunava. Zamak postoji na tom mesto od prastarih vremena. Bila je akropola keltskog grada, deo Rimskog carstva, ogromno uporište Slovena i politički, vojni i religiozni centar Velike Moravske. Dvorac od kamena je sagrađen u 10. veku (kao deo Mađarske), pa je promenjen u gotsko antihutsko utvrđenje pod Sigmundom od Luksemburga 1430; u 1562. postaje renesansni zamak, i 1649. se rekonstruiše u baroknom stilu. Pod kraljicom Marijom Terezija, dvorac je preuređen u prestižno sedište kraljevskog guvernera Alberta Tešena, koji je osnovao galeriju slika u dvorcu, koja je kasnije premeštana u Beč. 1784, kada je Bratislava prestala biti prestonica Mađarske, dvorac se pretvorio u školu katoličkog sveštenstva, i kasnije, 1802, u barake. 1811. dvorac je zapaljen nepažnjom francuskih stražara, i izgoreo je u potpunosti. Takav je ostao sve do 1950-ih, kada je rekonstruisan u potpunosti u stilu iz doba Marije Terezije.

Drugi dvorac, Devin (sada u ruševinama) grad je Bratislava-Devin. Nalazi se na mestu gde se Morava, koja formira granicu između Austrije i Slovačke, uliva u Dunav. Jedan je od najvažnijih Slovačkih arheoloških nalazišta, a zahvaljujući svojoj odličnoj lokaciji bio je važan odbrambeni dvorac u Velikoj Moravskoj, ali i u ranoj Mađarskoj državi. Uništile su ga Napoleonske trupe 1809. a dvorac je postao jedan od bitnih simbola Slovaka i slovačke istorije.

Još jedan dvorac, sagrađen 1813. u englesko-gotskom stilu u kasnom 19. veku, lociran u delu grada Bratislava-Rusovce, poznat je po ruševinama iz rimskog Gerulata naselja.

Ostale građevine koje vredi pomenuti su:

  • Katedrala svetog Martina (gotska građevina iz 14. — 15. veka koja zamenjuje staru crkvu iz 13. veka) u kojoj je krunisano mnogo mađarskih kraljeva
  • Gradska kuća u Bratislavi (kompleks građevina iz 14. — 15. veka) u njemu se nalazi i interesantan muzej — Gradski muzej osnovan 1868. godine.
  • Franjevačka crkva, datira još iz 1297.
  • Crkva svete Elizabete, više poznata kao „plava crkva“
  • Zgrada univerzitetske knjižare (sazidana 1756) je bila sedište parlamenta u Kraljevini Mađarskoj od 1802. do 1848, mnogi bitni zakoni u Mađarskom reformatorskom dobu su doneti ovde (ukidanje robova, osnivanje Mađarske akademije nauka).
  • Nadbiskupova palata (sazidana 1781) u kojoj je potpisan (četvrti) Prezburški mir
  • Slovačko nacionalno pozorište (sagrađeno 1886), i
  • Mihaljska kapija (rani 17. vek), jedina postojeća kapija gradskog utvrđenja
  • Novi most je most preko Dunava, na njemu se nalazi restoran koji izgleda kao NLO
  • Kamzik TV toranj je TV toranj jedinstvenog dizajna
  • Sedište Slovačkog radija — obrnuta piramida.
 
Ulica u starom gradu

Istorijski centar je karakterizovan sa mnogo baroknih palata. Grasvalkovič palata (sagrađena oko 1756), na primer, je poznata kao rezidencija slovačkog predsednika, i Slovačka vlada sada ima svoje sedište u bivšoj palati arhiepiskopije, bivšoj rezidenciji arhbiskupa Estergoma.

Retkost je i obnovljen deo jevrejskog groblja gde je sahranjen Hatam Sofer.

Jedino vojno groblje, sada spomen ploča, je Slavin, koji je otkriven 1960. u čast vojnika Sovjetske armije koji su pali oslobađajući Bratislavu od nacističkih nemačkih jedinica. Sa groblja se pruža prelep pogled na Bratislavu i Male Karpate.

Jezera uredi

Grad ima brojna prirodna, ili veštačka jezera, većina se koristi za rekreaciju.

Primeri uključuju Štrkovec, Kuchajdu, Vajnori, Zlatni pesak, Mali Draždijak i Veliki Draždijak.

Parkovi uredi

 
Sad Janka Krala

Bratislava je grad sa mnogo parkova, zahvaljujući svojoj lokaciji na i Malim Karpatima. Najveći park je Bratislavski park šume, koji sadrži neke turističke lokacije. Planinski park se nalazi blizu Starog grada, i u njemu je očuvana izvorna flora i fauna. Na desnoj obali Dunava je Sad Janka Krala, prvi javni park u Evropi.

Bratislavski zoološki park se nalazi u Mlinskoj dolini, blizu sedišta Slovačke televizije.

Sport uredi

Trenutno 3 fudbalska tima iz Bratislave igraju u Kargon ligi.

Hokejaški tim Slovan Bratislava igra u Slovačkoj ekstraligi.

Turizam uredi

U proteklim godinama, tačnije kada je Slovačka ušla u Evropsku uniju, Bratislava je jedna od omiljenih turističkih destinacija za turiste iz okolnih zemalja, ali i za neke udaljenije zemlje (Ujedinjeno Kraljevstvo, SAD, Japan ...). Porast turizma je doveo i do problema sa nedovoljno hotelskih kapaciteta, najviše u luksuznijim hotelima. Većina turista ostaje u centru grada, ili dolaze samo na bitnije događaje kao što je na primer Nova godina.

Privreda uredi

Privreda Bratislave je uspešna, i većinom se bazira na:

  • servisima
  • inženjeringu (Folksvagen)
  • hemijskoj i električnoj industriji

BDP po glavi stanovnika, koji je bio 27.802 evra (2004) dostigao je 129,3% proseka u Evropskoj uniji, i on je drugi najveći (posle Praga) u svim regionima svih nedavno učlanjenih država članica Evropske unije.[32]

Oko 150.000 ljudi iz Slovačke putuju u Bratislavu na posao. Nezaposlenost u gradu je 3%.

Odnedavno, servisi i visoko-tehnološko orijentisani poslovi su u naglom porastu u Bratislavi. Mnoge globalne kompanije, uključujući IBM, Dell, Accenture, AT&T, Lenovo i SAP AG grade svoja predstavništva ovde.

Saobraćaj uredi

Geografska pozicija u srednjoj Evropi je uvek stavljala Bratislavu na raskrsnicu međunarodnih trgovinskih saobraćajnica.

 
Put D1

Velika međunarodna raskrsnica: D1 spaja Bratislavu sa Trnavom, Nitrom, Trenčinom, Žilinom i dalje, dok je put D2 spaja sa Pragom, Brnom i Budimpeštom u severojužnom pravcu. Put D4 je trenutno u fazi planiranja.

Put A6 do Beča je trenutno pod radovima i otvoriće se do novembra 2007. godine.

U Bratislavi na Dunavu se trenutno nalazi pet mostova (poređani po toku reke): Lafrankoni, Novi most, Stari most, Most Apolo i Pristavni most.

Prva železnica u celoj Kraljevini Ugarskoj izgrađena je 1840, a bila je vodila do mesta Svatu Jur. To je bila železnica na konjski pogon, a kasnije je proširena. Parni pogon uveden je 1848. vezom s Bečom. Dve godine kasnije grad je povezan i s Budimpeštom.

Danas je Bratislava čvorište u kojem se spajaju šest železničkih pravaca (pravci Trnava, Galanta, Komoran, Hegueshalom i Parndorf).

 
Glavna železnička stanica

Najbitnija je glavna železnička stanica na kraju Starog grada, koja spaja Košice sa severnom Slovačkom, Češkom Republikom, Austrijom, Mađarskom i južnom Slovačkom. Druge bitnije stanice su Petržalka stanica, koja je bitna posebno zbog toga što se povezuje sa Austrijom. Postoje i mnoge prigradske stanice, na primer Rača, Lamač, Čunovo i tako dalje.

Bratislava ima najveći međunarodni aerodrom u Slovačkoj, koji ima primećen ogroman rast prometa poslednjih godina, a saradnjom sa međunarodnim aerodromom u Beču, koji je udaljen oko 40 km, stvaraju veliku međunarodnu mrežu.

Bratislava ima jednu od dve Slovačke međunarodne rečne luke, takođe i mnogo brojnih turističkih linija na Dunavu, na primer, od Bratislave do dela grada Devin, od Bratislave do Beča i tako dalje.

 
Trolejbusi u Bratislavi

Javni prevoz u Bratislavi vrši gradska kompanija Dopravni podnik (slč. Dopravný podnik Bratislava)

Postoje tri tipa vozila javnog prevoza

  • autobusi — pokrivaju većinu grada i veće okruge
  • tramvaji — pokrivaju najfrekventnije delove grada i spajaju centar sa prigradskim naseljima
  • trolejbusi — spajaju centar grada sa prigradskim naseljima i služe kao dopunsko prevozno sredstvo

Teritorijalna podela uredi

Bratislava se deli na:

5 okruga (nacionalne administrativne podele):

  1. Bratislava I: Pokriva centar grada
  2. Bratislava II: Pokriva jugoistočne i istočne delove
  3. Bratislava III: Pokriva severoistočne delove
  4. Bratislava IV: Pokriva zapadne, severozapadne i severne delove
  5. Bratislava V: Pokriva južne delove, uključujući gradski deo Petržalka, najgušće naseljeno stambeno područje u središnjoj Evropi).[33]
 
Okruzi Bratislave

Grad je podeljen u 17 gradskih četvrti, od kojih svaka ima svog načelnika (starosta) i veće. Broj većnika zavisi od veličine i broja stanovnika svake četvrti. Katastarski je grad podeljen na 20 područja, koja odgovaraju područjima četvrti, osim u slučaju četvrti Novo Mesto i Ružinov koje su još podeljene na dva, odnosno tri dela. Neslužbeno se četvrti dalje dele na još manja područja.

Administrativna i teritorijalna podela Bratislave
Okruzi "Delovi grada“ Četvrti
Bratislava I Stari grad - Bratislava II Ružinov Nivi, Pošen, Prievoz, Ostredki, Travniki, Štrkovec, Vlčie grdlo, Trnavka
Vrakuna Dolne Honi
Podunajske Biskupice Dolne honi, Ketelec, Lieskovec, Medži jarkami - Bratislava III Novo mesto Ahoj, Jurajov dvor, Koliba, Kramare, Mierova kolonia, Pasienki/Kučajda, Vinohradi
Rača Krasnani, Rača, Vičodne
Vajnori - Bratislava IV Karlova Ves Dlhe dieli, Kutiku, Mlinska dolina, Rovnice
Dubravka Podvornice, Zaluhi, Krčace
Lamač Podhaj, Razsoči
Devin
Devinska Nova ves Devinsko Jazero, Kostolne, Paulinske, Podhorske, Stred, Vapenka
Zahorska Bistrica - Bratislava V Petržalka Dvori, Haje, Janikov dvor, Luki, Ovsište, Kopčani, Zrkadlovi haj, Kapitulski dvor, Stari haj
Jarovce
Rusovce
Čunovo

Partnerski gradovi uredi

Bratislava se pobratimila sa sledećim gradovima:

Reference uredi

  1. ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 172. ISBN 86-331-2075-5. 
  2. ^ „Osnovne informacije — položaj”. Arhivirano iz originala 27. 09. 2007. g. Pristupljeno 5. 5. 2013. 
  3. ^ Lacika 2000, str. 10.
  4. ^ „Weatherbase: Historical Weather for Bratislava, Slovakia”. Weatherbase. 
  5. ^ = 1569 „Istorija grada” Proverite vrednost parametra |url= (pomoć). Grad Bratislava. 
  6. ^ Kováč et al., "Kronika Slovenska 1", pp. 73
  7. ^ Kováč et al., "Kronika Slovenska 1", pp. 90
  8. ^ Kováč et al., "Kronika Slovenska 1", pp. 95
  9. ^ Lacika 2000, str. 30.
  10. ^ Lacika 2000, str. 62.
  11. ^ Lacika 2000, str. 31–33
  12. ^ Lacika 2000, str. 34–36
  13. ^ Kováč et al., "Kronika Slovenska 1", pp. 350–351
  14. ^ Kováč et al., "Kronika Slovenska 1", pp. 384
  15. ^ Kováč et al., "Kronika Slovenska 1", pp. 385
  16. ^ Kováč et al., "Kronika Slovenska 1", pp. 430
  17. ^ Lacika 2000, str. 41.
  18. ^ "Srbski narodni list", Budim 1845. godine
  19. ^ Jovan Subotić: "Kralj Dečanski", Budim 1846.
  20. ^ Vuk St. Karadžić: "Srpske narodne pripovetke", Beč 1870. godine
  21. ^ a b Lacika 2000, str. 42
  22. ^ = 1576 „Istorija grada” Proverite vrednost parametra |url= (pomoć). Grad Bratislava. 
  23. ^ Kováč et al., "Bratislava 1939–1945", pp. 16–17
  24. ^ Lacika 2000, str. 43. Kováč et al., "Bratislava 1939–1945. pp. 174–177
  25. ^ Kováč et al., "Kronika Slovenska 2", pp. 307–308
  26. ^ a b v g „Urban Bratislava”. Pristupljeno 5. 5. 2013. [mrtva veza]
  27. ^ Lacika 2000, str. 43.
  28. ^ Popis stanovništva 2001. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. jul 2007) Slovački ured za statistiku
  29. ^ „SLOVAKIA: urban population”. Arhivirano iz originala 02. 11. 2013. g. Pristupljeno 5. 5. 2013. 
  30. ^ Lacika 2000, str. 36.
  31. ^ Slovenské národné múzeum
  32. ^ „Evrostats poslednji podaci” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 26. 03. 2009. g. Pristupljeno 5. 5. 2013. 
  33. ^ „= 1852 Petržalka”. Pristupljeno 5. 5. 2013. 

Galerija uredi

 
Panorama Bratislave (iz zamka)
  •  
    Devin zamak
  •  
    Bratislava na Dunavu
  •  
    Slovačko nacionalno pozorište
  •  
    Palata Grasalkovič — sedište predsednika
  •  
    Mihaljska palata
  •  
    Katedrala svetog Martina
  •  
    Apartmani na Petržalci
  •  
    Stari grad

Literatura uredi

  • Lacika, Ján (2000). Bratislava. Visiting Slovakia (1st izd.). Bratislava, Slovakia: DAJAMA. ISBN 978-80-88975-16-8. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Братислава&oldid=27714700”