Veliki Bereksov
Veliki Bereksov (rum. Beregsău Mare) naselje je u Rumuniji u okrugu Timiš u opštini Sakalaz.[2][3] Opština se nalazi na nadmorskoj visini od 81 m.
| Veliki Bereksov rum. Beregsău Mare | |
|---|---|
| Naselje | |
 | |
  Veliki Bereksov Lokacija u Rumuniji | |
| Koordinate: 45° 45′ 33″ N 21° 1′ 35″ E / 45.75917° S; 21.02639° I | |
| Zemlja |  Rumunija |
| Okrug | Timiš |
| Opština | Sakalaz |
| Nadmorska visina | 81 m (266 ft) |
| Stanovništvo (2013)[1] | |
| • Ukupno | 1.571 |
| Vremenska zona | Istočnoevropsko vreme (UTC+2) |
| • Leti (DST) | Istočnoevropsko letnje vreme (UTC+3) |
| Geokod | 685046 |
Prošlost
urediPo "Rumunskoj enciklopediji" prvi put pominje 1358. godine kao "Berkez". Godine 1424. je posed srpskih despota. Po proterivanju Turaka 1717. godine popisano je u mestu 13 kuća. Nemci su tu kolonizovani od 1800. godine. Kao spahija javlja se 1816. godine zaslužni general baron Jovan Hiler. Novi vlasnici su od 1872. godine srpski plemići Lazarevići.
Beregso (po srpski Bereksovo) je pravoslavna parohija u kojoj je osnovano parohijsko zvanje 1768. godine, i od tada se vode crkvene matice. "Berezo" je 1764. godine pravoslavna parohija u Temišvarskom protoprezviratu.[4] Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto "Beregsau" pripada Baračkom okrugu, Temišvarskog distrikta. Stanovništvo je bilo izmešano, vlaško i srpsko.[5] Bereksovo je povlašena crnogorska naseobina kod Temišvara.[6] Prema popisu pravoslavnog klira obavljenom 1797. godine u mestu "Bereksov" su tri sveštenika. Parosi, pop Grigorije Popović (rukop. 1768), pop Marijan Strainović (1761) i pop Petar Murgulović (1788) služili su se srpskim i rumunskim jezikom.[7]
Godine 1846. u selu sa 1752 stanovnika je pravoslavni hram posvećen Sv. Đorđu. Tu žive Srbi i Rumuni izmešani. Parosi su pop Vasilije Murgulović i po Vasilije Petkov, a pomaže kapelan pop Emanuel Dimitrijević. Postoji narodna škola sa 38 đaka koje uči Aleksa Popović.[8] Pop Vasa Petkov je 1845. godine kupio "Serbski letopis" u izdanju Matice srpske u Pešti.
Spahiluk je 1799. godine u posedu srpske plemićke porodice Vuković. Plemić koji se obogatio trgovinom, Sava Vuković kupio je te godine spahiluk Bereksovo u Tamiškoj županiji za 98.000 forinti. Kao spahija "ot Bereksova" je tu instaliran tek 1803. godine i potvrđen od Čanadskog Kaptola.[9] Gospodar Sava je napravio zajedno sa meštanima 1809-1812. godine novu pravoslavnu crkvu u kojoj je bio kasnije i sahranjen. Umro je 30. marta 1810. godine a prosinđel Lukijan Mušicki ispevao mu je "odu".[10] U crkvi je i Savin sin sahranjen. Za vreme mađarske bune 1848. godine spahiluk je bio oduzet (od strane Austrije) jer je Vuković bio ministar u Košutovoj mađarskoj vladi. Godine 1878. vlasnica sela je Marija Vuković, kćerka Savina. Krajem 19. veka taj posed dele rođaci Gabor i Sava Vuković. Na kraju je vlasnik postala rumunska banka "Temišvar".
Kao pretplatnici Vujićevog Zemljopisa javljaju se posednici Bereksova 1825. godine u Temišvaru. Bilo su to Jovan ot Vuković naslednik posednik i njegova majka Ekaterina ot Vuković rođena ot Panajot posednica Bereksova. Pop Eftimije Popović mesni paroh takođe je pretplaćen na istu knjigu.[11]
Sin jedinac i naslednik Bereksova, spahije Vuka i Ekaterine, Jovan umro je mlad 20. maja 1828. godine. Nadgrobnu pesmu je objavio Timotej Ilić u Budimu iste godine.[12] Smrt Jovanova pobudila je i Milovana Vidakovića na mu napiše i publikuje nadgrobno slovo 1828. godine.[13] Pretplatnici jedne srpske knjige bili su 1841. godine iz Bereksova: crkva mesna, Katarina Vuković (rođ. Panajot) udova Vukolaja, Georgije Panajot zemljedržni provizor, Stefan Bogdanović beležnik.[14]
Gospođa Ekaterina (snaja Vukovića, ot Panajot) "ot Bereksova" bila je 1853. godine veliki dobrotvor Čitališta Fabričkog u Temišvaru. Pismeno joj se u ime Društva Čitališta zahvalio profesor i književnik Dimitrije Tirol. Poklonjen joj je i primerak "Temišvarskog kalendara za 1855. godinu".[15]
U Bereksovu je 1846. godine bio opštinski beležnik i pretplatnik srpske knjige Stojan Bogdanović.[16] On je 1851. godine prenumerant "serbskog letopisa" i punomoćnik tamošnjeg spahiluka. Sa njim je 1855. godine i Teodosije Bogdanović prenumerant u Temišvaru.
Stanovništvo
urediPrema podacima iz 2013. godine u naselju je živelo 1571 stanovnika.[1]
Reference
uredi- ^ a b „Statistical Yearbook 2011” (PDF). Comisia Centrală pentru Recensământul Populaţiei şi Locuinţelor. Pristupljeno 2015-07-05.
- ^ „The GeoNames geographical database”. 2012.
- ^ „Communes of Romania”. Statoids. Gwillim Law. 2010-07-27. Pristupljeno 4. 7. 2015.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.
- ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
- ^ "Branik", Novi Sad 1897.
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 8/2015.
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ "Zastava", Novi Sad 1890.
- ^ Lukijan Mušicki: "Oda na smrt blagorodnog gospodina Savi Vukovića zemljedršca Bereksavskogo", Budim 1810.
- ^ Joakim Vujić: "Novejšeje zemleopisanije celago sveta", Budim 1825.
- ^ Timotej Ilić: "Nadgrobna pjesn Jovanu Blagorodnih roditelja Vuka i Ekaterine...", Budim 1828.
- ^ Milovan Vidaković: "Nadgrobnoje slovo mladom Jovanu Vukoviću nasledniku Bereksova...", Budim 1828.
- ^ Eftimije Jovanović: "Načatki cerkovnog prava...", Novi Sad 1841.
- ^ Dimitrije Tirol: "Visokoblagorodnoj gospođi Ekaterini "ot Bereksova"", Temišvar 1854.
- ^ Jovan Subotić: "Kralj Dečanski", Budim 1846.
- ^ kia.hu, (PDF; 982 kB) E. Varga: Statistik der Einwohnerzahlen nach Ethnie im Kreis Timiș laut Volkszählungen von 1880 - 2002
