Venecija
Venecija (ital. Venezia, venec. Venesia; stariji naziv: Mleci) grad je, pristanište i čuveno turističko mesto u severoistočnoj Italiji, na Jadranskom moru, sa 270.589 stanovnika (zajedno sa Mestreom). Venecija je upravno središte pokrajine Veneto i istoimenog okruga Venecija.[1]
| Venecija ital. Venezia | |
|---|---|
 Venecija | |
.svg) Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Italija |
| Regija | Veneto |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 270.589 |
| — gustina | 656,77 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 26′ 20″ S; 12° 19′ 10″ I / 45.438889° S; 12.319444° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 0 m |
| Površina | 412 km2 |
  Venecija Venecija na karti Italije | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Luiđi Brunijaro |
| Poštanski broj | 30121–30176 |
| Pozivni broj | 041 |
| Registarska oznaka | VE |
| Veb-sajt | |
| venezia.it | |
Venecija je u središnjem dobu srednjeg veka bila najvažniji grad na svetu i najveće trgovište Evrope između njenog Zapada i Istoka. Grad je i poznat kao dugogodišnja prestonica Mletačke republike.
Venecija je jedinstven grad na svetu, izgrađena je na 118 malih ostrva u laguni[1], na ušću reke Brente u Venecijansku lagunu, sa kanalima umesto ulica. Duž kanala nalazi se niz crkava i palata prvorazredne vrednosti, koji tvore jedinstven urbani sklop. Zbog toga Venecija i njeni kanali proglašeni su spomenikom Svetske baštine UNESKOa.
Grad ima brojne nadimke poput: „Serenisima“, „Kraljica Jadrana“, „Nevesta mora“, „Grad mostova“, „Grad vode“, dok mnogi gradovi građeni na kanalima nose epitete „Severne Venecije“ (Sankt Peterburg), „Zapadne Venecije“ (Amsterdam), „Američke Venecije“ (Nju Orleans).
Poreklo naziva uredi
Venecija i pokrajina Veneto duguju nazive plemenu Veneti koje je naseljavalo ovo područje pre njegovog osvajanja od strane starog Rima.
Geografija uredi
Venecija se nalazi u severoistočnom delu Italije. Istočno i južno od grada (kroz lagunu) je Jadran, a na severu i zapadu je kopno i kopneni deo grada Mestre. Od prestonice Rima grad je udaljen 550 km, a od prvog većeg grada, susedne Padove, svega 50 km.
Reljef uredi
Venecija se razvila u krajnje severozapadnom delu Jadranskog mora. Grad je smešten u središnjem delu Venecijanske lagune na 118 ostrva ispresecanih mnogobrojnim kanalima i premošćenih sa 177 mostova. U poslednjim decenijama primećeno je lagano tonjenje grada, što je danas najveći problem gradske uprave.
Klima uredi
Klima u Veneciji je umereno kontinentalna. Zime su hladne i vlažne a leta topla i zagušljiva. Period od juna do avgusta odlikuje se sunčanim i vrlo toplim danima, u kojima temperatura prelazi 35 °C period. Zagušljivost ublažavaju topli vetrovi, a uske ulice pružaju osveženje od letnje žege. Padavine su najčešće tokom proleća i jeseni. Magle su česte, a zimi temperatura može da spusti i do -5 °C.[2]
Venecija je pod velikim uticajem Jadranskog mora. Klimatske razlike u različitim razdobljima godine vrlo su velike, a blizina mora i visoka vlaga dodatno pojačavaju atmosferske prilike. Tako su zime u Veneciji nešto hladnije nego u drugim mestima sa sličnom prosečnom godišnjom temperaturom. Zimi temperature često padnu ispod nule, ali retko ispod -5 °C. Sneg je retka pojava. Leta su izrazito vruća. Kombinacija prosečnih temperatura, koje su iznad 27 °C i visoke vlažnosti, koja je cele godine veća od 60%, sama po sebi je vrlo neugodna, a katkad se tome pridruži i neugodan miris koji se, baš zbog takvih atmosferskih prilika, širi iz kanala.
Venecija je poznata i po poplavama, poznatim pod imenom Akva alta (it. Acqua Alta), koje su posebno česte tokom jeseni i zime. Stanovnici Venecije dobro su se prilagodili toj neugodnosti, pa gradske vlasti redovno obaveštavaju ljude kada se poplava može očekivati i to bar dva dana unapred. U turističkim agencijama i na železničkoj stanici mogu se nabaviti karte na kojima su ucrtane povišene rute, odnosno one koje su na uzvišenjima i koje bi trebale ostati suve, pa bi se tuda trebalo kretati tokom povišenog vodostaja. Akva alta najčešće traje samo nekoliko sati.[3] Zimi voda plavi Trg Svetog Marka, s obzirom da je to najniža tačka Venecije.[2]
| Klima (Venecija) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Srednji maksimum, °C (°F) | 5,8 (42,4) |
8,2 (46,8) |
12 (54) |
16,3 (61,3) |
21,2 (70,2) |
24,8 (76,6) |
27,5 (81,5) |
27 (81) |
23,6 (74,5) |
18,1 (64,6) |
11,5 (52,7) |
6,7 (44,1) |
27,5 (81,5) |
| Srednji minimum, °C (°F) | −0,9 (30,4) |
0,7 (33,3) |
3,8 (38,8) |
7,9 (46,2) |
12,3 (54,1) |
15,9 (60,6) |
17,8 (64) |
17,3 (63,1) |
14,2 (57,6) |
9,4 (48,9) |
4,2 (39,6) |
0 (32) |
−0,9 (30,4) |
| Količina padavina, mm (in) | 58,1 (22,87) |
54,2 (21,34) |
57,1 (22,48) |
64,3 (25,31) |
68,7 (27,05) |
76,4 (30,08) |
63,1 (24,84) |
83,1 (32,72) |
66 (26) |
69 (27,2) |
87,3 (34,37) |
53,7 (21,14) |
801 (315,4) |
| Izvor: Putovnica.net | |||||||||||||
Vode uredi
Jadransko more u ovom delu je najhladnije i nema plavu boju kao u južnim delovima. Položaj grada u Venecijanskoj laguni dodatno menja svojstva morske vode. Zbog severnijeg položaja i zatvorenosti bilo je uobičajeno da se pojedinih godina laguna zaledi. Voda je zbog močvarnog karaktera okoline uvek bila mutna i prljava, ali je zbog preterane urbanizacije lagune ona danas poznata i kao veoma zagađena.
Istorija uredi
.jpg)
Praistorija i antika uredi
Šire područje Venecije bilo je naseljeno još u vreme praistorije. Prvi poznati stanovnici bili su pleme Veneti. Kasnije je područje palo pod Rimljane, a na obližnjem kopnu javilo se više značajnih gradova. Sam položaj današnjeg grada bio močvarni i je drugorazrednog značaja, pa nema naznaka većih naselja i zajednica ljudi.
Srednji vek uredi
Istorija Venecije započinje upadima i pljačkama varvara na prostor rimske imperije, kada stanovništvo sa susednog kopna beži na ostrva Venecijanske lagune, kao izolovanija i bezbednija od ovih upada. U ovo vreme nastaje i niz drugih naselja u laguni koja danas postoje - (Malamoko, Torčelo). U 7. i 8. veku ovde postoji vizantijska vlast, vezana za Carigrad morem. Ovo je pospešilo razvoj priobalnih naselja, pa i Venecije. U 9. veku javlja se u Veneciji episkopija, koja je snažno uzdignuta premeštanjem moštiju svetog Marka u Veneciju 828. godine
Od 9. do 12. veka nastaje razvoj grada i on postaje jedno od središta tadašnje civilizacije, ako ne i najvažniji grad sveta. Procvat grada bio je vezan za položaj grada između Istoka i Zapada i Sredozemlja i kontinentalnog Severa. Tada se podižu i najvažnije građevine grada: Crkva svetog Marka, stara duždeva palata, gradski arsenal, trasiraju se kanali i utvrđuju ostrva. U ovo vreme započelo je i širenje gradske vlasti na okolinu, a kasnije i širom Jadrana i šire. Opadanje moći Vizantije omogućilo je i Veneciji i širenje posrednog uticaja Venecije, već sada poznate kao Mletačka republika.
Na vrhuncu moći, u poznom srednjem veku, Venecija je imala 3.300 brodova i 36.000 mornara. Gradom je vlada aristokratija koja je birala dužda kao izbornog vladara. Grad je u to vreme postaje i stecište nauke i umetnosti, a gradska uprava je bila među najorganizovanijim u tadašnjem svetu.
Novi vek uredi
U 15. veku počinje stagnacija, a zatim i opadanje značaja i moći Venecije i Mletačke republike. Prvi razlog je bio opadanje značaja Istoka i propast Vizantije. Novouspostavljena vlast Osmanlija na Balkanu nije bila blagonaklona, što je uticalo na znatno opadanje trgovine. Drugi razlog je pronalazak puteva ka Istoku preko Atlantika i oko Afrike, čime je Venecija izgubila prvenstvo u trgovini sa Dalekim istokom. Takođe, udaljenost od Atlantika onemogućila je Veneciji stvaranje kolonija na prekomorskim područjima.
I pored toga Venecija je ostala važno trgovište i zanatsko središte Evrope sve do kasnog 18. veka, a venecijanska kultura i umetnost tek u ovom dobu započinju svoj najveći razvoj i procvat u vreme renesanse i baroka.
Savremeno doba uredi
Nagli sunovrat Venecije desio se propašću i ukidanjem 1000-godišnje Mletačke republike od strane Napoleona 1797. godine mirom u Kampoformiju. Tokom Napoleonovih ratova Venecija je bila deo njegove Kraljevine Italije, da bi potom bila deo Lombardo-Venecije, vazalne države Habzburške monarhije. 1866. godine Venecija i okolina su pridruženi novoosnovanoj Kraljevini Italiji. Ovako buran 19. vek doveo je do propadanja grada i smanjenja stanovništva, ali je otvorio zanimanje za grad među evropskom aristokratijom. Tako, u 19. veku Venecija postaje jedno od prvih turističkih odredišta.
Tokom 20. veka Venecija je izbegla razaranja u svetskim ratovima i relativno bezbolno prošla kroz dato razdoblje. Međutim stari grad na ostrvima gubio je bitku sa razvojem predgrađa na kopnu, koje je danas znatno veće; u njemu živi 4/5 gradskog stanovništva, dok je stari deo Venecije vremenom postao prvorazredna turistička znamenitost. Brojne napuštene palate i zdanja su sada popunjeni kulturnim i upravnim sadržajima, ali i pored toga, Venecija je danas daleko od slave koju je nekada imala.
Srbi u Veneciji uredi
Prvu štampariju na srpskoj teritoriji osnovali su u delu Zete oblasni gospodari Ivan i Đurađ Crnojević. Đurađ, oženjen ćerkom mletačkog plemića Erica kupio je, verovatno 1493, u Veneciji štamparsku presu i na Obodu (ili Cetinju) gde je postojala jaka prepisivačka škola. On je podigao štampariju započevši sa objavljivanjem crkvenih bogoslužbenih knjiga. U prvoj srpskoj štampariji izdato je četiri ili pet inkunabula. Posle pada poslednje slobodne srpske teritorije u turske ruke, Đurađ je napustio Cetinje zajedno sa velikom dvorskom svitom, u kojoj je bio i štampar Makarije, „preselio se u Mletke”.[4] Na mapi kulturne geografije srpskog naroda Venecija je dugo predstavljala najzapadniju granicu, budući da su u periodu između 15. i 19. veka Srbi tu štampali svoje knjige. Vrhunci istorije srpske knjige u Veneciji vezani su za delatnost vojvode Božidara Vukovića Podgoričanina i Teodora i Đurđa Ljubavića u 16. veku, pa i za grčku porodicu Teodosije u 18. veku, koji su od Venecije načinili središno mesto knjižarske produkcije namenjene Srbima, objavljujući knjige na „ilirskom“ pismu.[5]
Prema podacima iz 2010. godine, Venecija ima oko 62.000 stanovnika, od čega su 3724 stranci, od kojih samo njih 8 imaju srpsko poreklo. Zajedno sa gradićem Mestre, Venecija ima 260.000 stanovnika i u toj široj oblasti ima oko 2.200 Srba.[6]
Stanovništvo uredi
Prema rezultatima popisa stanovništva 2011. u opštini je živelo 261.362 stanovnika.[7]
| 1931. | 1936. | 1951. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2001. | 2011. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 250.327 | 264.027 | 316.891 | 347.347 | 363.062 | 346.146 | 309.422 | 271.073 | 261.362 |
Venecija je 2008. godine imala nešto blizu 270.000 stanovnika, gotovo isto kao na početku 20. veka. Opšte opadanje stanovništva tokom proteklih decenija odražava se i na gradsko stanovništvo je izuzetno staro - prosečan Venecijanac ima 46 godina. Prirodni priraštaj u gradu je među najmanjim od svih značajnijih italijanskih gradova.
Grad danas ima značajan udeo imigrantskog stanovništva. 94% stanovnika su građani Italije. Ostalih 6% su doseljenici iz svih krajeva svega, ali najviše sa Balkana.
Stanovništvo Venecije danas mahom živi na kopnu, u delu grada Mestre, 176.000 stanovnika., dok u starom delu grada živi svega 62.000 stanovnika. (i to dobrim delom studenti i imigranti), a ostala ostrva u laguni (Murano, Burano, Lido) imaju zajedno 31.000 stanovnika.
Život u starom delu grada i danas je sličan onom pre nekoliko vekova. Stara Venecija je udaljena 4 km od kopna i 2 km od otvorenog mora. Živeti u Veneciji zapravo znači zaboraviti na komfor automobila, na autobuse, na gradsku vrevu, biti uvek spreman na česte poplave, guste magle, vlažnost i pešačenje.
Gradska arhitektura uredi
Venecija ima mnogo poznatih građevinskih i umetničkih spomenika: Duždeva palata, Most uzdaha, Crkva Svetog Marka u Veneciji i devedeset drugih crkava, bogati muzeji, umetničke galerije, čuvena Akademija lepih umetnosti (ital. Accademia di Belle Arti), opservatorija i druge naučne i kulturne ustanove.
Gradska privreda uredi
Tradicija Venecije su specifični i visokocenjeni zanati, koji su i danas živi, mada osavremenjeni. Zanatska proizvodnja se bazira na izrada predmeta od stakla, (prepoznatljivo obojeno staklo sa ostrva Murano), čipki, srebra, zlata, kože. Savremena industrija nalazi se na kopnu, gde se nalazi savremeni grad i industrijska zona Mestre. Može se smatrati i nekom vrstom predgrađa Venecije, ali danas ima mnogo više stanovnika nego što ima sama Venecija.
Turizam uredi
Turizam je danas najvažnija delatnost Venecije i njen pokretač. Grad nudi prelepu arhitekturu i ambijente, mnogobrojna mesta puna emocija i romantike, brojne crkve, muzeje, galerije. Po nekim procenama, svakog dana Veneciju poseti 50 hiljada turista, dok samo turisti sa velikih kruzera koji posećuju grad svake godine potroše više od 150 miliona evra.[8] U gradu se tokom godine dešavaju mnoge manifestacije, od kojih su najpoznatije filmski festival u Veneciji, Venecijanski bijenale i karneval u Veneciji. U blizini Venecije su mnogobrojne plaže, od kojih je najpoznatija Lido, poznata još od kraja 18. veka. Danas je veoma poznata i turistička zona Lido di Jesolo.
Saobraćaj uredi
Unutargradski saobraćaj je u najvećem delu vodeni. Venecija ima 177 kanala po kojima se saobraća gondolama, čamcima, malim parobrodima i motornim brodovima. Javni gradski prevoz u Veneciji se takođe obavlja kanalima. Koriste se brodovi koji se nazivaju vaporeto. Glavna saobraćajnica grada, arterija Venecije je Kanal Grande (Veliki kanal) koji grad deli na dva dela. On je najveći kanal i na njemu je čuveni most Rialto, a oko 380 manjih i većih mostova služi za prelaz preko mnogih drugih kanala. Grad je do danas uspeo da sačuva tipografsku numeraciju ulica (koje se u Veneciji zovu kale, poprečne su ramo) koja datira iz 1171. godine kada je ceo grad podeljen u šest zona: tri sa jedne strane Velikog kanala i tri sa druge.
S kopnom Venecija je povezana železničkom prugom i auto-putem preko velikog „lagunskog mosta“. Novi, moderni Aerodrom „Marko Polo“ nalazi se na kopnu, oko 7 km od Venecije. Aerodrom Trevizo nalazi se 31 km od Venecije i njega uglavnom koriste niskotarifne avio-kompanije. Na ostrvu Lido nalazi se aerodrom Venecija-Lido pogodan za male avione.
Partnerski gradovi uredi
Galerija uredi
-
Panorama sa brojnih crkvama -
Pogled na središnji deo Venecije u suton -
Crkva svetog Marka -
Duždeva palata -
Kanal Grande -
Trg svetog Marka -
-
Ka d'Oro i susedne palate -
Crkva Santa Marija dela Salute -
Čuveni Most uzdisaja -
Slavna gradska opera La Feniče -
Ostrvo Gajdeka za poznatom Crkvom Il Redendore -
Detalj krova crkve Svetog Marka -
Pogled na trg Svetog Marka i Duždevu Palatu
.jpg)
_-_Facade.jpg)
.jpg)
Reference uredi
- ^ a b Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. V-Đ. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 36. ISBN 86-331-2112-3.
- ^ a b „KLIMA U VENECIJI”. Associazione PromoGuide Venezia. Pristupljeno 24. 1. 2021.
- ^ „Klima i vrijeme u Veneciji”. Putovnica.net. Pristupljeno 24. 1. 2021.
- ^ Anđelković 2019, str. 20-21
- ^ Fin, Monika (2012). „VENECIJA I SRPSKA KNjIGA” (PDF). Glas biblioteke. 19. Arhivirano iz originala (PDF) 12. 07. 2020. g. Pristupljeno 24. 1. 2021.
- ^ Veličković, Saša (24. 11. 2010). „Venecija”. 92Putovanja. B92. Pristupljeno 24. 1. 2021.
- ^ „Statistiche I.Stat”. ISTAT. 28. 12. 2012.
- ^ Istorija Venecije - KASADOO
Literatura uredi
- Anđelković, Vladimir (2019). Venecijanski izdavači srpskih knjiga : 1519-1824. (PDF). Beograd: Istituto Italiano di Cultura. ISBN 978-86-85597-22-0. Arhivirano iz originala (PDF) 30. 08. 2021. g. Pristupljeno 24. 1. 2021.
