Vera Božičković Popović
Vera Božičković Popović (Brčko, 8. maj 1920 — Beograd, 6. mart 2002) je bila srpska slikarka.
| Vera Božičković Popović | |
|---|---|
 autoportret | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Vera Božičković Popović |
| Datum rođenja | 8. maj 1920. |
| Mesto rođenja | Brčko, Kraljevstvo SHS |
| Datum smrti | 6. mart 2002. (81 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, SR Jugoslavija |
Biografija uredi
Rođena je 1920. godine u Brčkom, a od 1945. godine živi u Beogradu. Posle Drugog svetskog rata 1949. završila je slikarske studije na Akademiji likovnih umetnosti, kod profesora Marka Čelebonovića. Zajedno sa slikarom Mićom Popovićem, (suprugom od 1949) napustila je studije i odlazi u Zadar 1947. godine, u kome postaje jedan od osnivača Zadarske grupe, u kojoj su se nalazili i Petar Omčikus, Kosara Bokšan, Bata Mihailović, Ljubinka Jovanović. Posle šestomesečnog boravka u Zadru, vratila se u Beograd. Nakon završenih studija sa Mićom Popovićem odlazi u Pariz 1951. godine u kome boravi u nekoliko navrata a u Beograd se definitivno vraća 1957. Jedna je od naših najznačajnijih slikara enformela. Slike joj se nalaze u brojnim javnim i privatnim kolekcijama u Srbiji i Jugoslaviji.
Slikarstvo uredi
Studenti posleratne beogradske Akademije koji su učili u malobrojnim klasama suočili su se sa ozbiljnom dilemom da li da slede poetike koju su njihovi profesori u svom radu već odavno formirali, ili da slušaju upute u novu estetiku za koju su, s pravom, sumnjali da im oni iskreno preporučuju. Većina se, izuzev najvernijih sledbenika komunizma, otvoreno ili potajno opredeljivala za onu vrstu stvaralaštva koja je zaobilazila propisane dogme i tražila drugačije puteve, pre svega se oslanjajući na stvaralaštvo epohe poznog modernizma, uz pokušaje da se on koliko je moguće osavremeni, odn. da se prilagodi novom vremenu i zaista novoj, nedogmatskoj estetici. Jedna grupa se već 1947. izdvojila, makar na kratko, ne bi li sebi i sopstvenom stvaralaštvu omogućili slobodniji izraz, tada primeren njihovom umetničkom znanju, odn. uticaju profesora koji su većinom bili francuski đaci. Ta grupa odmetnika nazvana „Zadarski komunari“ bila je prvi nagoveštaj da će do promena u likovnom izrazu uskoro doći.
Grupa slikara, tek upisanih na Likovnu akademiju, svi iz klase Ivana Tabakovića, među kojima je bila i Vera Božičković, nezadovoljna školskim programom, odlučila je da izađe u prirodu i proveri mogućnost onih likovnih poetika koje nisu mogli da istražuju u memljivim Akademijinim klasama i prašnjavim profesorskim ateljeima, među kosturima i improvizovanim mrtvim prirodama. Odabrali su Zadar kao mesto privremenog boravka i tu započeli novu avanturu. Tada su im uzori bili stari, predimpresionistički majstori koje su prvi modernisti prisvojili kao uzore. Njihov način „narušavanja“ realističke forme intenzivnim prodorima svetla ali i sa atipičnim, neakademskim temama, učinio se ovim slikarima početnicima kao najpovoljniji način demonstriranja otpora prema formalnom i sadržajnom apsolutizmu socijalističkog relizma. Rani Verini uljani portret na platnu, poput „Autoportreta“ iz 1950. pokazuju tu osobinu odstupanja od tvrdoće realizma ka omekšavanju kontura i hromatskog registra na licima, blagim i sočnim pastelnim pasažima punim svetla i neke istovetne, zajedničke sete, samozagledanosti i u sebe i u vlastiti rad.
Gotovo da je cela ta decenija za Veru Božičković Popović prošla u traženju vlastitog puta između socijalističkog realizma koji je bio odmah odbačen kao jalova slikarska ideologija te starih, iscrpljenih realističkih i intimističkih poetika njenih profesora Mladena Josića, Zore Petrović, Jovana Bijelića, Mila Milunovića, Ivana Tabakovića i Marka Čelebonovića, napokon i naglog, potpunog oslobođenja od tradicionalnog slikarstva prema radu sa materijom ili enformelu.
Kako se šesta decenija bližila kraju, tako se i Vera Božičković Popović bila zasitila starih, modernističkih uzora, makar oni bili ponajbolji u našem ili evropskom slikarstvu. To zasićenje doživelo je kulminaciju tokom njenog drugog boravka u Francuskoj od 1956. godine sa Mićom Popovićem, najpre u Parizu a potom na atlantskom ostrvu Brea kada je definitivno shvatila da je, u tom trenutku, došla do vlastitog slikarskog kraja, kraja umetnosti larpurlartizma i njegovih poslednjih ostataka, te da je morala da krene novim pravcem. I ako tada predmet u njenim likama i nije potpuno nestao, već sledećih godina on će se potpuno izgubiti u materiji, u strukturnim naslagama slike koja je sama po sebi postala objekt – predmet – rad, projekcija jednog potpuno promenjenog načina mišljenja i gledanja na slikarsku umetnost i njene novopostavljene ciljeve i zahteve koje je nametala epoha sa svojom opštom filozofijom, duhovnom i intelektualnom klimom.
U toj prvoj fazi, Vera je tragala za onom vrstom materije koja joj je omogućila da, posle vezivanja za podlogu, špahtom načini reljefe, kanjone, vododelnice, kolotečine, useke, ostrva, jezera koji su gradili osnovni „prizor“ slike. Pasta načinjena od malo peska, gipsa i terpentina omogući li su joj da se slika „dogodi“, ali i da ona potom nastavi da „radi“, da se vremenom samorazgrađuje (o čemu najbolji dokaz i danas nalazimo prateći nezaustavljivo osipanje peska sa tih njenih radova). Ta potreba za autodestrukcijom slike, zapravo umetničkog objekta uopšte, u prvoj fazi u Verinom slučaju trajala je dve godine 1959. i 1960. kada je načinila najradikalnija dela u srpskom slikarstvu struktura. Tokom kasnijih decenija, sedme i osme posebno, ona je potpuno izgradila poetiku enformela, poput slike „Svetli kanjon“ iz 1978. koja stoji kao znak njene ukupne slikarske delatnosti. Te potonje, postenformelne slike mogle su podsećati na ranije mikropejzažno slikarstvo iz mnogih razloga, od kojih su neki: prisustvo prirodnih materijala u slici, izgled njene površine načinjene peskom, katranom, mineralima nalik geološkim strukturama, a čak i njihovi nazivi su takav plastički prizor naglašavali.
Vera Božičković Popović je prošla kroz zanimljivu slikarsku avanturu koja se nije ticala samo nje i njenog rada, već i izazova kritičke stvaralačke misli o toj jedinstvenoj pojavi u srpskom slikarstvu druge polovine prošlog veka.
Bibliografija uredi
Monografije i katalozi (izbor) uredi
- 1956. Borislav Mihajlović Mihiz, Vera Božičković Popović, Galerija ULUS, Beograd
- 1969. Radomir Konstantinović, Salon Muzeja savremene umetnosti, Beograd
- 1977. Mića Popović, Ogled o enformelu, Likovna galerija Kulturnog centra Beograda, Beograd
- 1984. Jovan Despotović, Slikarstvo Vere Božičković Popović, Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“, Beograd
- 1984. Ješa Denegri, Enformel Vere Božičković Popović, Umetnički paviljon ’Cvijeta Zuzorić’, Beograd
- 1994. Jovan Despotović, Postenformelni pejzaž, Galerija Zepter, Beograd
- 1994. Grupa autora, Vera Božičković Popović, CICERO, Beograd
- 2009. Jovan Despotović, Vera Božičković Popović (elektronsko izdanje, 2011)[mrtva veza]
Literatura (izbor) uredi
- 1958. Miodrag B. Protić, Izložba Vere Božičković-Popović, NIN, Beograd
- 1960. Radomir Konstantinović, Povratak materiji, NIN, Beograd
- 1970. Miodrag B. Protić, Srpsko slikarstvo XX veka, Nolit, Beograd
- 1971. Lazar Trifunović, Vera Božičković Popović, Umetnost, 21, Beograd
- 1977. Slobodan Ristić, Obnovljeni stavovi, Politika, Beograd
- 1983. Lazar Trifunović, Vreme zadarskih komunara, u „Slikarstvo Miće Popovića“, SANU, Beograd
- 1994 Jovan Despotović, Vera Božičković Popović - Postenfomelni pejzaž, Galerija Cepter, Beograd,
- 2001. Lidija Merenik, Ideološki modeli: Srpsko slikarstvo 1945-1968, Beopolis, Remont, Beograd
