Voden (Grčka)
Voden (grč. Έδεσσα [Édessa — Edesa]; do 1923. Βοδενά [Vodená — Vodena]) je glavni grad okruga Pela, na severozapadu periferije Središnja Makedonija.[1]
| Voden Έδεσσα | |
|---|---|
 Voden, stara varoš | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Grčka |
| Periferija | Središnja Makedonija |
| Okrug | Pela |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 28.814 |
| — gustina | 47,59 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 40° 48′ 00″ S; 22° 03′ 00″ I / 40.800° S; 22.050° I |
| Vremenska zona | UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST) |
| Aps. visina | 320 m |
| Površina | 605,5 km2 |
  Voden Voden na karti Grčke | |
| Poštanski broj | 582 00 |
| Registarska oznaka | ΕΕ |
Ime uredi
Naziv „Edesa“ je verovatno frigijskog,[2][3], mada pojedini autori tvrde da bi mogao biti ilirskog porekla i znači „Kula u vodi“, dok je slovenski naziv „Voden“ izveden od reči „voda“.
Položaj uredi
Grad se nalazi u severnom delu Egejske Makedonije, u podnožju planina ka Republici Makedoniji.
Istorija uredi
Područje grada je naseljeno u antičko doba. Danas su ovde otkriveni ostaci rimskog grada na tada veoma važnom putu Ignjacija. U razdoblju 7. i 8. veka, na ovom području se naseljavaju Sloveni i javlja se naselje pod imenom „Voden“. Grad je bio i u okviru Dušanovog carstva tokom 14. veka, da bi 1390. godine sa ostatkom Makedonije pao pod vlast Osmanlija.
Po dokumentu francuskog komandanta generala Marmona iz 1807. godine, u kojem se izveštava o situaciji na Balkanu (Turskoj), za Voden se kaže samo: "jezik grčki i srpski".[4]
Voden se početkom 20. veka javlja kao važno središte proizvodnje svile i to je ostao i nakon što grad postaje deo savremene Grčke. Posle Grčko-turskog rata, mesno muslimansko stanovništvo je iseljeno u Tursku, a na njihovo mesto su doseljeni Grci iz Male Azije.
Nemci su spalili grad 1944, što ga je znatno unazadilo, zbog čega je izgubio značaj koji više nije povratio.
Srbi u Vodenu uredi
Iz Vodena je Nasta Petrović trgovac u Beogradu i prenumerant jedne srpske knjige 1829. godine.
Kao pretplatnik jedne srpske knjige u Beogradu se javlja izvesni Dijamandija Naumović trgovac rodom iz Vodena.
Hristo Sakalerović je bio prvi vlasnik srpske škole u Vodenu.[5] Sultan je marta 1897. godine odobrio otvaranje srpske škole u tom mestu.[6] Otvorene su zaista tokom aprila dve škole, sa glavnim nastavnim jezicima, turskim i srpskim - u srpskoj. Srpsku četvrorazrednu osnovnu školu su činile muška i ženska. Bilo je te jeseni upisano 107 đaka, a učiteljski kolektiv su činili upravitelj, jedan učitelj i dve učiteljice.[7] Avgusta 1899. godine bilo je upisano 68 muških i 30 ženskih učenika. Isti odnos, ali 20 prema 10 bio je i u zabavištu. Pored četiri razreda osnovne bila su i dva viša razreda građanske škole. Upravitelj srpske škole tada je Milorad Đukanović rodom iz Valjeva, pored njega u zabavištu i prvom razredu radila je njegova supruga Vasilija Đukanović (rodom iz Prilepa). Ostatak učiteljskog tela činili su: Vanđel Ikonomović, Milica Popović (rodom iz Gornjeg Milanovca), Jovan Đorđević (iz Krive Jenidže), Nikola Antonović - Samardžić i "muhamedanac" Zejnel beg Kapetanović (rodom iz Bara u Crnoj Gori). Služba o prazniku Savindanu izvedena je 1899. godine u mitropolijskoj grčkoj crkvi u mestu. Vlasnik škole tada je bio Stojan Marković, najviše je doprineo proslavi.[8] Sledeće 1900. godine bilo je kadrovskih izmena: novi upravitelj je postao Rafailo Vukadinović (rodom iz Deževa), a novi predavači su bili: Dimitrije Hadži Andonović (iz Vodena, koji je završio Kutlikovu crtačku školu u Beogradu), upraviteljeva supruga Sofija Vukadinović (Beograđanka), zatim Zorka Brkić (rodom iz Bosne).[9]
Kada je 1902. godine obavljen upis u tu četvororazrednu osnovnu školu, a postoje i zabavište, te niža dvorazredna Građanska škola. Upisano je 98 učenika ukupno, a u svakom razredu radi posebno učitelj. Nastavnički kolektiv u Građanskoj školi činili su tada: Stojan Damjanović predavač i upravitelj škole, zatim stalni učitelji Mihailo Bjelić i F. Đukić, a francuski i turski jezik predavali su Vanđel Ikonomović i Zejnel beg Kapetanović. Za devojčice je organizovana i nastava iz predmeta, ženski ručni rad.
Godine 1903. po objavljenoj statistici u Vodenu je ovakva demografska situacija. U mestu je bilo ukupno 11.070 stanovnika, od kojih ima "Slovena" 7000, a Turaka 4000 duša, zatim 30 Cincara i 40 Cigana.[10]
Za vreme Prvog svetskog rata u mestu je boravio izvesno vreme stari srpski kralj Petar I Karađorđević. On je dao 1000 drahmi da se kupe svešteničke odežde i pokrije pravoslavna crkva Sv. Jovana.[11]
Stanovništvo uredi
U poslednja tri popisa zabeleženo je sledeće kretanje stanovništva:
| 1981. | 1991. | 2001. |
|---|---|---|
| 16.642 | 17.659 | 18.253 |
Kretanje broja stanovnika u opštini po popisima:
| 1981. | 1991. | 2001. |
|---|---|---|
| - | 25,051 | 25,619 |
Galerija uredi
-
Voden stanica Solunsko—bitoljske železnice (1899) -
Voden 1930. godine -
Voden je bogat vodom
Reference uredi
- ^ Edessa city of waters. Pella — Macedonia — Hellas Greece. Waterfalls, Ancient Edessa, Agios Athanasios, Wetlands, Lake Vegoritis
- ^ N.G.L. Hammond, "The Literary Tradition for the Migrations", in The Cambridge Ancient History II.2B:710 1975
- ^ Hammond N.G.L, A history of Macedonia, Historical geography and prehistory, Vol. 1, Oxford 1979
- ^ "Politika", Beograd 1922. godine
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1897. godine
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1897. godine
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1899. godine
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1903. godine
- ^ "Delo", Beograd 1903. godine
- ^ Petar I Karađorđević: "Ratni dnevnik 1915-1916. godine", Beograd 1984.
