Vojna istorija Francuske

Vojna istorija Francuske obuhvata ogroman dijapazon sukoba i borbi, koje traju više od 2000 godina, u oblastima današnje Francuske, ali i cele Evrope i različitih regiona širom sveta.

U julu 1453. godine, francuska vojska je slomila svoje engleske protivnike u bici kod Kastijona, posljednjem velikom angažmanu uStogodišnjem ratu. Odlučna pobeda na Kastijonu pokazala je moć artiljerije protiv pešadije i omogućila Francuzima da osvoje Bordo nekoliko meseci kasnije. Englezi su docnije izgubili svoje najveće preostale položaje na evropskom kontinentu.

Prema istoričaru Nilu Fergusonu, od 125 velikih evropskih ratova koji su se vodili od 1495. godine, Francuzi su učestvovali u 50 — više nego Austrijanci (47) i Englezi (43). Od 168 bitaka koje su se vodile od 387. p. n. e, pobedu su ostvarili u 109, poraženi su u 49, a 10 je bilo egal, što čini Francusku najuspešnijom vojnom silom u evropskoj istoriji.

Prvi veliki zabeleženi sukobi na teritoriji današnje Francuske bili su tokom Galskog rata (58—51/50. p. n. e). Na čelu pobedničke, rimske vojske nalazio se Gaj Julije Cezar. Nakon raspada Rimskog carstva, germansko pleme Franaka preuzelo je kontrolu nad Galijom, porazivši konkurentska plemena. Teritorija koju su oni tada nastanili po njima nosi ime, Franačka zemlja ili samo Franačka. Svoj najveći uspon Franačka doživljava pod kraljevima Hlodovehom I i Karlom Velikom, koji su uspostavili jezgro buduće francuske države. U srednjem veku, rivalstvo sa Engleskom izazvalo je velike sukobe poput Normanskog osvajanja i Stogodišnjeg rata. Zahvaljujući centralizovanoj monarhiji, prvoj stalnoj vojsci još od rimskih vremena i korišćenju artiljerije, Francuska proteruje Engleze sa svojih teritorija i izlazi iz srednjeg veka kao najmoćnija država Evrope. Taj status gubi konsolidacijom Svetog rimskog carstva nemačke narodnosti i porazom od Španije u italijanskim ratovima. Hugenotski ratovi osakatili su Francusku krajem 16. veka, ali velika pobeda nad Španijom u Tridesetogodišnjem ratu ponovo je učinila Francusku najmoćnijom državom na kontinentu. Uz to, Francuska je uspostavila kolonijalno carstvo u Aziji, Africi i Americi. Pod [[Luj XIV|Lujem XIV], Francuska je postigla vojnu nadmoć nad svojim rivalima, ali eskalacija sukoba sa sve snažnijim neprijateljskim koalicijama dovela je do Rata za špansko nasleđe i ostavila kraljevstvo na ivici bankrota početkom 18. veka.

Ponovno oživljena francuska vojska osigurala je pobede u dinastičkim sukobima protiv španske, poljske i austrijske krune. U isto vreme, Francuska je odbijala napade na svoje kolonije. Kako je 18. vek odmicao, globalna konkurencija s Velikom Britanijom dovela je do Sedmogodišnjeg rata, u kojem je Francuska izgubila svoje severnoameričke teritorije. Uteha je došla u obliku evropske dominacije i učešća u Američkom ratu za nezavisnost, gde je velika francuska pomoć u vidu novca i oružja, kao i direktno učešće njene vojske i mornarice, pomoglo ostvarivanju cilja. Unutrašnji politički prevrati su na kraju doveli do 23 godine skoro kontinuiranog sukoba u Francuskim revolucionarnim i Napoleonovim ratovima. Francuska je dostigla vrhunac svoje moći u ovom periodu, dominirajući na evropskom kontinentu na neviđen način pod Napoleonom Bonapartom. Međutim, do 1815. godine, ona je vraćena na iste granice koje je imala i pre revolucije. Ostatak 19. veka svedočio je rastu Drugog francuskog kolonijalnog carstva, kao i francuskih intervencija u Belgiji, Španiji i Meksiku. Drugi veliki ratovi vođeni su protiv Rusije na Krimu, Austrije u Italiji i Pruske u samoj Francuskoj.

Posle poraza u Francusko-pruskom ratu, francusko-nemački rivalstvo ponovo je izbilo u prvi plan tokom Prvog svetskog rata. Francuska i njeni saveznici su ovog puta pobedili. Društveni, politički i ekonomski preokret nakon konflikta doveo je do Drugog svetskog rata, u kome su saveznici poraženi u bici za Francusku, a francuska vlada bila primorana da potpiše primirje sa Nemačkom. Saveznici, uključujući i Slobodne francuske snage na čelu sa vladom u egzilu, na kraju su pobedili nad Silama Osovine. Kao rezultat toga, Francuska je osigurala okupacionu zonu u Nemačkoj i stalno mesto u Savetu bezbednosti Ujedinjenih nacija. Izbegavanje trećeg francusko-nemačkog konflikta veličine prva dva svetska rata otvorio je put evropskim integracijama počevši od 1950-ih. Francuska je postala nuklearna sila i od kraja 20. veka blisko sarađuje sa NATO-om i evropskim partnerima.

Strateški ciljevi

Animirana karta teritorije Francuske u kontinentalnoj Evropi tokom vremena. Posle vekova ratovanja i diplomatije, Francuska ima najveću državnu teritoriju u zapadnoj Evropi.

U poslednjih nekoliko vekova, francusko strateško razmišljanje je ponekad bilo vođeno potrebom da se dostignu ili sačuvaju prirodne granice, koje idu od Pirineja na jugozapadu, Alpa na jugoistoku i Rajne na istoku. Počevši od Hlodoveha, 1.500 godina ratovanja i diplomatije svedočilo je ostvarenju većine ovih ciljeva. Ratovanje sa drugim evropskim silama nije uvek bilo određeno ovim razmatranjima, a često su vladari Francuske proširivali svoju kontinentalnu vlast daleko izvan ovih barijera, posebno pod Karlom Velikom, Lujem XIV i Napoleonom. Ovi periodi neprekidnog sukoba bili su okarakterisani sopstvenim standardima i konvencijama, ali svi su zahtevali snažno centralno rukovodstvo kako bi se omogućilo proširenje francuske vladavine. Važna vojna rivalstva u ljudskoj istoriji nastala su kao rezultat sukoba između francuskih naroda i drugih evropskih sila. Anglo-francusko rivalstvo za prestiž u Evropi i širom sveta, trajalo je vekovima, dok je novije, francusko-nemačko, rivalstvo zahtevalo dva svetska rata da bi se okončalo.

animirana karta koja prikazuje rast i pad francuskog kolonijalnog carstva

Počevši od ranog 16. veka, veliki deo francuskih vojnih napora bio je posvećen obezbeđivanju prekomorskih poseda i rešavanju nesuglasica među francuskim kolonistima i domaćim stanovništvom. Francuske trupe su se raširile po celom carstvu, prvenstveno da bi se bavile lokalnim stanovništvom. Francuska kolonijalna imperija na kraju se raspala nakon neuspelog pokušaja da se podrede alžirski nacionalisti krajem pedesetih godina prošlog stoleća, što je dovelo do propasti Četvrte francuske republike. Posle Drugog svetskog rata, napori Francuske bili su usmereni na održavanje svog statusa velike sile i njegovog uticaja na Savet bezbednosti UN. Francuska je takođe bila ključna u pokušaju da ujedini oružane snage Evrope za sopstvenu odbranu kako bi se u isto vreme balansirala snaga Rusije i smanjila evropska vojna zavisnost od SAD. Na primer, Francuska se povukla iz NATO-a 1966. godine zbog žalbi da je njena uloga u organizaciji podređena zahtevima SAD. Francuski ciljevi u ovoj eri pretrpeli su velike promene. Neopterećena kontinentalnim ratovima ili zamršenim savezima, Francuska sada raspoređuje svoje vojne snage kao deo međunarodnih mirovnih operacija, u cilju sprovođenja sigurnosnih mera u bivšim kolonijama ili ih održava spremnim i mobilizovanim kako bi odgovorili na pretnje država otpadničkog režima. Francuska je nuklearna sila sa najvećim nuklearnim arsenalom u Evropi, a njene nuklearne sposobnosti, baš kao i njihove konvencionalne snage, restrukturirane su kako bi se brzo suočile sa novim pretnjama.

Rani period

Bren i zauzimanje Rima u očima Pola Žamena, 1893. g.

Oko 390. godine pre nove ere, galski poglavica Bren je prešao preko Alpa, porazio Rimljane u bici na Aliji i pustošio Rim nekoliko meseci. Galska invazija je oslabila Rim i ohrabrila nekoliko pokorenih italijanskih plemena da se pobune. Jedno po jedno, tokom sledećih 50 godina, ova plemena su poražena i vraćena pod rimsku vlast. U međuvremenu, Gali su nastavili da uznemiravaju region, sve do 345. godine pre nove ere, kada su sklopili formalni sporazum sa Rimom. Međutim, Rimljani i Gali su održavali kontradiktorni odnos narednih nekoliko vekova, a Gali su nastavili da budu pretnja u Italiji.

Oko 125. godine p. n. e, jug Francuske osvajaju Rimljani. Oni ovo područje nazvaju Provincia Romana (rimska provincija), a kasnije se od tog imena razvija ime oblasti Provansa. Rimljani su još pamtili Brenovo pustošenje Rima, kada je Gaj Julije Cezar osvojio ostatak Galije. Cezar je u početku naišao na mali galski otpor: 60 ili više plemena koja su činila Gali nisu bili u stanju da se ujedine i pobede rimsku vojsku, nešto što je Cezar iskoristio tako što je jedno pleme okretao protiv drugog. 58. p. n. e. Cezar je porazio germansko pleme Sveva, koje je predvodio Ariovist. Sledeće godine je osvojio belgijske Gale, pod izgovorom da su se urotili protiv Rima. Niz pobeda nastavio se pomorskim trijumfom protiv galskih Veneta, 56. p. n. e. Godine 53. p. n. e., prvi put se pojavio jedinstveni galski pokret otpora pod Vercingetoriksom . Cezar je opkolio utvrđeni grad Avarikum (Burž) i probio odbranu nakon 25 dana, a samo 800 od 40.000 stanovnika su uspeli da pobegnu. Potom je opkolio Gergoviju, rodni grad Vercingetoriksa, i pretrpeo jedan od najgorih poraza u svojoj karijeri kada se morao povući kako bi potisnuo pobunu u drugom delu Galije. Nakon povratka, Cesar je opkolio Vercingetoriksa u Aleziji, 52. p. n. e. Građani su izgladnjivani da bi se predali, Cezar je imao i jedinstven obrambeni sistem koji bi zaustavilo ogromnu, galsku pomoć da dođe do grada. Sve to je na kraju i prisililo Vercingetoriksa da se preda, čime je završen Galski rat.

Romanizovani Gali su se naselili u blizini za narednih nekoliko vekova, ali, kako je rimska moć oslabila u 4. i 5. veku nove ere, germansko pleme, Franci, preplavilo je veliki deo današnje Francuske. Pod kraljem Hlodovehom I, krajem 5. i početkom 6. veka, franci su uspeli da uspostave svoju dominaciju nad okolnim plemenima, učetvorostruče svoje teritorije u uspostave kontrolu nad Galijom. Godine 486. franačka vojska pod Hlodovehom trijumfovala je nad Sijagrijem, posljednjim rimskim zapovednikom u severnoj Galiji, u bici kod Soasona. Godine 491. Hlodoveh je porazio Tirinžane istočno od svojih teritorija. Godine 496. je savladao Alemane u bici kod Tolbika (Cilpiha). 507. godine postigao je najimpresivniju pobedu u karijeri, nadvladavši Vizigote, predvođene Alarihom II, osvajačem Španije, u bici kod Vujea.

Franačka ekspanzija od ranog kraljevstva Hlodoveha I (481) do podele Karolinškog carstva (843)

Nakon Hlodoveha, teritorijalne podele na franačkom području izazvale su intenzivno rivalstvo između zapadnog dela kraljevstva, Neustrije, i istočnog dela, Austrazije. Te dve teritorije su ponekad bile ujedinjene pod jednim kraljem, ali su od 6. do 8. veka često ratovale jedna protiv druge. Početkom 8. veka, Franci su bili zaokupljeni islamskim invazijama preko Pirineja i doline Rone. Dve ključne bitke u tom periodu bile su bitka kod Tuluza i bitka kod Poatjea, iz kojih su Franci izašli kao pobednici, a koje su značajno usporile i, čak, zaustavile islamske upade.

Pod Karlom Velikim Franci su dostigli vrhunac svoje moći. Nakon kampanja protiv Langobarda, Avara, Saksonaca i Baska, nastalo je Karolinško carstvo koje se protezalo od Pirineja do centralne Nemačke i od Severnog mora do Jadrana. Godine 800. papa je krunisao Karla Velikog za cara Svetog rimskog carstva u zamenu za zaštitu. Karolinško carstvo bilo je svestan pokušaj da se obnovi centralna uprava po uzoru na Rimsko carstvo, ali su se motivi vojne ekspanzije razlikovali. Karlo Veliki se nadao da će svojim plemićima dati potsticaj da se bore tako što će potsticati pljačke tokom vojnih kampanja. Pljačka i ratni plen su bili jači podsticaj od imperijalne ekspanzije, a nekoliko regiona je stalno bilo napadano kako bi ojačale kase franačkog plemstva. Konjica je dominirala bojnim poljima, ali su visoki troškovi opremanja konja i jahača ograničavali njihov broj. Karolinška vojska je zadržala prosečnu veličinu od 20.000 ljudi regrutujući pešadiju sa carskih teritorija u blizini mesta ratnih operacija. Carstvo je postojalo u celini od 800. do 843. godine, kada je, po franačkoj tradiciji, podeljeno između sinova Luja Pobožnog Verdenskim sporazumom.

Srednji vek

Deo tapiserije iz Bajea koja beleži Normansku pobedu u bici kod Hejstingsa

Vojna istorija tokom ovog perioda paralelna je sa rastom i padom oklopnog viteza. Nakon Karla Velikog, došlo je do povećanja udela konjice dopunjenog poboljšanjem oklopa: koža i čelik, čelične kacige, verižnjače, pa čak i puni oklop povećavali su obrambene sposobnost konjice. Ona je na kraju postala najvažnija komponenta vojske sa francuskih teritorija, a juriš je postao standardna taktika na bojnom polju kada je izmišljena, u 11. veku. Istovremeno, razvoj poljoprivrednih tehnika omogućio je narodima Zapadne Evrope da radikalno povećaju proizvodnju hrane, olakšavajući rast posebno velike aristokratije pod Kapetima. Porast broja dvoraca, koji je počeo u Francuskoj tokom 10. veka, bio je delimično uzrokovan nemogućnošću centralizovanih vlasti da kontrolišu nove kneževe i aristokrate. Posle pljačkaških pohoda, napadanje i odbrana dvoraca postala je dominantna odlika srednjovekovnog ratovanja.

Utvrđenja su bila najznačajnije odbrambene strukture tokom srednjeg veka, te su stoga bile vredne mete napadačkih vojski

Za vreme krstaških ratova, u Francuskoj je, zapravo, bilo previše oklopnih vitezova da bi ih zemlja izdržavala. Neki naučnici veruju da je jedna od pokretačkih snaga krstaških ratova bio pokušaj takvih vitezova bez zemlje da pronađu zemlju u inostranstvu, a da pri tom ne izazovu vrstu međunarodnog rata koji bi umnogome umanjio sve veću vojnu snagu Francuske. Međutim, takav istoriografski pogled na krstaške ratove je ispitivan i odbačen od strane velikog dela istorijske zajednice. Kolektivnu ili pojedinačnu motivaciju teško je utvrditi, ali bez obzira na to, plemići i vitezovi iz Francuske uglavnom su formirali značajne kontingente krstaških ekspedicija. Krstaši su bili pretežno francuskog porekla, te je reč krstaš na arapskom jeziku jednostavno poznata kao Al-Franj ili Franci, a starofrancuski je postao lingua franca kraljevine Jerusalima.

Pojava artiljerije, poput ovih bombardi na Mon Sen Mišelu, uveliko je promenila tehnike ratovanja u poznom srednjem veku

U 11. veku, francuski vitezovi nosili su verižnjaču do kolena i dugačka koplja i mačeve. Normanski vitezovi koji su učestvovali u bici kod Hejstingsa bili su više nego dobri parnjaci engleskim snagama, a njihova pobeda je samo učvrstila njihovu moć i uticaj. Između 1202. i 1343. godine, Francuska je smanjila broj poseda Engleske na kontinentu na nekoliko malih provincija kroz niz sukoba, uključujući Anglo-francuski rat (1202—1214), Sentski rat (1242) i Sensardoski rat (1324). Poboljšanja u oklopima tokom vekova dovela su do pojave punog oklopa od 14. veka, koji se u 15. veku dalje razvijao. Međutim, krajem 14. i početkom 15. veka, francuska vojna sila je podbacila tokom prvog dela Stogodišnjeg rata. Novo oružje, uključujući i artiljeriju, i taktika načinili su od viteža više nepokretnu metu nego efektivnu borbenu silu, ali često hvaljeni strelci visokim lukom imali su malo veze sa engleskim uspehom. Loša koordinacija ili grubi teren doveli su do loše izvedenih francuskih napada. Pokolj vitezova u bici kod Azenkura najbolje dočarava ovaj problem. Francuzi su imali mnogo veću naoružanu silu na terenu od Engleza, ali su Englezi imali strelce sa lukovima. Kao posledicu, Francuzi su imali oko 6.000 žrtava, u poređenju sa nekoliko stotina engleskih, jer je uski teren sprečio strateške napade zamišljene u nedavno otkrivenim francuskim planovima za bitku. Francuzi su podjednako stradali i u bici kod Kortrajka, protiv flandrijske milicije 1302. godine. Kada vitezovi imaju priliku da se efikasno rasporede, mogu biti korisni, kao kod Kasela 1328. ili, još bolji primer bio bi u Buvinskoj bici 1214. i kod Pataja 1429.

Popularna viđenja završne faze Stogodišnjeg rata često vezuju za podvige Jovanke Orleanke, ali je francuski preporod ukorenjen u više faktora. Veliki korak je preduzet od strane kralja Šarla [./en:Charles VII of France VII], koji je stvorio Compagnies d'ordonnance -konjičke jedinice sa 20 četa od po 600 ljudi — i pokrenuo prvu stalnu vojsku jedne dinastičke države zapadnog sveta. Čete su Francuzima dale značajnu prednost u profesionalizmu i disciplini. Snažni kontranapadi Francuske okrenuli su plimu rata. Važne pobede kod Orleana, Pataja, Forminjija i Kastijona omogućili su Francuzima povrate sve engleske kontinentalne teritorije, osim Kalea, koji su Francuzi opseli 1558.

Stari poredak (Ancien Régime)

Fransoa I u bici kod Marignana (1515)

Francuska renesansa i početak Starog režima, obeležen početkom vladavinoe Fransoe I od Valoa, označvali su početak nacionalnog ujedinjenja pod jednim monarhom. Snaga plemića je smanjena stvaranjem stalne vojske. Pošto je Engleska izbačena sa kontinenta i preokupirana Ratovima ruža, glavni rival Francuske bilo je Sveto rimsko carstvo. Ova pretnja Francuskoj postala je alarmantna 1516. kada je Karlo V postao kralj Španije, a postala je još i gora kada je Karlo izabran i za Svetog rimskog cara 1519. Francuska je bila opkoljena Habzburzima koji su vladali Nemačkom, Španijom i Nizozemskom. Dugotrajni Italijanski ratovi, koji su se odigravali u ovom periodu, doveli su do poraza Francuske i uspostavljanja katoličke Španije, koja je formirala ogranak Habsburške imperije, kao najmoćnije države u Evropi. Kasnije u 16. veku, Francuska je bila oslabljena unutrašnjim ratovima. Kako su plemići uspeli da podignu svoje privatne vojske, ovi sukobi između Hugenota i katolika su, međutim, samo decentralizovali monarhiju, onemogućavajući Francuskoj da ostane moćna sila u evropskim poslovima. Na bojištu su verski sukobi istakli uticaj žandarmerije, teške konjice koju su činili većinom konjanici vezani za glavne ratne vojske. Kao ponos kraljevske konjice, žandarske čete su često su bile vezane za glavnu kraljevsku vojsku u nadi da će naneti odlučujući poraz hugenotskim snagama, iako su sekundarni odredi korišćeni i za izviđanje i za presretanje neprijateljskih trupa.

Bitka kod Rokroa (1643)

Posle religijskih ratova, Francuska je mogla malo da uradi da se suprotstavi dominaciji Svetog rimskog carstva, iako je i samo carstvo imalo nekoliko problema. Sa istoka je bilo ozbiljno ugroženo Otomanskom imperijom, sa kojom je Francuska formirala savez. Ogromno Habzburško carstvo se pokazalo nemogućim za efikasno upravljanje, a kruna je ubrzo podeljena između španskog i austrijskog dela. Godine 1568. Nizozemska je proglasila nezavisnost, pokrenuvši Osamdesetogodišnji rat koji je ilustrovao sve slabosti habzburške moći. U 17. stoljeću, versko nasilje koje je vladalo Francuskom u prethodnom veku počelo je da razdvaja carstvo. U početku je Francuska bila na marginama, ali je pod kardinalom Rišeljeom videla priliku da unapredi svoje interese na račun Habzburgovaca. Uprkos tvrdokornom katolicizmu Francuske, ona je intervenisala na strani protestanata. Tridesetogodišnji rat bio je dug i krajnje krvav, ali su Francuska i njeni saveznici pobedili. Nakon pobede, Francuska se pojavila kao jedina dominantna evropska sila pod vladavinom Luja XIV. Paralelno, francuski istraživači, kao što su Žak Kartje ili Samjuel de Šamplen, zauzeli su zemlju u Americi u francusko ime, otvarajući put širenju Francuskog kolonijalnog carstva.

Bitka kod Fontenoa (1745), za vreme Rata za austrijsko nasleđe

Dugu vladavinu Luja XIV obeležio je niz konflikata: Devolucioni rat, Francusko-holandski rat, rat između Francuske, Španije i Svetog rimskog carstva, Rat Velike alijanse i Rat za špansko nasleđe. Nekolicina tih ratova je bila ili jasna pobeda ili definitivni poraz, ali su se francuske granice svakako stalno širile. Zapadna obala Rajne, veliki deo španske Holandije i dobar deo Luksemburga su pripojeni, dok je Rat za špansko nasleđe završen postavljanjem Lujevog unuka na španski tron. Međutim, strateška situacija u Francuskoj se odlučno promenila nakon Slavne revolucije u Engleskoj, kojom je smenjen pro-francuski kralj Lujevim neprijateljem, holandskim Vilijamom Oranskim. Nakon perioda od dva veka, tokom kojih su bili samo samo retki periodi neprijateljstva sa Francuskom, Engleska je sada postala konzistentan neprijatelj i to je i ostala sve do 19. veka. Da bi zaustavila napredak Francuske, Engleska je formirala koalicije sa nekoliko drugih evropskih sila, posebno Habzburgovcima. Dok su ove vojske imale poteškoće protiv Francuske na kopnu, britanska kraljevska mornarica je dominirala morima, a Francuska je izgubila mnoga kolonijalna imanja. Britanska ekonomija je takođe postala najmoćnija u Evropi, a britanski novac je finansirao pohode njihovih kontinentalnih saveznika.

Predaja Čarlsa Kornvolisa francuskim trupama (levo) i američkim trupama (desno), tokom opsade Jorktauna (1781)

Ratovi u ovoj eri bili su uglavnom opsade i pokreti koji su retko bili presudni, što je navelo francuskog vojnog inženjera Vabana da osmisli zamršenu mrežu utvrđenja za odbranu Francuske. Vojske Luja XIV bile su među najimpresivnijim u francuskoj istoriji; njihov kvalitet odražavao se u militarističkom i političkom razvoju. Sredinom 17. veka, kraljevska sila je ponovo uspostavljena i vojska je postala oruđe kojim je kralj mogao da vlada, zamenjujući stare sisteme plaćenika i privatne snage neposlušnih plemića. Vojna administracija je takođe ostvarila ogroman napredak, jer su snabdevanje hranom, odeća, oprema i naoružanje obezbeđivani regularno. U stvari, Francuzi su uvrstili ovu standardizaciju tako što su postali prva vojska koja je svojim vojnicima dala nacionalne uniforme 1680-ih i 1690-ih.

U 18. veku Francuska je ostala dominantna sila u Evropi, ali je počela da posustaje uglavnom zbog unutrašnjih problema. Zemlja se angažovala u dugom nizu ratova, kao što su Rat četvornog saveza, Rat za poljsko nasleđe i Rat za austrijsko nasleđe, ali su ti sukobi malo doneli Francuskoj. U međuvremenu, britanska moć se stalno povećavala, a nova snaga, Pruska, postala je glavna pretnja. Ova promena ravnoteže snaga dovela je do Diplomatske revolucije 1756. godine, kada su Francuska i Habzburgovci uspostavili savez nakon stoleća animoziteta. Ovaj savez se pokazao manje nego efikasnim u Sedmogodišnjem ratu, ali u Američkom ratu za nezavisnost, Francuzi su pomogli da se Britancima nanese veliki poraz.

Francuska revolucija

Vidi takođe: Francuska revolucionarna armija

Revolucionarna vojska tokom bitke kod Žemepea, 1792. Uz unutrašnje nemire i neprijatelje na granicama, Francuzi su bili uzdrmani, međutim, do 1797. godine, uspeli su da izvezu svoju ideologiju (i vojsku koja je sledila) u Nizozemsku i severnu Italiju

Francuska revolucija, verna svom imenu, revolucionirala je skoro sve aspekte francuskog i evropskog života. Moćne društveno-političke snage koje su oslobodili ljudi koji su tražili slobodu, jednakost i bratstvo obezbedili su da čak ni ratovanje nije bilo pošteđeno ovog prevrata. Vojske iz 18. veka — sa svojim rigidnim protokolima, statičkom operativnom strategijom, ne-entuzijastičnim vojnicima i aristokratskim oficirskim klasama — doživele su masovno preoblikovanje dok su francuska monarhija i plemstvo ustupili mesto liberalnim skupštinama opsednutim spoljnopolitičkim pretnjama. Temeljni pomaci u ratovanju koji su se dogodili tokom tog perioda naveli su naučnike da obeleže ovu eru kao početak modernog ratovanja.

Epizoda iz građanskog rata republikanaca i rojalista tokom francuskih revolucionarnih ratova (bitka kod Entramea)

Godine 1791, Zakonodavna skupština usvojila je zakon o Bušilici, sprovodivši niz pešadijskih doktrina koje su stvorili francuski teoretičari posle poraza od Prusa u Sedmogodišnjem ratu. Novi razvojni put je trebalo da iskoristi suštinsku hrabrost francuskog vojnika, koju su eksplozivne nacionalističke snage revolucije učinile još moćnijom. Promene su takođe polagale veru u običnog vojnika što bi bio potpuno neprihvatljivo u ranijim vremenima. Od francuskih trupa se očekivalo da uznemiravaju neprijatelje i da ostanu verni toliko da ne dezertiraju, što je korist koju druge vojske Starog režima nisu imale. Nakon proglašenja rata 1792. godine, impozantan niz neprijatelja koji su se približili francuskim granicama naveli su vladu u Parizu da usvoji radikalne mere. 23. avgust 1793. godine postao je istorijski dan u vojnoj istoriji; tog datuma Nacionalni konvent je prvi put u ljudskoj istoriji objavio masovnu regrutaciju. Do leta naredne godine, regrutacija je dovela do stvaranja vojske od oko 500.000 ljudi, i Francuzi su počeli da zadaju udarce svojim evropskim neprijateljima.

Revolucionarna armija postala je znatno veća od one koju je upošljavalo Sveto rimsko carstvo, a u kombinaciji sa novostečenim entuzijazmom koji je ispunjavao trupe, taktičke i strateške mogućnosti postale su ogromne. Do 1797. godine Francuzi su porazili Prvu koaliciju, okupirali Nizozemsku, zapadnu obalu Rajne i severnu Italiju, ciljeve koji su stolećima prkosili dinastijama Valoa i Burbon. Nezadovoljne rezultatima, mnoge evropske sile formirale su Drugu koaliciju, ali do 1801. i ona je bil odlučno poražena. Drugi ključni aspekt francuskog uspeha jesu bile promene u klasama oficira. Tradicionalno, evropske vojske su ostavljale velike komandne pozicije onima kojima se moglo verovati, naime, aristokratiji. Grozničava priroda Francuske revolucije, međutim, rastrgala je staru francusku vojsku, što znači da se od novih ljudi tražilo da postanu oficiri i komandanti.

Osim što je otvorio poplavu taktičkih i strateških mogućnosti, Revolucionarni ratovi su takođe postavili temelje za modernu vojnu teoriju. Kasniji autori koji su pisali o naoružanim nacijama bili su inspirisani Francuskom revolucijom, u kojoj su strašne okolnosti naizgled mobilisale čitav francuski narod za rat i uključile nacionalizam u tkivo vojne istorije. Iako je realnost rata u Francuskoj 1795. bila drugačija od one u Francuskoj 1915. godine, koncepti i mentalitet rata značajno su se razvili. Klauzevic je korektno analizirao revolucionarnu i Napoleonovu eru kako bi potomstvu dao temeljnu i potpunu teoriju rata koja je naglašavala borbe između nacija koje se odvijaju svuda, od bojišta do zakonodavnih skupština, i način na koji ljudi misle. Rat se sada pojavio kao ogromna panorama fizičkih i psiholoških sila koje vode ka pobedi ili porazu.

Francuska za vreme Napoleona

Vidi takođe: Velika armija

Napoleon i Velika armija dobijaju predaju austrijskog generala Maka nakon bitke kod Ulma u oktobru 1805. Odlučna završnica kampanje na Ulm povećala je broj zarobljenih austrijskih vojnika na 60.000. Sa uništenom austrijskom vojskom, Beč je pao pod Napoleonom u novembru.

Francuska moć i uticaj su dostigli ogromne visine za vreme Napoleona, iako je period dominacije bio relativno kratak. U veku i po pre revolucije, Francuska je transformisala demografske poluge u vojnu i političku težinu; francusko stanovništvo brojalo je 19 miliona ljudi 1700, ali je broj porastao na preko 29 miliona 1800, što je mnogo više nego u većini drugih evropskih sila. Ovi brojevi omogućili su Francuskoj da ubrzano diže vojske ako se pojavi potreba. Štaviše, vojne inovacije sprovedene tokom revolucije i konzulata, dokazane poboljšanjem artiljerijskih i konjičkih sposobnosti zajedno sa boljom vojnom i kadrovskom organizacijom, dale su francuskoj vojsci odlučujuću prednost u početnim fazama Napoleonovih ratova. Još jedan činilac uspeha bio je i Napoleon Bonaparta — inteligentan, harizmatičan i vojni genije, on je apsorbovao najnovije vojne teorije i primenio ih na bojnom polju sa smrtonosnim efektom.

Napoleon u bici kod Jene (1806), koja je dovela do okupacije Pruske

Napoleon je nasledio vojsku koja se temeljila na regrutaciji i koristila ogromne mase slabo obučenih trupa, koje se obično mogu lako zameniti. Do 1805. francuska vojska je bila zaista smrtonosna sila, sa mnogim veteranima francuskih revolucionarnih ratova. Dve godine konstantnog pokušaja invazije na Englesku pomoglo je da se izgradi dobro obučena, dobro vođena vojska. Carska garda je služila kao primer ostatku vojske i sastojala se od Napoleonovih najboljih vojnika. Ogromni gubitak koji je pretrpela Napoleonova vojska tokom katastrofalne invazije na Rusiju uništio bi svakog profesionalnog komandanta tog dana, ali su ti gubici brzo zamenjeni novim odbornicima. Posle Napoleona, narodi su planirali ogromne vojske sa profesionalnim vođstvom i stalnim snabdevanjem novih vojnika, jer su imali ogromne ljudske žrtve kada je poboljšano oružje i neprecizna musketa iz Napoleonovog i vremena Američkog građanskog rata zamenjena rafalnom.

Napoleonovo carstvo 1811. Francusko carstvo je označeno tamnoplavom, dok Veliko carstvo uključuje i područja pod francuskom vojnom kontrolom (svetlo plavo) i saveznike

Ova velika vojska imala je cenu, jer ih je logistika hranjenja ogromne vojske učinila posebno ovisnima o zalihama. Većina vojski oslanjala se na sistem snabdevanja-konvoja koji je uspostavio Gustav Adolf tokom Tridesetogodišnjeg rata. Ovo je ograničavalo mobilnost, pošto su vojnici morali da čekaju konvoje, ali je zadržala moguće pobunjeničke trupe od dezertiranja, i na taj način pomogla očuvanju pribranosti vojske. Međutim, Napoleonove vojske bile su toliko velike da su se hranile starim metodama, pa su francuske trupe dobile dozvolu da žive od zemlje, prožeti novim konceptima nacije i službe. Napoleon je često pokušavao da vodi odlučne i brze kampanje kako bi mogao omogućiti svojim ljudima da žive od zemlje. Francuska vojska je koristila sistem konvoja, ali je bila opskrbljena hranom samo za nekoliko dana, te se očekivalo da će Napoleonove trupe marširati brzo, doneti odluku na bojnom polju, a zatim se raspršiti da se hrane. Za invaziju na Rusiju, Francuzi su čuvali hranu za 24 dana pre početka aktivnih operacija, ali ova kampanja je bila izuzetak, a ne pravilo.

Napoleonov najveći uticaj u vojnoj sferi bio je u vođenju rata. Oružje i tehnologija ostali su uglavnom statični tokom revolucionarne i Napoleonove ere, ali operativna strategija iz 18. veka doživela je masovno restrukturiranje. Opsade su postajale retke do te mere da su bile irelevantne, pojavio se novi naglasak na uništavanju neprijateljskih vojski, kao i na njihovom nadmudrivanju, a invazije neprijateljske teritorije vodile su se preko širih frontova, uvodeći tako mnoštvo strateških mogućnosti koje su učinile ratove skupljima i, isto tako važno, odlučnijim. Poraz za evropsku silu sada je značio mnogo više od gubitka izoliranih enklava. Skoro-pa-kartaginski ugovori isprepletali su čitave nacionalne napore — socijalne, političke, ekonomske i militarističke — u ogromne kolizije koje su ozbiljno poremetile dotadašnje shvatanje međunarodnih konvencija. Napoleonov početni uspeh posejao je seme za njegov pad. Iako nisu navikli na ovakve katastrofalne poraze u krutom rigidnom sistemu moći Evrope 18. veka, mnogim narodima je bilo teško pod francuskim jarmom, što je izazivalo pobune, ratove i opštu nestabilnost koja je pogađala kontinent do 1815. godine, kada su snage reakcije konačno pobedile u bici kod Vaterloa.

Francusko kolonijalno carstvo

Karta prvog (zeleno) i drugog (plavo) francuskog kolonijalnog carstva

Istorija francuskog kolonijalnog imperijalizma može se podeliti u dve glavne ere: prva od početka 17. veka do sredine 18. veka, a druga od početka 19. veka do sredine 20. veka. U prvoj fazi ekspanzije, Francuska je koncentrisala svoje napore uglavnom na Severnu Ameriku, Karibe i Indiju, uspostavljajući komercijalne poduhvate koje su podržavale vojne snage. Nakon poraza u Sedmogodišnjem ratu, Francuska je izgubila teritorije u Severnoj Americi i Indiji, ali je uspela da zadrži bogate karipske otoke Santo Domingo, Gvadelupe i Martinike.

Druga faza je počela osvajanjem Alžira 1830. godine, zatim osnivanjem Francuske Indokine (koja pokriva savremeni Vijetnam, Laos i Kambodžu) i nizom vojnih pobeda tokom osvajanja Afrike, gde je uspostavila kontrolu nad regionima koji pokrivaju veći deo zapadne, Centralne Afrika i Magreba. Godine 1914. Francuska je imala carstvo od 13.000.000 km² i oko 110 miliona ljudi. Nakon pobede u Prvom svetskom ratu, Togo i veći deo Kameruna takođe su dodati francuskim posedima, a Sirija i Liban postali su francuski mandati. Tokom većeg dela perioda od 1870. do 1945. godine, Francuska je bila teritorijalno treća po veličini država na planeti, posle Britanije i Rusije (kasnije Sovjetskog Saveza), i imala je najviše prekomorskih poseda nakon Britanije. Nakon Drugog svetskog rata, Francuska se borila da sačuva svoje teritorije, ali je izgubila Prvi indokineski rat (preteča rata u Vijetnamu) i dala nezavisnost Alžiru nakon dugog rata. Danas Francuska i dalje ima brojne prekomorske teritorije, ali njihova kolektivna veličina jedva da je sena starog Francuskog kolonijalnog carstva.

Posle 1815.

Francuski zuavi (laka pešadijska jedinica Severne Afrike) tokom Francusko-austrijskog rata (1859)

Posle proterivanja Napoleona, sveže obnovljena Burbonska monarhija pomogla je apsolutističkom burbonskom kralju Španije da povrati svoj tron intervencijom. Da bi vratio ugled francuske monarhije, osporio Revoluciju i Prvo carstvo, Šarl H započeo je vojno osvajanje Alžira 1830. To je označilo početak nove ekspanzije Francuskog kolonijalnog carstva tokom 19. veka. U tom veku Francuska je ostala glavna sila u kontinentalnim poslovima. Nakon Julske revolucije, liberalni kralj Luj Filip I pobednički je podržao španske i belgijske liberale. Francuzi su kasnije porazili Habzburgovce u Francusko-austrijskom ratu 1859, što je dovelo do ujedinjenja Italije 1861, nakon trijumfa nad Rusijom sa drugim saveznicima u Krimskom ratu. Međutim, francuska vojska je izašla iz tih pobeda u prekomerno samouverenom i samozadovoljnom raspoloženju. Poraz Francuske u Francusko-pruskom ratu, koji je doveo do gubitka Alzasa i Lorene, i stvaranje ujedinjenog Nemačkog carstva, predstavljalo je velike propuste u dugoročnoj francuskoj spoljnoj politici i izazvalo osvetoljubiv, nacionalistički revanšizam koji je značio vraćanje bivših teritorija. Drajfusova afera, međutim, ublažila je te nacionalističke tendencije tako što je podstakla skepticizam javnosti u pogledu nadležnosti vojske.

Prvi svetski rat

Francuski vojnici u rovu, tokom Verdenske bitke (1916)

U Prvom svetskom ratu, Francuzi, sa svojim saveznicima, uspeli su da održe zapadni front i kontru na istočnom frontu i u kolonijama sve do konačnog poraza Centralnih sila i njihovih saveznika. Nakon velikih sukoba, kao što su bitka na granicama, Prva bitka na Marni, Verdenska bitka i Druga bitka na Eni (koja je rezultirala ogromnim gubitkom života i pobunom u vojsci), Francuzi su se pokazali kao dovoljno kohezivna borbena sila koja je kontrirala i porazila Nemce u Drugoj bici na Marni, prvoj u nizu savezničkih pobeda koje su okončale rat. Versajski sporazum je na kraju vratio Alzas i Lorenu Francuskoj. Francuski vojni, civilni i materijalni gubici tokom Prvog svetskog rata bili su ogromni. Sa više od 1,3 miliona vojnih žrtava i više od 4,6 miliona ranjenih, Francuska je pretrpela drugi najveći saveznički gubitak nakon Rusije. Kao rezultat toga, Francuska je bila odlučna u plaćanju reparacija od strane Nemačke. Organizovani neuspeh Vajmarske republike da plati reparacije doveo je do okupacije Rura od strane francuskih i belgijskih snaga.

Drugi svetski rat

Slobodni francuski legionari u bici za Bir Hakejm (1942)

Razni faktori — od neiskusnih vojnih obveznika i manje industrijske baze do niskog porasta stanovništva i zastarelih vojnih doktrina — osakatili su francuske napore na početku Drugog svetskog rata. Nemci su pobedili u bici za Francusku 1940. godine, uprkos tome što su Francuzi često imali bolju opremu od svojih protivnika. Pre bitke za Francusku, među savezničkim vojnicima, francuskim i britanskim, bilo je osećaja besmislenog ponavljanja; oni su na rat gledali sa strahom jer su već jednom pretukli Nemce, a slike o tom prvom, velikom sukobu još su bile u vojnim krugovima. Troškovi Prvog svetskog rata zajedno sa sada ustaljenom doktrinom koju je koristila francuska vojska (dok su Nemci razvijali doktrinu koja je naglašavala inicijativu mlađih komandanata i kombinovanje različitih oružja, Francuzi su nastojali da minimalizuju žrtve kroz rigorozno kontrolisani tip bitke i komandnu strukturu odozgo nadole) primorala je Francuze da traže više odbrambene mere. Mažino linija bila je rezultat ovih razmatranja: Francuzi su prvobitno izdvojili tri milijarde franaka za projekat, ali do 1935. je potrošeno sedam milijardi. Mažino linija uspela je da zaustavi nemački napad. Međutim, dok su Francuzi smatrali da će glavna težina nemačkog napada stići preko centralne Belgije i prema tome rasporedili svoje snage, napad je zapravo došao sa juga, iz šume Ardena. Treća republika se raspala u sukobu koji je usledio.

Nakon poraza, Višijevska Francuska je sarađivala sa Silama Osovine do 1944. godine. Dok je Šarl de Gol podsticao francuski narod da se pridruži savezničkim vojskama, francuske višijevske snage su učestvovale u direktnoj akciji protiv savezničkih snaga, u nekim slučajevima nanoseći žrtve. Iskrcavanje u Normandiji te godine bio je prvi korak ka konačnom oslobađanju Francuske. Slobodna Francuska, pod de Golom, je uzela aktivno učešće tokom prethodnih kampanja, a njihov veliki broj učinio ih je značajnim za kraj rata. Već u zimu 1943, Francuzi su imali skoro 260.000 vojnika, i ovi brojevi su samo rasli kako je rat napredovao. Na kraju sukoba Francuska je dobila jednu od četiri zone okupacije u Nemačkoj i Berlinu i Austriji.

Ratovi posle 1945.

Panhardov ERC top Prvog padobranskog Husarskog puka u Obali Slonovače 2003. godine

Nakon rata 1939—1945. dekolonizacija se proširila kroz bivše evropske imperije.

Nakon Prvog indokineskog rata, povukli su se iz Vijetnama, Laosa i Kambodže. Vojska je takođe pokušala da zadrži kontrolu nad Alžirom tokom Alžirskog rata za nezavisnost, kada su francuske snage pokušale da pobede alžirske pobunjenike. Uprkos vojnoj pobedi, Francuska je Alžircima dala nezavisnost. Francuski Alžir je bila dom za više od milion doseljenika (poznatih kao Pieds-Noirs), de Golova odluka da dodeli nezavisnost Alžiru, skoro je dovela do građanskog rata, podržanog od raznih frakcija Pieds-Noirs, Harki i nacionalista, uključujući FAF (Front Francuskog Alžira) i OAS (Organizacija tajne vojske).

Do 1960. Francuska je izgubila svoj direktni vojni uticaj na sve svoje bivše kolonije u Africi i Indokini. Ipak, nekoliko kolonija u Pacifiku, Karibima, Indijskom okeanu i Južnoj Americi i dalje su teritorije Francuske i ona je zadržala oblik indirektnog političkog uticaja u Africi kolokvijalno poznatog kao Françafrique.

Kao predsednik Francuske republike, Šarl de Gol je nadgledao razvoj francuskog atomskog oružja i promovisao spoljnu politiku nezavisnu od američkog uticaja. On je, takođe, povukao Francusku iz vojne komande NATO-a 1966. godine, iako je ostao član zapadnog saveza. Efekat povlačenja smanjen je kontinuiranom saradnjom između francuske vojske i NATO-a, iako se Francuska formalno nije vratila vojnoj komandi NATO-a do 2009. godine.

Francuska je intervenisala u raznim postkolonijalnim sukobima, podržavajući bivše kolonije (rat u Zapadnoj Sahari, ustanak u provinciji Šaba, Čadsko-libijski sukob, građanski rat u Džibutiju), mirovne misije NATO-a u ratom razorenim zemljama (UNPROFOR, KFOR, UNAMIR) i mnoge humanitarne misije.

Kao nuklearna sila, i imajući neke od najbolje obučenih i najbolje opremljenih snaga u svetu, francuska vojska je sada ispunila neke od svojih glavnih ciljeva, a to su odbrana nacionalne teritorije, zaštita francuskih interesa u inostranstvu i održavanje globalne stabilnosti. Indikatori ovih ciljeva se mogu videti u intervencijama u konfliktima kao što su Zalivski rat 1991. (kada je Francuska poslala 18.000 vojnika, 60 borbenih aviona, 120 helikoptera i 40 tenkova), Misija Herakle u ratu u Avganistanu (2001—2014) i nedavne intervencije u Africi.

Afričke intervencije u ranom 21. veku uključuju mirovne akcije u Obali Slonovače, koje su uključivale kratke direktne borbe između francuske i domaće vojske 2004. godine; Francuske snage vratile su se 2011. godine u Obalu Slonovače kako bi uklonile tamošnjeg predsednika. Iste godine Francuska je odigrala ključnu ulogu u vojnoj intervenciji u Libiji 2011. godine protiv Moamera el Gadafija. Godinu dana kasnije, Francuska je intervenirala u Maliju tokom građanskog rata te zemlje, pošto se činilo da islamski militanti prete jugu nakon što su preuzeli kontrolu nad sušnim severom. Promene u francuskoj vladi, uključujući socijalistu Fransoa Olanda, koji je postao predsjednik 2012. godine, nakon godina desničarske vladavine, nisu učinile mnogo na promeni spoljne politike Pariza u Africi.

Oland je takođe predložio francusko vojno učešće u Sirijskom građanskom ratu nakon hemijskih napada koje je francuska obaveštajna služba povezala sa snagama predsednika Bašara al Asada sredinom 2013. godine.

Francuska je ohrabrila vojnu saradnju na nivou Evropske unije, počevši sa formiranjem francusko-nemačke brigade 1987. i Evropskim korpusom 1992. godine sa sedištem u Strazburu. Godine 2009, bataljon nemačke lake pešadije prebačen je u Alzas, što je prvi put da su nemačke trupe stacionirane u Francuskoj od nacističke okupacije u Drugom svetskom ratu. Ovaj proces je doveo do rezanja budžeta — u oktobru 2013. Francuska je najavila ukidanje svog posljednjeg pešačkog puka u Nemačkoj, označavajući time kraj velikog prisustva preko Rajne, iako će obe zemlje zadržati oko 500 vojnika na teritoriji one druge. Kao članice Saveta bezbednosti UN-a, sa mnogo zajedničkih interesa i problema, Ujedinjeno Kraljevstvo i Francuska imaju dugu istoriju bilateralne saradnje. Ovo se dogodilo i na nivou vlade i u industrijskim programima kao što je SEPECAT Jaguar, dok su korporativna spajanja dovela do pojave Talesa i MBDA kao velikih odbrambenih kompanija koje pokrivaju obe države. Finansijska kriza 2007—2008. dovela je do ponovnog pritiska na vojne budžete i saveza štednje koji je sadržan u Sporazumima u kući Lankastera iz 2010. godine. Oni su obećavali blisku integraciju u nabavkama i na operativnom nivou, dopirući do najosetljivijih oblasti kao što su nuklearne bojne glave.

Aktuelne snage

Vazduhoplovstvo

Trobojna kokarda francuskog vazduhoplovstva bila je prvi simbol koji se koristio na borbenim avionima

Vazduhoplovna armija Francuske je postala jedna od prvih profesionalnih vazduhoplovnih snaga u svetu kada je osnovana 1909. godine. Francuzi su uzeli aktivno učešće u razvoju vazduhoplovne sile i imali su prve ratne pilote tokom Prvog svetskog rata. Tokom međuratnih godina, međutim, posebno u tridesetim godinama prošlog veka, tehnički kvalitet je pao u poređenju sa Luftvafeom, koji je slomio i francuske i britanske vazduhoplovne snage tokom bitke za Francusku. U periodu posle Drugog svetskog rata, Francuzi su uložili zajednički i uspešan napor da razviju domaću avionsku industriju. Daso Avijacija je krčila put svojim jedinstvenim i efikasnim dizajnom delta-krila, koja su činila osnovu za čuvenu Miraž seriju borbenih aviona. Miraž je više puta pokazivao svoje smrtonosne sposobnosti u Šestodnevnom ratu i Zalivskom ratu, postajući jedan od najpopularnijih i najprodavanijih aviona u istoriji vojne avijacije. Trenutno, Francuzi čekaju vojni transportni avion A400M, koji je još uvek u fazi razvoja, i integraciju novog, višestrukog mlaznog aviona Rafal, čija je prva eskadrila od 20 aviona počela sa radom 2006. godine u San Dizjeu.

Mornarica

Francuski brodovi u borbi protiv britanske mornarice (desno) u bici kod Česapika

Srednjovekovne flote, u Francuskoj i drugde, bile su gotovo u celosti sastavljene od trgovačkih brodova koji su u ratno doba bili uključeni u pomorsku službu, ali rani počeci francuske pomorske istorije sežu u to doba. Prva bitka francuske mornarice bila je bitka kod Arnemidena (23. septembra 1338), kada je pobedila englesku mornaricu. Bitka kod Arnemidena bila je i prva pomorska bitka koja je koristila artiljeriju. Kasnije je poražena od strane anglo-flamanske flote u bici kod Slija i, uz pomoć Kastiljanaca, uspela je pobediti Engleze kod La Rošela — obe bitke su igrale ključne uloge u razvoju Stogodišnjeg rata. Međutim, mornarica nije postala dosledan instrument nacionalne moći sve do 17. veka sa Lujem XIV. Pod tutorstvom Kralja Sunca, francuska mornarica je bila dobro finansirana i opremljena, uspevši da snažno pobedi kombinovanu špansko-holandsku flotu u bici kod Palerma (1676) za vreme Francusko-holandskog rata, mada je, zajedno sa engleskom mornaricom, pretrpela nekoliko strateških preokreta protiv Holanđana, koje je predvodio briljantni Mišel de Rojter. Postigla je nekoliko ranih pobeda u Devetogodišnjem ratu protiv Kraljevske mornarice i Holandske mornarice. Međutim, finansijske poteškoće omogućile su Englezima i Holanđanima da ponovo uspostave talasokratiju.

nosač aviona Šarl de Gol (R91), prvi nuklearni nosač aviona u Evropi

Višegodišnji problem francuske mornarice bio je strateški prioritet, koji je pre svega bio vezan za njene evropske ambicije. Ova stvarnost je značila da se vojska često tretira bolje od mornarice, i kao posledica toga, ona je trpela u trening i operativnim performansama. U 18. veku je počela dominacija Kraljevske mornarice, koja je uspela da nanese niz značajnih poraza francuskoj mornarici. Međutim, u veoma impresivnom naporu, francuska flota, pod de Grasom, uspela je da pobedi britansku flotu u bici u zalivu Česapik 1781, osiguravajući da će francusko-američke kopnene snage pobediti u opsadi Jorktauna. Osim toga i Sufrenove impresivne kampanje protiv Britanaca u Indiji, nije bilo mnogo dobrih vesti. Francuska revolucija je osakatila francusku mornaricu, a napori da se ona pretvori u moćnu silu pod Napoleonom bili su razbijeni u bici kod Trafalgara 1805. godine, kada su Britanci gotovo uništili kombinovanu francusko-špansku flotu. Katastrofa je zajamčila britansku pomorsku dominaciju do kraja Napoleonovih ratova.

Kasnije u 19. stoleću, mornarica se oporavila i postala druga najbolja na svetu nakon Kraljevske mornarice. Provela je uspešnu blokadu Meksika u Ratu peciva (1838) i uništila kinesku mornaricu u bici kod Fučžoa (1884). Takođe, služila je kao efikasna veza između rastućih delova francuske imperije. Mornarica je dobro funkcionisala tokom Prvog svetskog rata, u kojoj je uglavnom štitila pomorske trake u Sredozemnom moru. Na početku rata, Francuzi — sa 16 bojnih brodova, 6 kruzera i 24 razarača — imali su najveću flotu na Mediteranu. Francuski porazi u ranim fazama Drugog svetskog rata, međutim, primorali su Britance da unište francusku mornaricu u napadu na Mers-el-Kebir kako bi sprečili njen pad pod Nemcime. Trenutno, francuska pomorska doktrina poziva na dva nosača aviona, ali Francuzi trenutno imaju samo jednog, Šarl de Gol, zbog restrukturiranja. Mornarica je usred nekih tehnoloških i nabavnih promena; nove podmornice su u izgradnji, a Rafal (mornarička verzija) trenutno zamenjuje starije avione.

Legija stranaca

Legionari u uniformama Primetiti crvene epolete i beli kepi (vrsta kape) Nose standardnu jurišnu pušku, FAMAS

Francusku Legiju stranaca je 1831. godine stvorio francuski kralj Luj Filip I. Tokom proteklog veka i po, ona je postala jedna od najprepoznatljivijih i hvaljenijih vojnih jedinica na svetu. Legija je imala veoma težak početak; bilo je nekoliko podoficira, mnogi vojnici nisu znali francuski, a plata je često bila neredovna. Legija je ubrzo prebačena da se bori u Alžiru, obavljajući zadatke prilično uspešno, s obzirom na svoje stanje. 17. avgusta 1835. godine, komandant Legije, pukovnik Žozef Bernel, odlučio je da spoji sve bataljone tako da nijedna nacionalnost nije bila isključivo ograničena na određeni bataljon; ovo je pomoglo da se Legija ne deli u frakcije.

Nakon učešća u Africi i u Karlističkim ratovima u Španiji, Legija se borila u Krimskom ratu i Francusko-austrijskom ratu, gde su herojski nastupali u bici kod Mađente, pre nego što su još više slavili tokom francuske intervencije u Meksiku. 30. aprila 1863. godine, četi od 65 legionara napravilo je zasedu 2.000 meksičkih vojnika u Hacijendi Kamaron. U poslednjoj bici za Kamaron, legionari su se hrabro opirali nekoliko sati i naneli Meksikancima 300—500 žrtava, njih 62 je poginulo, a troje zarobljeno. Jedan od meksičkih komandanata, impresioniran nezaboravnom nepopustljivošću koju je upravo video, okarakterisao je Legiju na način na koji su od tada poznati: To nisu ljudi, već demoni!

U Prvom svetskom ratu Legija je pokazala da je veoma sposobna jedinica u savremenom ratovanju. Na Zapadnom frontu je pretrpela 11.000 žrtava dok je sprovodila briljantne odbrane i žestoke kontra-ofanzive. Nakon debakla u bici za Francusku 1940. godine, Legija je bila podeljena između onih koji su podržavali višijevsku vladu i onih koji su se pridružili Slobodnoj Francuskoj pod de Golom. U bici za Bir Hakejm 1942, Slobodna Francuska 13. legija demi-brigade uporno je branila svoje položaje protiv kombinovane italijansko-nemačke ofanzive i ozbiljno odložila Romelove napade na Tobruk. Legija se na kraju vratila u Evropu i borila do kraja Drugog svetskog rata 1945. godine. Kasnije se borila u Prvom indokineskom ratu protiv Vijetmina. U klimatskoj bici kod Dijen Bijen Fua 1954, francuske snage, mnoge od njih legionari, bile su potpuno okružene velikom vijetnamskom vojskom i poražene nakon dva meseca uporne borbe. Francusko povlačenje iz Alžira dovelo je do kolapsa Francuskog kolonijalnog carstva. Legionari su uglavnom bili korišćeni u kolonijalnim intervencijama, tako da je uništavanje carstva povelo pitanja o njihovom statusu. Konačno, Legiji je bilo dozvoljeno da postoji i da učestvuje kao snaga za brzo reagovanje na mnogim mestima širom Afrike i sveta.

Vidi još

• Normansko osvajanje Engleske
• Stari poredak
• Francuska revolucionarna armija
• Velika armija
• Napoleonovi ratovi
• Legija stranaca

Literatura

• Castex, Jean-Claude (2004). Dictionnaire des batailles navales franco-anglaises. Presses Université Laval. str. 18—21. ISBN 978-2-7637-8061-0. 

Monografije

• Aloni, Shlomo. Israeli Mirage and Nesher Aces. Oxford: Osprey Publishing, 2004.
• Black, Jeremy. Cambridge illustrated atlas of warfare: Renaissance to revolution, 1492—1792. Cambridge: Cambridge University Press, 1996.
• Blanning, T.C.W. The French Revolutionary Wars. London: Hodder Headline Group. 1996.
• Boyce, Robert. French Foreign and Defence Policy, 1918—1940. Oxford: CRC Press, 1998.
• Bradbury, Jim. The Routledge companion to medieval warfare. New York: Routledge, 2004.
• Bradford, Alfred and Pamela. With arrow, sword, and spear: a history of warfare in the ancient world. Westport: Greenwood Publishing Group. 2001.
• Brooks, Richard (editor). Atlas of World Military History. London: HarperCollins, 2000.
• Chandler, David G. The Campaigns of Napoleon. New York: Simon & Schuster, 1995.
• Chilton, Patricia and Howorth, Jolyon Howorth. Defence and dissent in contemporary France Oxford: Taylor & Francis, 1984.
• Clayton, Anthony. Paths of glory: the French Army 1914—18. London: Cassell, 2003.
• Cowley, Robert (editor). What If? Eminent Historians Imagine What Might Have Been. New York: Penguin Group. 1999.
• Doughty, Robert A. Pyrrhic Victory: French Strategy and Operations in the Great War (2008), 592pp; excerpt and text search
• Dupuy, Trevor N., Harper Encyclopedia of Military History. New York: HarperCollins, 1993.
• Elting, John R. Swords Around a Throne: Napoleon's Grande Armée. New York: Da Capo Press Inc, 1988.
• Eltis, David. The military revolution in sixteenth-century Europe. New York: I. B. Tauris, 1998.
• Farwell, Byron. The encyclopedia of nineteenth-century land warfare. New York: W. W. Norton & Company, 2001.
• Fisher, Todd & Fremont-Barnes, Gregory. The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. Oxford: Osprey Publishing Ltd., 2004.
• de la Gorce, Paul Marie.The French Army: A Military-Political History. New York: George Braziller, Inc, 1963.
• Greenhalgh, Elizabeth. The French Army and the First World War (2014), 486 pages; comprehensive scholarly history
• Hauss, Charles. Politics in France. Washington, DC: CQ Press, 2007.
• Jordan, David. The History of the French Foreign Legion. Spellmount Limited, 2005.
• Jotischky, Andrew. Crusading and the Crusader States. Pearson Education Limited, 2004.
• Karpat, Kemal. The Ottoman state and its place in world history. Leiden: BRILL, 1974.
• Kay, Sean. NATO and the future of European security. Lanham: Rowman & Littlefield, 1998.
• Keegan, John. The Second World War. New York: Penguin Group. 1989.
• Kinard, Jeff. Artillery: an illustrated history of its impact. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2007.
• Kottak, Conrad. Cultural Anthropology. Columbus: McGraw-Hill Higher Education, 2005.
• Kurtz, Lester and Turpin, Jennifer. Encyclopedia of violence, peace and conflict, Volume 2. New York: Academic Press, 1999.
• Lyons, Martyn. Napoleon Bonaparte and the Legacy of the French Revolution. New York: St. Martin's Press, Inc., 1994.
• Lynn, John A. Giant of the Grand Siècle: The French Army, 1610—1715. New York: Cambridge University Press, 1997.
• Lynn, John A. The Wars of Louis XIV. London: Longman, 1999.
• Nolan, Cathal. Wars of the Age of Louis XIV, 1650—1715: An Encyclopedia of Global Warfare and Civilization (2008)
• Nolan, Cathal. The Age of Wars of Religion, 1000—1650 (2 vol. 2006)
• Ostwald, Jamel. Vauban under siege. Leiden: BRILL, 2007.
• Paret, Peter. Clausewitz and the State. Princeton: Princeton University Press, 2007.
• Parker, Geoffrey. The Cambridge history of warfare. Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
• Pichichero, Christy. The Military Enlightenment: War and Culture in the French Empire from Louis XIV to Napoleon (2018) online review
• Porch, Douglas (2003). The march to the Marne : the French army 1871—1914. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54592-1. OCLC 53710093. </ref>
• Roberts, John Morris (1993). History of the world. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-521043-9. OCLC 28378422. 
• Roosen, William James (1976). The age of Louis XIV : the rise of modern diplomacy. Cambridge, Mass.: Schenkman Pub. Co. ISBN 978-0-87073-580-6. OCLC 2424531. 
• Spielvogel, Jackson J., 1939- (2009). Western civilization (7. izd.). Belmont, CA: Thomson Wadsworth. ISBN 978-0-495-55528-5. OCLC 244015883. CS1 održavanje: Višestruka imena: spisak autora (veza)
• The Oxford illustrated history of the First World War. Strachan, Hew. Oxford: Oxford University Press. 1998. ISBN 978-0-19-820614-9. OCLC 40922989. 
• Great power rivalries. Thompson, William R. Columbia, S.C.: University of South Carolina Press. 1999. ISBN 978-1-57003-279-0. OCLC 40142926. 
• Tuchman, Barbara W. (Barbara Wertheim), 1912—1989. (1994). The guns of August (1. Ballantine Books izd.). New York: Ballantine. ISBN 978-0-345-38623-6. OCLC 30087894. CS1 održavanje: Višestruka imena: spisak autora (veza)
• Weigley, Russell Frank (2004). The age of battles : the quest for decisive warfare from Breitenfeld to Waterloo. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-21707-3. OCLC 924272991. 
• Willis, F. Roy (1968). France, Germany, and the New Europe, 1945—1967. Palo Alto: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0241-6. 
• Wood, James B. (2002). The king's army : warfare, soldiers and society during the wars of religion in France, 1562—76. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52513-8. OCLC 49784345. 

Prikazi

• Messenger, Charles, ed. Reader's Guide to Military History (2001) 948pp; prikazi na hiljade knjiga na temu vojne istorije, mnoge od kojih uključuju Francusku

Na francuskom

• Bertaud, Jean-Paul, and William Serman. Nouvelle histoire militaire de la France, 1789—1919 (Paris, Fayard: 1998); 855pp

Reference

1. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. p. 101. „Washington's success in keeping the army together deprived the British of victory, but French intervention won the war.”
2. ^ William Roosen, The age of Louis XIV: the rise of modern diplomacy. p. 55
3. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. pp. 46—7, 84—5, 108—9.
4. ^ Brooks pp. 46—7, 84—5, 108—9.
5. ^ William Thompson, Great power rivalries. p. 104
6. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. p. 234
7. ^ Kay, Sean. NATO and the future of European security. p. 43
8. ^ Jolyon Howorth and Patricia Chilton, Defence and dissent in contemporary France. p. 153
9. ^ Alfred Bradford and Pamela Bradford, With arrow, sword, and spear: a history of warfare in the ancient world. p. 213
10. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. p. 31. In De Bello Gallico, Caesar claims a Gallic relief force of 250,000 men, but the logistical requirements for such a huge army were beyond anything the Gauls could procure. It is likely that Caesar inflated the figures to make his victory seem more impressive.
11. ^ Jim Bradbury, The Routledge companion to medieval warfare. p. 109
12. ^ Jim Bradbury, The Routledge companion to medieval warfare. p. 110
13. ^ Robert Cowley, What If? Eminent Historians Imagine What Might Have Been. p. 73, p. 87. The latter page carries an account by historian Edward Gibbon: „A victorious line of march had been prolonged above a thousand miles from the rock of Gibraltar to the banks of the Loire; the repetition of an equal space would have carried the Saracens to the confines of Poland and the Highlands of Scotland: the Rhine is not more impassable than the Nile or Euphrates, and the Arabian fleet might have sailed without a naval combat into the mouth of the Thames. Perhaps the interpretation of the Koran would now be taught in the schools of Oxford, and her pulpits might demonstrate to a circumcised people the sanctity and truth of the revelation of Mahomet.”
14. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. p. 43. The above claims seem to be more rhetoric than possible historical reality. No contemporaries viewed the battle as decisive and Arab raids continued for much longer after the Battle of Tours. What is indisputable is the battle's huge symbolic significance, since in one of the first major fights between the Christian West and Islam, the former managed to prevail.
15. ^ J. M. Roberts, History of the World. p. 384
16. ^ Brooks, Richard (editor), Atlas of World Military History. p. 46
17. ^ Brooks p. 47
18. ^ French Medieval Armies and Navies, Xenophon Group. Accessed March 20, 2006
19. ^ French Medieval Armies and Navies, Xenophon Group. Accessed March 20, 2006
20. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. p. 53
21. ^ Brooks p. 50
22. ^ Brooks p. 50
23. ^ Andrew Jotischky, Crusading and the Crusader States. p. 37. The theory that argues for sociological and economic rather than spiritual motivation provides regional examples where noble fathers would give their lands to the oldest surviving son, meaning younger sons would be left landless and looking for somewhere to go (the Crusades, in this case). Problems with the theory include, but are not limited to, the fact that there is no proof that younger sons formed the majority of the crusaders, the response to the crusading movement was just as strong in areas with equitable inheritance systems, and, since they were in many ways bound to the wishes and the decisions of their nobles, knights often had little individual choice in whether they would participate in a crusade.
24. ^ Jotischky p. 37
25. ^ David Eltis, The military revolution in sixteenth-century Europe. p. 12
26. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. p. 59. „Much has been made of the success of the English longbow. However, it was not a war-winning weapon. Reliance on this defensive weapon on the battlefield gave the initiative to the French..”
27. ^ Brooks p. 59. (continuing from last comment) „…its victories also depended on the French bungling their attack. The English were fortunate that their opponent failed to get it right three times in a 70-year period.”
28. ^ Trevor Dupuy, Harper Encyclopedia of Military History. p. 450
29. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. p. 59. „The major defeats of the French by the English boosted French military thought. A recently discovered document of the French battle plan for the Agincourt campaign shows how carefully the French thought about ways of defeating the English. In the event, the plan could not be fully executed because the battlefield at Agincourt was too narrow for the French forces to fully deploy.”
30. ^ Brooks p. 58
31. ^ French Medieval Armies and Navies, Xenophon Group. Accessed March 20, 2006
32. ^ Jeremy Black, Cambridge illustrated atlas, warfare: Renaissance to revolution, 1492—1792. p. 49
33. ^ Jeff Kinard, Artillery: an illustrated history of its impact. pp. 61—2
34. ^ John A. Lynn, The Wars of Louis XIV. p. 8
35. ^ James Wood, The King's Army. p. 131
36. ^ Wood p. 132
37. ^ Kemal Karpat, The Ottoman state and its place in world history. p. 52
38. ^ Jamel Ostwald, Vauban under siege. p. 7
39. ^ John A. Lynn, Giant of the Grand Siècle: The French Army, 1610—1715. p. 16 (preface)
40. ^ Lynn p. 16 (preface)
41. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. p. 84
42. ^ Jackson Spielvogel, Western Civilization: Since 1500. p. 551
43. ^ Lester Kurtz and Jennifer Turpin, Encyclopedia of violence, peace and conflict, Volume 2. p. 425
44. ^ David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon. p. 136
45. ^ John R. Elting, Swords Around a Throne: Napoleon's Grande Armée. p. 35. The opening words are mundane, but they helped pave the way for a new era in human history, one where militarism became entrenched in national culture: „From this moment until our enemies shall have been driven from the territory of the Republic, all Frenchmen are permanently requisitioned for the service of the armies.”
46. ^ T. C. W. Blanning, The French Revolutionary Wars. p. 109
47. ^ John R. Elting, Swords Around a Throne: Napoleon's Grande Armée. p. 28—29. Aristocratic officers deserted gradually, not suddenly. Furthermore, desertion rates depended upon the service: cavalry officers were more likely to leave the army than their artillery counterparts.
48. ^ Parker, Geoffrey. The Cambridge history of warfare. p. 189
49. ^ Peter Paret, Clausewitz and the State. p. 332
50. ^ John A. Lynn, The Wars of Louis XIV. p. 28
51. ^ Martyn Lyons, Napoleon Bonaparte and the Legacy of the French Revolution. p. 43. Lyons writes, France had a large population by European standards, numbering over 29 million in 1800. This was more than the population of the Habsburg Empire (20 million), more than double the population of England (about 12 million), and more than four times the population of Prussia (6 million).
52. ^ Lester Kurtz and Jennifer Turpin, Encyclopedia of violence, peace and conflict, Volume 2. p. 425
53. ^ Lester Kurtz and Jennifer Turpin, Encyclopedia of violence, peace and conflict, Volume 2. p. 425
54. ^ David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon. p. 758
55. ^ Chandler p. 162
56. ^ Todd Fisher & Gregory Fremont-Barnes, The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. p. 186. „Up to 1792,…conflicts were, of course, those of kings, and followed the pattern of eighteenth-century warfare: sovereigns sought limited objectives and entertained no desire to overthrow their adversaries' ruling (and indeed usually ancient) dynasty. The outbreak of the French Revolution in 1789 altered this pattern forever and international relations underwent some radical changes as a result.”
57. ^ Conrad Phillip Kottak, Cultural Anthropology. p. 331
58. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. p. 129
59. ^ Paul Marie de la Gorce, The French Army: A Military-Political History p. 48. Following the Franco-Prussian War and the loss of Alsace-Lorraine, revanchism in French politics made certain that the army was carefully nurtured and well-treated because it was viewed as the only instrument through which France could overcome the humiliations of 1870.
60. ^ de la Gorce p. 48
61. ^ Hew Strachan, The Oxford Illustrated History of the First World War. p. 280
62. ^ John Keegan, The Second World War. p. 64
63. ^ Keegan p. 61
64. ^ Boyce, French Foreign and Defence Policy. p. 185
65. ^ Boyce p. 185
66. ^ F. Roy Willis, France, Germany, and the New Europe, 1945—1967. p. 9
67. ^ Charles Hauss, Politics in France. p. 194
68. ^ Shlomo Aloni, Israeli Mirage and Nesher Aces. p. 6
69. ^ French airforce adds home-grown fighter plane to its arsenal Agence-France Presse. Accessed November 7, 2006
70. ^ Russell Weigley, The age of battles: the quest for decisive warfare from Breitenfeld to Waterloo. pp. 158—9
71. ^ Barbara Tuchman, The Guns of August. p. 166
72. ^ David Jordan, The History of the French Foreign Legion. p. 10
73. ^ Jordan p. 14
74. ^ Byron Farwell, The encyclopedia of nineteenth-century land warfare. p. 155
75. ^ David Jordan, The History of the French Foreign Legion. p. 34
76. ^ Jordan p. 67
77. ^ Jordan p. 94

Spoljašnje veze

• Francuski vojni termini prihvaćeni u engleskom jeziku
• Francuska vojska 1800—1999.
• Francuska vojska: revolucionarna i carska
• Vodič kroz srednjovekovno francusko ratovanje
• Francusko učešće u Američkoj revoluciji
• Francuska vojska od Revolucije do Prvog carstva; ilustracije Ipolita Belanža iz knjige P. M. Lorenta de Lardešea Napoleonova istorija, 1843 French Army from Revolution to the First Empire, Illustrations by
• Francuska vojska u Africi (2008) — Savet za spoljne poslove