Vratna (Negotin)
Vratna je naselje u Srbiji u opštini Negotin u Borskom okrugu. Prema popisu iz 2022. u naselju je bilo 159 stanovnika (prema popisu iz 2011. ima 260 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 316 stanovnika). U blizini sela se nalazi manastir Vratna (XIV vek), iza koga počinje kanjon reke Vratne, poznat po svojim prirodnim prerastima.
Vratna | |
|---|---|
 Vratna | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Borski |
| Opština | Negotin |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  260 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 22′ 37″ S; 22° 22′ 21″ I / 44.376923° S; 22.372499° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 107 m |
.svg)  Vratna Vratna na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 019 |
| Registarska oznaka | NG |
Geografske odlike uredi
Vratna je stočarsko-ratarsko seosko naselje zbijenog tipa udaljeno 33 km severozapadno od Negotina. Smešteno je na 120 metara nadmorske visine, na reci Vratni, desnoj pritoci Dunava. Severna geografska širina naselja je 44°22’40”, istočna geografska dužina 22°22’21”, a površina atara 2.696 hektara. Do ovog naselja se može stići asfaltnim putem od Negotina preko naselja Jasenica, Štubik i Jabukovac, odnosno preko naselja Slatina i Urovica. Atar sela Vratna zahvata sliv Jabuče (Vratnjanske Reke) do ispod puta Jabukovac-Brza Palanka. Rečna dolina je uska i duboka a iza manastira Vratne prelazi u klisuru, u kojoj su prirodne tvorevine kamenih vrata, koje narod zove Prerasti. Kuće su u dolini i na stranama Vratnjanske Reke, oko dva kilometra ispod manastira i dopiru blizu puta Jabukovac-Brza Palanka.[1]
Istorija uredi
Naselje je svoj naziv dobilo po prirodnim kamenim mostovima koji se nalaze u njegovom ataru, po njima naziv nosi i reka koja protiče ispod njih, kao i istoimeni manastir posvećen Vaznesenju Gospodnjem koji potiče iz 14. veka. Prvi pomen naselja nalazimo u turskim popisima 1530. godine kao naselje sa 19 kuća, odnosno 1586. godine kao naselje sa 2 kuće. U vreme austrijske uprave 1723. godine imalo je 90 kuća. Godine 1864. selo je bilo u manastirskoj parohiji, sa svojih 87 kuća.[2]
Na Langerovoj karti zabeležena je Vratnjanska Reka pod imenom Jaoucka Ba (Jabuča) a u njenom gornjem toku manastir Raedno. Na karti „Temišvarski Banat“ zabeležena je Vratna. „U Vratni selu“ ili „Vratni“ 1736. godine bilo je zabeleženo „15 kuća“ a 1789. godine zabeleženo je selo Vratna. Selo je zabeleženo i 1811. godine. Selo je 1866. godine imalo 96 a 1924. godine 100 kuća.[3]
Vratna se osamostalila kao opština 1903. godine. Izašla je sa Slatinom iz opštine Urovičke, po želji meštana i to kraljevskim ukazom.[4]
U mestu je 1896. godine radila trorazredna osnovna škola sa 29 đaka. Učitelj je tada bio Aleksa Marinković.[5] Učitelj Prokopije Damnjanović je 1899. godine ocenjen najvišom ocenom. Josif Anćelić je došao 1903. godine iz Brestovca da radi u mesnoj školi. Škola je 1905. godine bila četvororazredna.
Privreda uredi
Zemljoradnička zadruga u Vratni osnovana je 1946. godine, električnu rasvetu dobija 1953. godine, dok zadružni dom (za čiju je izgradnju urađen plan 1948. godine, a izgradnja započeta 1986. godine) ni do dana današnjeg nije završen. Asfaltni put Vratna dobija 1974, a telefonske veze sa svetom 1985. godine.
Demografija uredi
Prema poslednjem popisu iz 2022. godine u Vratni je živelo 159 stanovnika što je za 101 manje u odnosu na 2011. kada je na popisu bilo 260 stanovnika. U naselju živi 143 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 54,84 godina (57,13 kod muškaraca i 52,46 kod žena).[6]
Prema podacima popisa iz 2022. u naselju ima 67 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,36 a prema istom popisu u naselju ima 155 stambenih jedinica od kojih je 67 naseljenih.[7]
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
Današnje naselje objedinjuje više mahala koje nose nazive po familijama. Nakon Prvog svetskog rata ovo naselje je imalo sledeće familije: Strainešti ili Angelonji (slava Petkovica), Ikonešti (slava Sveti Nikola), Gogešti i Dobrosav (slava Mitrovdan), Dinulovići (slava Sveti Nikola), Ivuce (slava Sveti Vrači), Irinešti (slava Petkovica), Pogocinji (slava Sveti Nikola), Rtanešti (slava Sveti Stefan), Jajicešti (slava Sveti Nikola), Karlani (slava Sveti Arhanđeo), Prvujevi (slava Petkovica), Nestorešti (slava Sveti Alimpije), Njegulešti (slava Petkovica), Nikolaj (slava Sveti Stevan), Caran (slava Mala Gospojina), Nedeljkonji (slava Sveti Arhanđeo), Ungurjani (slava Sveti Stevan), Stefani (slava Sveti Nikola), Crnošonji (slava Sveti Nikola), Praške (slava Sveti Nikola), Stojanovići (slava Sveti Nikola), Buljika (slava Petkovica), Milići (slava Sveti Nikola), Miljkovići (slava Petkovica), Njegocešti (slava Sveti Arhanđeo), Nikešti (slava Petkovica), Mađar (slava Sveti Nikola), Kapuđešteni (slava Sveti Nikola), Rabulovići (slava Sveti Nikola), Jonašonji (slava Mala Gospojina), Veljkovi (slava Petkovica), Stojkovi (slava Petkovica), Barbulešti (slava Petkovica), Jonovići (slava Petkovica), Sfija (slava Petkovica), Berbek (slava Petkovica) i Dejanovi (slava Petkovica).[8]
Antropogeografskim i etnološkim izučavanjima naselje je svrstano u vlaška naselja. Manastirska slava i zavetina naselja je Spasovdan.
Stanovništvo Vratne je pravoslavno, prilikom popisa nacionalno se izjašnjava kao srpsko i uglavnom se bavi stočarstvom i ratarstvom.
Godine 1921. Vratna je imala 100 kuća i 366 stanovnika, godine 1948. – 136 kuća i 567 stanovnika, a 2002. godine 187 kuća i 327 stanovnika. Po popisu 1981. godine na privremenom radu u inostranstvu iz ovog naselja je bilo 89 stanovnika.
Četvororazredna osnovna škola u naselju postoji od 1894. godine (od 1957/58. godine kao područno odeljenje škole u Jabukovcu). Školske 2006/2007. godine ima 15 učenika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 4 | 6 | ||
| 80+ | 2 | 5 | ||
| 75—79 | 9 | 14 | ||
| 70—74 | 18 | 17 | ||
| 65—69 | 19 | 21 | ||
| 60—64 | 12 | 15 | ||
| 55—59 | 5 | 11 | ||
| 50—54 | 10 | 8 | ||
| 45—49 | 11 | 10 | ||
| 40—44 | 4 | 7 | ||
| 35—39 | 6 | 4 | ||
| 30—34 | 5 | 7 | ||
| 25—29 | 13 | 5 | ||
| 20—24 | 7 | 7 | ||
| 15—19 | 7 | 8 | ||
| 10—14 | 6 | 6 | ||
| 5—9 | 2 | 6 | ||
| 0—4 | 10 | 9 | ||
| Prosek : | 47,0 | 49,3 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 132 | 22 | 90 | 11 | 9 | 0 |
| Ženski | 145 | 16 | 98 | 23 | 8 | 0 |
| UKUPNO | 277 | 38 | 188 | 34 | 17 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 63 | 53 | 0 | 0 | 0 |
| Ženski | 66 | 59 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 129 | 112 | 0 | 0 | 0 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 0 | 1 | 2 | 0 | 2 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 1 | 2 | 0 | 2 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 0 | 1 | 2 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 4 | |
| Ženski | 3 | 0 | 0 | 2 | |
| UKUPNO | 3 | 0 | 0 | 6 | |
Reference uredi
- ^ Jovanović, Kosta (1940). Negotinska Krajina i Ključ - Srpski etnografski zbornik, knjiga 55. Beograd: Srpska kraljevska akademija. str. 244.
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1867. godine
- ^ Jovanović, Kosta (1940). Negotinska Krajina i Ključ - Srpski etnografski zbornik, knjiga 55. Beograd: Srpska kraljevska akademija. str. 245.
- ^ "Policajski glasnik", Beograd 1903. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1896. godine
- ^ Starost i pol, podaci po naseljima - Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine (PDF), Pristupljeno 23.7.2023. Beograd: Republički zavod za statistiku. 2023. str. 462. ISBN 978-86-6161-230-5.
- ^ Domaćinstva prema broju članova - Popis stanovništva, podaci po naseljima, avgust 2023. Beograd: Republički zavod za statistiku. 2023. str. 122. ISBN 978-86-6161-232-9.
- ^ Jovanović, Kosta (1940). Negotinska Krajina i Ključ - Srpski etnografski zbornik, knjiga 55. Beograd: Srpska kraljevska akademija. str. 246.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
