Vrela Pešterice
Vrela Pešterice su jedna od mnogobrojnih dubinskih kraških izvora u kršu Istočne Srbije, na levoj dolinskoj strani reke Jerme. Aministrativno pripada Opštini Pirot i Pirotskom upravnom okrugu.[1]
| Vrela Pešterice | |
|---|---|
 | |
| Tip | Kraško |
| Izdašnost | 3,5 m³/s m3/s |
| Temperatura vode | 12 - 13 °C |
| Planinski venac | Vlaška planina |
| Geoprostor | Pirotska kotlina |
| Oblast | Jugoistočna Srbija |
| Država | Srbija |
  | |
Geografske odlike
urediVrela Pešterice izbijaju iz najnižih kanala pećine Vetrena dupka u okolina sala Vlasi na 430 m n.v, na levoj dolinskoj strani reke Jerme.[2]
Postoji i periodsko vrelo koje se nalazi na oko dvadeset metara većoj nadmorskoj visini i koje izdaje vodu svakog proleća i jeseni. Iznad periodskog vrela nalazi se glavni otvor Vetrene dupke iz koga izuzetno retko izbija voda.[3]
Hidrološka aktivnost Velike Dupke je vrlo složena i pre svega zavisi od režima vode u Berovičkom polju. U pećinskom sistemu postoje tri hidrološki različita dela: donji suvi deo pećine, gornji deo hodnika sa periodskim tokom i ponorska zona sa stalnim tokom. Kroz Vetrenu Dupku protiče tok Berovičke reke. Za vreme niskih voda, tok koristi samo najniže pećinske kanale, a pri srednjem stanju aktivni su svi ponori, osim grotla Pešterice i gornjeg dela pećine, sve do sifonskog jezera. Tokom izuzetno visokih voda Pešterica se aktivira kao ponor i tada voda ispunjava sve kanale, sem najviših u donjem delu pećine.
Minimalna izdašnost glavnog vrela je oko 35 l/s, a maksimalna izdašnost glavnog i periodskog vrela, krajem proleća, iznosi oko 3,5 m³/s. U tom periodu voda je mutna i nije za upotrebu.[4][1]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b Kraška vrela — Vrela Pešterice U: Mrđan M. Đokić, Nišava – potamološka studija, doktorska disertacija, Niš, str. 42.
- ^ Jovanović B. (1961): Značaj vetrene Dupke za razumevanje odnosa između progresivnog i nazadnog u evoluciji rečnih pećina. 2. Jugoslovenski speleološki kongres, Zagreb.
- ^ Petrović J. (1972): Pećina Vetrena dupka u selu Vlasi. NIV „Sloboda”, Pirot
- ^ Petrović J., Stanković Stevan M., Popović M. (2000): Izvori, vrela i površinske vode gornjeg Ponišavlja. Javno preduzeće „Vodovod i kanalizacija - Pirot”, Pirot
Literatura
uredi- Petrović, Jovan (1976). Jame i pećine SR Srbije. Beograd: Vojnoizdavački zavod. COBISS.SR 1024039040.
- Petrović J. (1999): Priroda Pirotske kotline i gornjeg Ponišavlja. Institut za geografiju, Prirodno-matematički fakultet u Novom Sadu, Novi Sad
- P. Čubrilović, Lj. Palavestrić, Karsne izdani šireg oboda Pirotske kotline, Fond Geološkog zavoda, Beograd. Raspored vrela Pirotske kotline može se videti na str. 58. Izvori, vrela i površinske vode Gornjeg Ponišavlja. Izdanje Javnog preduzeća vodovod i kanalizacija Pirot, 2000. g.
- Z. Protić, K. Petković, Tumač za geološku kartu lista „Pirot“ razmere 1:100.000. Povremena izdanja Geološkog instituta Beograd, 1932. g.
- M. Mandić: Karstna vrela Pirotske kotline Pirotski zbornik 40 (2015) 203-225.
