Gavro Manojlović
Gavro Manojlović (Otok kod Ogulina, 27. oktobar 1856 — Zagreb, 1. novembar 1939) bio je istoričar, književnik, političar, profesor, akademik, Srbin po nacionalnosti, koji je najveći trag ostavio u hrvatskoj sredini i to, pre svega, dajući veliki doprinos uspešnom funkcionisanju Jugoslovenske akademije znanosti i umetnosti. Osim što je zaslužan za Jugoslovensku akademiju, u svom dugom i plodnom životu Manojlović je bio neumoran i na drugim poljima. Učestvovao je u politici, nastojeći da se i na taj način oduži narodu iz koga je potekao, i naravno struci u kojoj je radio. Bio je i ostao pre svega srpski naučnik, koji je iza sebe ostavio delo koje ga je nadživelo i kojim je ujedno svoje ime sačuvao od zaborava.[1]
| Gavro Manojlović | |
|---|---|
 Fotografija Manojlovića | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 27. oktobar 1856. |
| Mesto rođenja | Otok kod Ogulina, Habzburška monarhija |
| Datum smrti | 1. novembar 1939. (83 god.) |
| Mesto smrti | Zagreb, Kraljevina Jugoslavija |
| Naučni rad | |
| Polje | Istorija |
Život i karijera
urediRođen je kao sin Konstantina Manojlovića iz Otoka kod Ogulina, i majke Marije poreklom iz porodice Milidragović.[2]
Prve korake u opismenjavanju načinio je u srpskoj školi pri Crkvi Sv. Ilije u Zadru, a zatim je kratko pohađao italijansku školu.
Pošto se porodica 1864. preselila u Ogulin, školovanje je nastavio u tamošnjoj Glavnoj školi. Godine 1868. upisao je gimnaziju u Senju, od 1870. godine bio je đak gimnazije u Karlovcu, a od 1871. do 1876. godine išao je u gimnaziju u Zagrebu.
U Zagrebu je studirao istoriju, geografiju, slavistiku i filozofiju. Studije je okončao u Beču. U međuvremenu, godine 1878. učestvovao je u austrougarskoj okupaciji Bosne i Hercegovine kao rezervni poručnik 53. pešadijskog puka. Počevši od 1880. godine, Gavro Manojlović je radio je kao srednjoškolski nastavnik u gimnaziji i realci u Zagrebu i gimnaziji u Požegi, a dve i po godine je bio direktor gimnazije u Osijeku (1892–1894).
Godine 1894–1895. godine bio je na usavršavanju u Beču. Zbog bolesti i iznenadne smrti majke 1895. godine, nije uspeo da ostvari planirani nastavak usavršavanja u Parizu i Rimu.
Akademsku titulu doktora nauka opšte istorije s klasičnom filologijom stekao je na Filozofskom fakultetu u Beču 1896. godine, odbranivši disertacijuiz istorije Vizantije.[3]
Izborom za privatnog docenta 1897. godine, Manojlović je započeo nastavno-naučni rad na Zagrebačkom univerzitetu. Godine 1901. postao je vanredni, a 1902. redovni profesor opšte istorije starog veka.
U proleće 1908. u Iločkom srezu izabran je za poslanika Hrvatskog sabora. Zbog političkog angažmana u Srpsko-hrvatskoj koaliciji već je septembra iste godine udaljen s Univerziteta, da bi ponovo počeo da predaje aprila 1910. U međuvremenu je izabran za pravog člana Jugoslovenske akademije znanosti i umetnosti (5/18. marta 1908) i dopisnog člana Srpske kraljevske akademije (3. februara 1910).
I pored pritisaka austrougarskih vlasti, koja su ometale njegovu akademsku karijeru, nije prestajao da se bavi politikom, tako da je:
- član Hrvatskog sabora bio od 1908. do 1911. i od 1913. do 1919,
- član Ugarskog sabora 1910–1911. i od 1913. do 1918,
- član Privremenog narodnog predstavništva Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, od 1919. do 1920. godine
Posle raspuštanja Privremenog narodnog predstavništva Gavra Manojlović se više ne nailazi u redovima poslanika. Njegovom aktivnom učešću u političkom životu došao je kraj i on se u potpunosti posvetio radu u Jugoslovenskoj akademiji znanosti i umetnosti.
Penzionisan je 17. aprila 1924. godine.
Porodicu je zasnovao u Osijeku, nakon ženidbe sa Melanijom Jovanović. Preminuo je u Zagrebu 1. novembra 1939. godine.[4].
Delo
urediKao pesnik i urednik književnih časopisa, oprobao se još u mladosti, da bi se kasnije bavio naučnim radom u više različitih oblasti. Bavio se istorijom filozofije, istorijom starog istoka (Povijest Staroga Orijenta I, 1—3, 1923), istorijom ranog srednjeg veka, filologijom.
Po svom znalčaju izdvajaju se i vizantološke studije Gavre Manojlovića, nastale između 1899. i 1911. godine. On su i do danas zadržale aktuelnost.
Neka, do tada neobrađivana pitanja iz vizantijske istorije koja su predstavljala novinu ne samo u okvirima srpske i jugoslovenske već i svetske vizantologije, našla su se na u brojnim inicijativama za njihovo istraživanje od strane Gavre Manojlovića.
Odabrana dela
uredi- Jadransko pomorje IX stoljeća u svijetlu istočno-rimske (bizantinske) povijesti I, Rad JAZU 150 (1902) 1—102;
- Carigraski narod (demos) od godine 400—800 po Isusu, s osobitim obzirom na njegove vojne sile, elemente njegove i njegova ustavna prava u ovoj periodi, Nastavni vjesnik 12 (1904).[a]
- Studije o spisu De administrando imperio cara Konstantina VII Porfirogenita, I—IV, Rad JAZU 182 (1910) 1—65; 186 (1911) 35—103; 187 (1911) 1—32.
- „Le millenaire de l'ancien royaume croate“ (Zbornik Kralja Tomislava, 1925).
Napomene
uredi- ^ Ova studija prevedena je i objavljena i na francuskom jeziku nakon čega je privukla značajnu pažnju naučne zajednice.
Izvori
uredi- ^ Dejan Medaković, Srbi u Zagrebu, Novi Sad 2004, 109–135
- ^ Arhiv Srpske akademije nauka i umetnosti (ASANU), Zaostavština Gavre Manojlovića, 14560-III-3: Koncept za biografiju.
- ^ Manojlović, Gavro (Lj. Maksimović, str 480), Enciklopedija srpske istoriografije, Beograd 1997
- ^ Vreme, 3. nov. 1939, str. 10. digitalna.nb.rs
Literatura
uredi- Narodna enciklopedija srpsko–hrvatsko–slovenačka, Beograd, 1924. 2 (N. Radojčić). Period do 1924. u članku.
- Enciklopedija srpske istoriografije, S. Ćirković i R. Mihalčić, Beograd, 1997. 480 (Lj. Maksimović).
- Leksikon pisaca Jugoslavije, Novi Sad 4, 91–92.
