Gangliozidoza
Gangliozidoze su sfingolipidoze (poremećaji skladištenja lizozoma) autozomno recesivnog genetskog porekla koje karakteriše široko rasprostranjena akumulacija gangliozida, oligosaharida ili keratan sulfat mukopolisaharida (i njihovih derivata).[1]
| Gangliozidoza | |
|---|---|
 | |
| Hemijska struktura gangliozida, čija akumulacija uzrokuje gangliozidozu | |
| Specijalnosti | endokrinologija |
| Simptomi | Gangliosidosis |
Vrste uredi
Prema Međunarodnoj klasifikaciji bolesti desete revizije ( MKB-10 ), u tački E 75.0 gangliozidoze se mogu svrstati u:
Epidemiologija uredi
Učestalost gangliozidoza je 1 na svakih 100.000 rođenih. GM1 tip I je češći od ostalih tipova. Tip 3 je češći među ljudima japanskog porekla.
- Polne razlike
Bolest se podjednako javlja kako kod muškaraca tako i kod žena.
Etiologija uredi
Sve gangliozidoze karakteriše skladištenje abnormalnih gangliozida u neuronima i drugim delovima nervnog sistema. U svim gangliozidozama, postoji dramatična akumulacija lipida koji rasteže telo neuronske ćelije; nastali mehanički faktori ometaju metaboličku funkciju i na kraju uništavaju ćeliju. Različite populacije neurona su uključene i proizvode različite simptome. Skladištenje je prvenstveno neuronsko i ima tendenciju da se javlja uglavnom u polioencefalonu kod velikih neurona.[2]
Težina i zapremina zahvaćenog mozga značajno se povećavaju tokom druge godine života; često može težiti i preko duplo veće od normalne količine za uzrast i pol. Nakon toga dolazi do cistične degeneracije preostalog korteksa i subkorteksa.[2]
Neuropatološki proces nije ograničen na mozak i motorne neurone, jer su i ćelije prednjeg rogakičmene moždine takođe pogođene.[2]
Patologija uredi
Patološki pregled ovih poremećaja otkriva iskrivljene i balonirane neurone. Pojavljuje se fuziformno oticanje aksona , nazvano torpeda, i uočava se astrocitna proliferacija. Degeneracija bele materije nastaje kao posledica neuronske disfunkcije i smrti ćelije.[2]
Elektronsko mikroskopske studije pokazuju da su gangliozidi obično čvrsto zbijeni unutar pojedinačnih ćelija. Kod većine gangliozidoza, ovi citozomi, ili membranska citoplazmatska tela, su osmofilni i često poprimaju labavo „uvijen“ oblik.[2]
Autozomno recesivni genetski nedostaci podjednako pogađaju žene i muškarce, a prvi simptomi se mogu pojaviti u prvim mesecima života (teški slučaj, tip I) ili tek nakon 18 meseci (umereni slučaj, tip II) ili samo kod odraslih (blagi slučaj, tip III).
- GM1
GM1 gangliozidoza je uzrokovana nedostatkom beta-galaktozidaze , što dovodi do akumulacije lipidnih i kiselih materijala u ćelijama centralnog i perifernog nervnog sistema, a posebno u nervnim ćelijama.
- GM2
GM2 gangliozidoze su grupa srodnih genetskih poremećaja uzrokovanih nedostatkom enzima beta-heksosaminidaze .
Ovaj enzim katalizuje biorazgradnju derivata masnih kiselina poznatih kao gangliozidi - glikolipidnih kompleksa sijalične kiseline koji se nalaze posebno u mozgu, a neophodni su za: mijelinizaciju, integritet neuronskih aksona i prenos nervnih impulsa.
Klinička slika uredi
Znaci i simptomi GM1 tip I ili infantilna gangliozidoza obično se ne pojavljuju do 6 meseci starosti, često se pojavljuju normalno pre toga, a rani simptomi uključuju:
- usporen razvoj,
- mišiću slabost,
- gubitak veština,
- osetljivost na buku.
Kako bolest napreduje javlja se:
- uvećana jetra i slezina ( hepatosplenomegalija )
- skeletne abnormalnosti
- napadi
- intelektualni invaliditet
- progresivno slepilo (gubitak vida) koje nastaje kako tkivo osetljivo na svetlost u zadnjem delu oka (mrežnjači ili retini) postepeno propada. Crvena tačka na mrežnjači može se identifikovati očnim pregledom i karakteristična je za ovaj poremećaj.
- karakteristične crte lica, uvećane desni (hipertrofija gingive) i uvećan i oslabljen srčani mišić ( kardiomiopatija ), koje se javljaju u nekim slučajevima.
GM1 tip 2 ili juvenilna gangliozidoza uredi
Srednji oblik bolesti, deca sa GM1 tip II imaju normalan razvoj do 18 meseci (kasni infantilni oblik) ili 5 godina (juvenilni oblik) kada se pojave sledeći simptomi:
- razvojna regresija
- izrazite crte lica
- povećana jetra i slezina
GM1 tip 3 ili gangliozidoza odraslih uredi
Blaži i ređi oblik bolesti, većina obolelih osoba ne razvija znakove i simptome sve do adolescencije i uključuje:
- nevoljno stezanje različitih mišića ( distonija )
- abnormalnosti kostiju kičme (pršljenova)
- specifične crte lica
GM2 gangliozidoza ili Tej-Saksova bolest ili Sandhofova bolest uredi
Dete se normalno razvija sve dok se simptomi ne pojave nakon nekoliko meseci starosti, koji uključuju:
- pad mentalnih i fizičkih sposobnosti,
- slepilo,
- gluvoću,
- nemogućnost gutanja,
- atrofiju mišića,
- paralizu.
Dijagnoza uredi
Na dijagnozu GM 1 gangliozidoze treba posumnjati kod novorođenčadi sa tipičnim kliničkim karakteristikama, koje se potvrđuju demonstracijom nedostatka aktivnosti β-galaktozidaze u perifernim leukocitima.[3]
Drugi poremećaji koji dele neke od karakteristika GM 1gangliozidoze uključuju Hurlerovu bolest (mukopolisaharidoza tip I ), bolest I-ćelija i Niman-Pikovu bolest tipa A, od kojih se svaka može razlikovati po demonstraciji njihovih specifičnih enzimskih nedostataka.[3]
Nosioci poremećaja se otkrivaju merenjem enzimske aktivnosti u perifernim leukocitima ili identifikacijom specifičnih genskih mutacija.[3]
Prenatalna dijagnoza
Prenatalna dijagnoza se postiže određivanjem enzimske aktivnosti u kultivisanim amniocitima ili horionskim resicama ili identifikacijom specifičnih mutacija koje izazivaju bolest.[3]
Terapija uredi
Trenutno ne postoji efikasan medicinski tretman za osnovni poremećaj kod pacijenata sa GM1 gangliozidozom.
- Transplantacija koštane srži bila je uspešna kod pojedinca sa infantilnom i juvenilnom GM1 gangliozidozom, međutim, nije prijavljena dugoročna korist.
- Lečenje nekih neuroloških posledica je dostupno, ali ne menja značajno klinički tok.
- Transplantacija matičnih ćelija se zagovara kao mogući tretman zbog uspeha u drugim bolestima lizozomskog skladištenja.
- Aktivno istraživanje u oblastima zamene enzima i genske terapije za GM1 gangliozidozu je u toku, ali nije napredovalo do ispitivanja na ljudima.
Prognoza uredi
Bolest je obično fatalan nekoliko meseci nakon pojave simptoma.
Očekivani životni vek kod:
- tipa I GM1 je nekoliko meseci,
- tipa II može da dostigne punoletstvo,
- tipa III može da pređe dvadeset godina.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ Prayson, Richard A. (2012). Neuropathology. Elsevier Health Sciences. str. 388. ISBN 978-1437709490.
- ^ a b v g d Paul Maertens, Paul Richard Dyken, Storage Diseases in Textbook of Clinical Neurology (Third Edition), 2007
- ^ a b v g Robert M. Kliegman MD, Defects in Metabolism of Lipids in Nelson Textbook of Pediatrics, 2020
Spoljašnje veze uredi
| Klasifikacija | |
|---|---|
| Spoljašnji resursi |
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
