Википедија

Gasanidi

списак на Викимедији

Gasanidi (arap. الغساسنة‎‎‏; al-Ghasasina, ili Banu Ghassan "Sinovi Gasana") su bili arapsko kraljevstvo, koje su osnovali potomci plemena Azd iz Jemena, koji su iz tog područja emigrirali u ranom 3 veku u područje Levanta,[1][2] gde su se pomešali sa helenizovanim hrišćanskim zajednicama,[3] nakon čega su prešli u hrišćanstvo u periodu od prvih nekoliko vekova nove ere, dok su drugi verovatno već bili hrišćani pre emigracije na sever kojom su pokušali da izbegnu verske progone.[2][4]

Gasanidi
الغساسنة
Zastava
Zastava
Grb Gasanidskog
Grb

Geografija
Kontinent Azija
Regija Sredozemno more, Bliski istok, Arabija, Arabijsko poluostrvo
Zemlja Izrael, Sirija, Liban, Jordan, Jemen i druge
Prestonica Džabija
Društvo
Službeni jezik arapski
Religija Hrišćanstvo, Pravoslavno hrišćanstvo, Sirijska orijentalno-pravoslavna crkva, itd.
Politika
Oblik države monarhija
 — Kralj
filarh
Istorija
Istorijsko doba kasna antika ,srednji vek
 — Osnivanje 220. n. e.
 — Ukidanje 638. n. e.
 — Status bivša država
Zemlje prethodnice i naslednice
Gasanidskog
Prethodnice: Naslednice:
Vizantija Rašidunski kalifat

Nakon naseljavanja u oblasti levanta, Gasanidi su postali vazalna država Istočnog rimskog carstva i borili se rame uz rame sa njima protiv Sasanidske Persije i njenih arapskih vazala, Lahmida.[1][4] Zemlja Gasanida imala je takođe ulogu tamon zone , štiteći tako zemlje koje su prisajedinili Vizantijci, od pljačkaških pohoda beduinskih plemena.

Samo nekoliko gasanida postali su muslimani prateći islamksu invaziju; dok su većina gasanida ostali hrišćani i pridružili se Melkitima i asirijiskim zajednicama u područjima koji danas čine Jordan, Palestinu, Izrael, Siriju i Liban.[2]

Migracija iz Jemena uredi

Usmena tradicija smatra da su Gasanidi došli iz grada Mariba u Južnoj Arabiji i okolnih varoši i gradova, u današnjem Jemenu.[5] Tradicija smatra da je njihov egzodus iz ovog područja prvenstveno izveden zbog uništenja brane Marib, priča o koja je detaljno opisana u istoimenom 34. poglavlju Kurana.[6] Arapska poslovica "Rasuli su se kao ljudi iz Sabe" odnosi se na taj istorijski egzodus. Migracija je takođe nastupila u različitim talasima, još jedan značajan talas pokrenut je progonom hrišćanskih Arapa od strane Du Nuvasa[7] i pojave masovnih grobnica u kojima su živi spaljeni mnogi od onih koji nisu uspeli na vreme da pobegnu – o istom događaju se recituje i u kuranu i pominje se "Ašab el Uhdud "(اصحاب الاخدود).[8] Datum migracije prema Levantu je nejasan, ali se veruje da su stigli u regiju Sirije između 250-300 n. e. i u kasnijim talasima migracija oko 400 godine.[5] Njihovo najranije pojavljivanje u evidenciji datira iz 473. godine, kada je njihov poglavuca Amorkesos potpisao sporazum sa Istočnom rimskom carstvom, kojim im je priznat status federata koji kontrolišu delove Palestine. On je u to vreme očigledno prihvatio halkidonsko (pravoslavno) hrišćanstvo. Do 510. godine Gasanidi više nisu bili monofiziti, već su bili Halkidonski(pravoslavni) hrišćani.[9] Oni su postali vodeće pleme među arapskim federatima, kao što su Banu Amela i Banu Džudam.

Gasanidsko kraljevstvo uredi

Nakon što su se prvobitno naselili u Levantu, Gasanidi su postali vazalna država Istočnog rimskog carstva. Rimljani su pronašli moćnog saveznika u Gasanidima koji su delovali kao tampon zona protiv Lahmida. Pored toga, kao kraljevi sopstvenog naroda, bili su i filarsi, domaći vladari klijentskih graničnih država.[10][11] Prestonica se nalazila u gradu Džabija na Golanskoj visoravni. Geografski je zauzeimalo veliki deo istočnog Levanta, a njegov autoritet proširen je plemenskim savezima sa drugim plemenima Azda sve do severnog Hidžaza, daleko južno kao Jatribu (Medina).[12][13]

Vizantijsko-persijski ratovi uredi

 
Bliski istok 565. godine n. e, sa prikazom Gasanida i njihovih suseda.

Gasanidi su se borili uz Vizantijsko carstvo protiv persijskih Sasanida i arapskih Lahmida.[4] Zemlje Gasanida su takođe stalno delovale kao tampon zona, štiteći vizantijske zemlje od upada od strane beduinskih plemena. Među njihovim arapskim saveznicima bili su Banu Džudam i Banu Amela.

 
Kula gasanidskog kralja Arete sina Džabale

Istočno rimsko carstvo je bilo najviše usredsređeno na istok i dugi ratovi sa Persijancima su uvek bili njihova najveća briga. Gasanidi su održavali svoju vladavinu kao čuvari trgovačkih puteva, upravljali su plemenima Lahmida i bili izvor trupa za carsku vojsku. Gasanidski kralj El Harit ibn Džabala (vladao je 529-569) podržao je Vizantiju protiv Sasanidske Persije i zbog toga je 529. godine od cara Justinijana I dobio " dostojanstvo kralja", najviše carsko zvanje koje je ikada dodeljeno stranom vladaru; takođe i status patricija.[14][15] Pored toga, El Harit ibn Džabala je dobio vladavinu nad svim arapskim saveznicima Vizantijskog carstva.[16] El Harit je bio Miafizitski hrišćanin; pomogao je oživljavanju Sirijske miafizitske (Jakovbitske) crkve i podržao razvoj Miafizita, uprkos tome što je to bilo smatrano jeretičkim u odnosu na pravoslavnu Vizantiju. Kasnije vizantijsko nepoverenje i progoni takvih verskih nepravoslavnih jeresi srušili su njegove naslednike, El Mundira (vladao 569-582) i Numana.

Gasnidi, koji su se uspešno suprotstavili persijskim saveznicima Lahmida iz Al-Hire ( savremeni Južni Irak), ekonomski su napredovali i angažovali se u podizanju mnogim verskih i javnih građevina; oni su takođe podsticali umetnost i jednom su čak bili zabavljani od strane čuvenih arapskih pesnika Nabigha ad Dubiania i Hasana ibn Tabita na svojim dvorovima.[1]

Nakon pada prvog kraljevstva Gasanida, kralj Džabala ibn el Aiham osnovao je vladu u izgnanstvu u Vizantiji.[17] Uticaj Gasanida na carstvo trajao vekovima; vrhunac ovog prisustva bio je uzdizanje jednog od njegovih potomaka, Nićifora I (vladao 802-811.) njegovim dolaskom na presto i njegovim uspostavljanje kratkotrajne dinastije koja se može opisati kao Nikiforija ili Fokidska dinastija u 9. veku.[18] Ali Nićifor nije bio samo puki potomak Gasanida, on je tvrdio da je glava dinastije Gasanida koristila eponim kralja Džafne, osnivača dinastije, umesto da se samo izrazi potomkom kralja Džabale.[19][20]

Islamska osvajanja uredi

Gasanidi su ostali vizantijska vazalna država dok su njihovi vladari i istočni delovi Vizantijskog carstva koji su se nalazili na Bliskom istoku srušeni od strane muslimana u VII veku, nakon bitke kod Jarmuka 636. godine. U vreme muslimanskog osvajanja, Gasanidi više nisu bili ujedinjeni jednom hrišćanskom verom: neki su prihvatili jedinstvo sa vizantijskom halkidonskom crkvom; ostali su ostali verni monofizitizmu i značajan broj njih je zadržao svoj hrišćanski verski identitet i odlučio da se pridruži muslimanskim vojskama kako bi naglasili njihovu lojalnost njihovim arapskim korenima i u priznavanju šireg konteksta rastućeg Arapskog carstva pod velom islama. Vredi napomenuti da su značajan procenat muslimanskih vojski u bici za Mu'tah (معركة موتة) činili hrišćanski Arapi. Nekoliko tih hrišćanskih arapskih plemena koja i danas postoje na teritoriji modernog Jordana koja su se pridruhila muslimanskim vojskama bila su privilegovana tako što jim je priznato pravo da budu oslobođena plaćanja Džizije (جزية) . Džizija je oblik poreza koji plaćaju nemuslimani - muslimani su plaćali drugu vrstu poreza pod nazivom Zakah (زكاة). Kanije su se oni koji su ostali hrišćani pridružili Melkitiskim sirijskim zajednicama. Ostaci Gasanida su se zatim raspršili po Maloj Aziji. [2]

Džabala ibn el Aihamovo iskušenje sa islamom uredi

Postoje različita mišljenja zbog čega se Džabala i njegovi sledbenici nisu prešli u islam. Neke stavovi potiču od generalne ideje da Gasanidi još uvek nisu bili zainteresovani da se odreknu svog statusa kao gospodara i plemstva Sirije. U nastavku je citirana priča o povratku Džabale u zemlju Vizantijsku, kako je rekao istoričar El Baladuri iz 9. veka.

 
Nićifor I je smatrao da je potomak od Džabale ibn el Aihama, poslednjeg gasanidskog vladara

Džabala ibn el Aiham je stajao sa Ansarima (Azdi Muslimani iz Medine) rekavši: "Vi ste naša braća i sinovi naših očeva" i zakleo se na islam. Nakon dolaska Omar ibn el Hataba u Siriju, 17. godine (636. n. e), Džabala je imao spor sa jednom od Muzaina (ne-arapskog kasta) i izbio mu njegovo oko. "Umar je naredio da bude kažnjen, na šta je Džabala rekao:" Da li je njegovo oko kao moje? Nikada, od Alaha, neću da ostanem u gradu u kojem sam ja pod autoritetom. " Onda se odmetnuo i otišao u zemlju Grka (Vizantijanci). Džabalu koji je bio kralj Gasanida nasledio je El Harit ibn abi Šimr (ili Hemor).[21]

Kraljevi uredi

Raniji kraljevi su tradicionalni, stvarni datumi su veoma neizvesni.

 
Gasanidski kralj El-Harit u svom šatoru, govori sa Abu Zaid-om na desnoj strani. El-Harit je bio popularana ličnost arapske istorije, narodnog pripovedanja i saga.[1]

Raniji kraljevi su tradicionalni, stvarni datumi su veoma neizvesni.

  1. Džafnah I ibn `Amr (220-265)
  2. `Amr I ibn Džafna (265-270)
  3. Ta'laba ibn Amr (270-287)
  4. El Harit I ibn T`alaba (287-307)
  5. Džabala I ibn el Harit I (307-317)
  6. El Harit II ibn Džabala "ibn Maria" (317-327)
  7. El Mundir I Senior ibn el Harit II (327-330) sa...
  8. El Aiham ibn el Harit II (327-330) i...
  9. El Mundir II Junior ibn el Harit II (327-340) i...
  10. El Nu'man I ibn el Harit II (327-342) i...
  11. `Amr II ibn el Harit II (330-356) i...
  12. Džabalah II ibn el Harit II (327-361)
  13. Džafna II ibn el Mundir I (361-391) sa...
  14. El Nu'man II ibn el Mundir I (361-362)
  15. El Nu'man III ibn 'Amr ibn el Mundir I (391-418)
  16. Džabala III ibn el Nu'man (418-434)
  17. El Nu'man IV ibn el Aiham (434-455) sa...
  18. El Harit III ibn el Aiham (434-456) i...
  19. El Nu'man V ibn el Harit (434-453)
  20. El Mundir II ibn el Nu'man (453-472) sa...
  21. `Amr III ibn el Nu'man (453-486) i...
  22. Hidžr ibn el Nu'man (453-465)
  23. El Harit IV ibn Hidžr(486-512)
  24. Džabala IV ibn el Harit (512-529)
  25. El Amr IV ibn Mači(Mah’še) (529)
  26. El Harit V ibn Džabala (529-569)
  27. El Mundir III ibn el Harit (569-581) sa...
  28. Abu Kirab el Nu'man ibn el Harit (570-582)
  29. El Nu'man VI ibn el Mundir (581-583)
  30. El Harit VI ibn el Harit (583)
  31. El Nu'man VII ibn el Harith Abu Kirab (583- ?)
  32. El Aiham ibn Džabala (? -614)
  33. El Mundir IV ibn Džabala (614- ?)
  34. Šarahil ibn Džabala (61 -618)
  35. Amr IV ibn Džabala (628)
  36. Džabala V ibn el Harit (628-632)
  37. Džabala VI ibn el Aiham (632-638)
  38. Gasan El Hurani(638-712)

Nasleđe uredi

Gasanidi su dostigli svoj vrhunac pod El Haritom V i El Mundirom III. Obojica su bili vojno uspešni kao saveznici Vizantijaca, naročito protiv svojih neprijatelja Lamida, i osigurali su južno krilo Vizantije i njene političke i trgovačke interese u samoj Arabiji. Sa druge strane, Gasanidi su ostali fanatično posvećeni monofizitizmu, što je dovelo do njihovog raskida sa Vizantijom Mundirovom propašću koja se završila njegovim izgnanstvom iz Vizantije, što je nakon 586. godine bilo praćeno raspuštanjem Gasanidske federacije.[22][23] Pokroviteljstvo Gasanida prema monofizitskoj sirijskoj crkvi bilo je presudno za njen opstanak i oživljavanje, pa čak i njeno širenje, misionarskim aktivnostima, na jugu u Arabiji. Prema istoričaru Varviku Bolu, Gasanidsoko protežiranje jednostavnije i strože monoteističke forme hrišćanstva u posebno arapskom kontekstu može se reći da je naslutilo islam.[24][25] Gasanidska vladavina je takođe dovela do perioda značajnog prosperiteta za Arape na istočnim obodima Sirije, što je potvrđeno širenjem urbanizacije i pokroviteljstvom nad nekoliko crkava, manastira i drugih građevina. Preživeli opisi Gasanidskih dvorova daju sliku luksuza i aktivnog kulturnog života, sa pokroviteljstvom nad umetnošću, muzikom i posebno poezijom na arapskom jeziku. Prema rečima Bola, "Gasanidski dvorovi su bili najvažniji centri za arapsku poeziju pre uzdizanja halifatskih dvorova pod islamom", a njihova dvorska kultura, uključujući i njihovu sklonost ka pustinjskim palatama, poput Kasr ibn Vardan, dala je model za Omejadski kalifat i njegov dvor.[25][26]

Nakon pada prvog kraljevstva u VII veku, nekoliko dinastija, i hrišćanskih i muslimanskih, vladalo je tvrdeći da predstavljaju naslednike dinsatije Gasana.[27] Pored Fokidine ili Nikeforijske dinastije Vizantijskog carstva, drugi vladari su tvrdili da su naslednici kraljevske porodice Gasanida. Rasulidski sultani vladali su od 13. do 15. veka u Jemenu.[28] I Burji Mamlukčki sultani u Egiptu od 14. do 16. veka.[29] Obe ove dinastije dinastije koje su čak bile muslimanske, tvrdile su da su naslednici Gasanida. Posljednji vladari koji su nosili zvanja naslednika kraljevske porodice Gasanida bili su hršćanski šeici Čemora u planinama Libana, koji su vladali malom suverenom šejkovskim posedom koji se zvao Zgarta-Zvaija do 1747. godine.[30]

Reference uredi

  1. ^ a b v g Saudi Aramco World: The Kind of Ghassan. Barry Hoberman. http://www.saudiaramcoworld.com/issue/198302/the.king.of.ghassan.htm Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. januar 2012) Accessed 31 January 2014.
  2. ^ a b v g Bowersock, G. W.; Brown, Peter; Grabar, Oleg. Late Antiquity: A guide to the Postclassical World. Harvard University Press. 
  3. ^ „Deir Gassaneh”. Arhivirano iz originala 20. 09. 2018. g. Pristupljeno 21. 11. 2017. 
  4. ^ a b v bury, john. History of the Later Roman Empire from the Death of Theodosius I. to the Death of Justinian, Part 2. courier dover publications. 
  5. ^ a b Hoberman, Barry. The King of Ghassan. Arhivirano iz originala 11. 01. 2012. g. Pristupljeno 21. 11. 2017. 
  6. ^ name=Quran 34:15-16>http://quran.com/34
  7. ^ DHU NUWAS, ZUR'AH YUSUF IBN TUBAN AS'AD ABI KARIB - JewishEncyclopedia.com
  8. ^ Najran and Al-Ukhdud - Richard Wilding
  9. ^ Irfan Shahid, 1989, Byzantium and the Arabs in the Fifth Century.
  10. ^ Byzantium & the Arabs in the Sixth Century, vol. 1, Irfan Shahîd, (1995). str. 103
  11. ^ Byzantium & the Arabs in the Sixth Century, Volume 2 part 2, Irfan Shahîd. str. 164.
  12. ^ Rast 1992, str. 160.
  13. ^ https://web.archive.org/web/20160120083356/http://www.royalhouseofghassan.org/history/. Archived from the original on 20 January 2016.
  14. ^ Byzantium & the Arabs in the Sixth Century, vol. 2, part 1, Irfan Shahîd (1995). str. 51
  15. ^ Byzantium & the Arabs in the Sixth Century, vol. 2, part 1, Irfan Shahîd (1995). str. 51-104
  16. ^ Byzantium & the Arabs in the Sixth Century, vol. 2, part 1, Irfan Shahîd, (1995). str. 51
  17. ^ Ghassan Resurrected, Yasmine Zahran (2006). str. 13
  18. ^ Ghassan post Ghassan, Irfan Shahid, Festschrift "The Islamic World - From classical to modern times", for Bernard Lewis, Darwin Press (1989). str. 325
  19. ^ Ghassan post Ghassan, Irfan Shahid, Festschrift "The Islamic World - From classical to modern times", for Bernard Lewis, Darwin Press (1989). str. 334
  20. ^ Tarik, Tabari (Cairo, 1966), VIII. str. 307
  21. ^ The Origins of the Islamic State, being a translation from the Arabic of the Kitab Futuh al-Buldha of Ahmad ibn-Jabir al-Baladhuri, trans. by P. K. Hitti and F. C. Murgotten, Studies in History, Economics and Public Law, LXVIII (1916-1924), I, 208-209
  22. ^ Ball 2000, str. 102–103.
  23. ^ Shahîd 1991, str. 1020–1021.
  24. ^ Ball 2000, str. 105.
  25. ^ a b Shahîd 1991, str. 1021
  26. ^ Ball 2000, str. 103–105.
  27. ^ Late Antiquity - Bowesock/Brown/Grabar, Harvard University Press. (1999). str. 469.
  28. ^ Ghassan post Ghassan, Irfan Shahid, Festschrift "The Islamic World - From classical to modern times", for Bernard Lewis, Darwin Press. (1989). str. 332.
  29. ^ Ghassan post Ghassan, Irfan Shahid, Festschrift "The Islamic World - From classical to modern times", for Bernard Lewis, Darwin Press. (1989). str. 328.
  30. ^ National News Agency - Ministry of Information Lebanese Republic, 2014 http://nna-leb.gov.lb/ar/show-report/371/

Literatura uredi

Bibliografija uredi

Primarni izvori uredi

Sekundarna literatura uredi

 
Gasanidi na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Гасаниди&oldid=27399237”